Του Θάνου Κουλουβάκη,
Σκεπτόμενος όλα αυτά τα πράγματα που με έχουν εντυπωσιάσει κατά καιρούς στην τέχνη, μου ήρθε στο μυαλό ένα είδος της που πραγματικά με έχει εμπνεύσει και με έχει συντροφεύσει ανά τα χρόνια. Ένα είδος που λατρεύω και δημιουργώ. Ο λόγος γίνεται για τα ποιητικά performances, που άλλοτε ντύνονται με μουσική κι άλλοτε υπάρχουν αυτούσια με βασικότερη επικέντρωση στους στίχους, την κίνηση, τη σωματική και συναισθηματική έκφραση. Τι είναι, όμως, ένα performance; Επειδή απεχθάνομαι τους ορισμούς τύπου Wiki (κάτι που μπορείτε να βρείτε και μόνοι σας ούτως ή άλλως), θα θέσω παρακάτω πώς εγώ αντιλαμβάνομαι μια παραστατική τέχνη.
Θα μπορούσαμε να το πούμε θέατρο, αλλά δεν είναι ακριβώς θέατρο. Είναι πιο άμεσο, συχνά αλληλεπιδραστικό, προσιτό, μικτό. Θα μπορούσαμε να το πούμε ταινία, αλλά είναι πιο ζωντανό, ρεαλιστικό, ζωηρό· ακόμα και η ακινησία που μπορεί να το διακρίνει, έχει ζωή. Θα μπορούσαμε να το πούμε τέχνη βγαλμένη από τη ζωή ή μία διαρκή αναπαράσταση συμβάντων της ζωής; Πιθανόν να το προσεγγίζουμε με έναν τρόπο πιο άμεσο, αν το σκεφτούμε έτσι. Σε κάθε περίπτωση, το performance έχει μήνυμα και αποδέκτες. Αποτελεί μέσο. Από μόνο του δεν είναι κάτι — είναι μια έννοια· όμως, η ιδέα και το μήνυμα το καθιστούν σπουδαίο.
Συνδυάζοντας, λοιπόν, την ποίηση με την παραστατική τέχνη, ένιωσα ότι δημιουργείται κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που έχουμε μάθει να θεωρούμε και να χαρακτηρίζουμε ως ποίημα. Γεννιέται μία ποίηση, η οποία εμπεριέχει σύγχρονα χαρακτηριστικά· προσεγγίζει το κοινό με πολύ διαφορετικό τρόπο και αντιμετωπίζεται οριακά ως μη ποίηση, παρ’ όλο που τα ποιήματα που ερμηνεύονται θα μπορούσαν εύκολα να βρεθούν σε ένα βιβλίο. Και τώρα έρχεται εύλογα η ερώτηση: άρα το ποιητικό performance είναι απαγγελία;
Όχι. Σίγουρα δεν είναι απαγγελία. Όχι, γιατί περιέχει περισσότερο συναίσθημα· ούτως ή άλλως, δεν μπορούμε να πούμε τι περιέχει καθολικά. Μπορούμε, όμως, να πούμε ότι η απαγγελία ασχολείται πολύ. Κι όταν λέω ασχολείται πολύ, εννοώ ότι είναι τόσο θεατρική που καταλήγει να αποτελεί —στα δικά μου αυτιά— μία ψυχρή αποτύπωση αυτού που θα θέλαμε να δούμε σε ένα ποίημα. Διότι ακόμη κι αν έχει συναίσθημα —σχεδόν όλες έχουν—, η ψυχρότητα εξακολουθεί να υφίσταται. Αν προσπαθήσω να το θέσω λίγο πιο ξεκάθαρα, θα έλεγα ότι το ποιητικό performance για μένα είναι το βίωμα· η απαγγελία είναι η μετέπειτα παρουσίασή του. Αυτή είναι η παρουσίαση· η αναπαράσταση, όμως, δεν θα γίνει ποτέ το ίδιο το βίωμα, ούτε θα αποκτήσει ποτέ τη δύναμή του.
Είναι, αναμφίβολα, πολύ δύσκολο να κάνω λόγο για αυτά. Και η αλήθεια είναι ότι ίσως δεν έχω τις κατάλληλες απαντήσεις. Το άρθρο αυτό αποτελεί μία προσωπική γνώμη, ένα βίωμα, μία αποτύπωση του πώς εγώ χρησιμοποιώ αυτήν τη μορφή τέχνης. Αν σας εμπνέει, ψάξτε και θα βρείτε υπέροχα πράγματα εκεί έξω.
