Του Πέτρου Κολυάρδου,
Στην Κω του 460 π.Χ., γεννιέται μία εξέχουσα προσωπικότητα και μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ελληνικού και παγκόσμιου πνεύματος και της φιλοσοφίας, που θεωρείται ο θεμελιωτής της ιατρικής επιστήμης. Αναφερόμαστε φυσικά στον Ιπποκράτη, ο οποίος πέτυχε το αρμονικό συνταίριασμα της ανθρωποκεντρικής επιστήμης με τον φιλοσοφικό στοχασμό, ταυτίζοντας την επαγγελματική άσκηση της ιατρικής με ηθικοδεοντολογικές και ανθρωπιστικές αξίες. Αν ανατρέξει κανείς στην Ιπποκρατική Συλλογή, θα βρει μεταξύ πρακτικών ιατρικών συμβουλών, να γίνεται αναφορά στον οπισθότονο και τον σαρδόνιο γέλωτα, αποδεικνύοντας πως ήδη από το 400 π.Χ. ήταν γνωστή η σχέση μεταξύ του τραύματος και των μυϊκών σπασμών.
Έτσι, το 1809 ο Σκωτσέζος Sir Charles Bell εισήγαγε τον όρο «τέτανος» για να περιγράψει τη διαταραχή που συνίσταται σε όλα εκείνα τα κλινικά σημεία τα οποία είχε περιγράψει ο Ιπποκράτης. Η οξεία αυτή νόσος, που είναι ιδιαίτερα γνώριμη στο ευρύ κοινό, έχει οδηγήσει στον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων και αποτελεί το επίκεντρο της προσοχής της παγκόσμιας ιατρικής κοινότητας. Πρόσφατα, ο Εθνικός Οργανισμός Υγείας απηύθυνε έκκληση για βοήθεια, ανακοινώνοντας πως η εποχή της πανδημίας κράτησε τους ανθρώπους μακριά από τον αντιτετανικό εμβολιασμό.
Αιτιοπαθογένεια
Ο τέτανος είναι λοιμώδης ασθένεια η οποία προκαλείται από το βακτήριο κλωστηρίδιο του τετάνου (Clostridium tetani). Το κλωστηρίδιο, αφού εισέλθει στον οργανισμό μέσω ενός τραύματος, πολλαπλασιάζεται και παράγει τοξίνες, μια εκ των οποίων (η τετανοσπασμίνη) επηρεάζει το νευρικό σύστημα, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται τοπικοί ή γενικευμένοι σπασμοί. Οι σπόροι των βακτηρίων του τετάνου υπάρχουν παντού στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου του εδάφους, της σκόνης και της κοπριάς. Τα σπόρια εξελίσσονται σε βακτήρια όταν εισέρχονται στο σώμα. Γενικά, η ιατρική κοινότητα εκφράζει τη μεγαλύτερη ανησυχία της αναφορικά με τα βαθιά και ανοιχτά τραύματα, ωστόσο καθιστά σαφές προς όλους πως οι εν λόγω σπόροι μπορούν να εισέλθουν στον οργανισμό του ανθρώπου ακόμη και από μία μικρή ασυνέχεια στο δέρμα.
Κλινική περιγραφή τετάνου
Η κλινική εικόνα που είναι συμβατή με τον τέτανο συνδυάζει την οξεία εκδήλωση υπερτονίας, επώδυνων μυϊκών συσπάσεων (συνήθως των μυών των σιαγόνων και του αυχένα) και γενικευμένων μυϊκών σπασμών, χωρίς άλλη εμφανή ιατρική αιτία. Τα κλινικά αυτά σημεία συνδυάζονται με εργαστηριακά κριτήρια για τη διάγνωση στα οποία ανιχνεύονται αντισώματα και αυξημένα ειδικά αντισώματα έναντι της τοξίνης του τετάνου. Η κλινική διάγνωση δεν είναι απαραίτητο πάντοτε να συνοδεύεται και από την εργαστηριακή διάγνωση, καθώς πρόκειται για μία ξεκάθαρη κλινική εικόνα.
Συμπτώματα
Οι γιατροί αποκαλούν συχνά τον τέτανο ως «κλειδωμένο σαγόνι» επειδή ένα από τα πιο κοινά σημεία της μόλυνσης είναι η σύσφιξη των μυών της γνάθου. Η μόλυνση από τέτανο μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων της αδυναμίας του ασθενούς να ανοίξει το στόμα, αλλά και των δυσκολιών στην κατάποση και την αναπνοή. Παράλληλα, ο πάσχων μπορεί να παρουσιάσει:
- Αλλαγές στην αρτηριακή πίεση και τον καρδιακό παλμό
- Επιληπτικές κρίσεις και κεφαλαλγία
- Επώδυνη μυϊκή δυσκαμψία σε ολόκληρο το σώμα.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως τα σοβαρά προβλήματα υγείας που απορρέουν από τον τέτανο μπορεί να οδηγήσουν τον ασθενή στον θάνατο (2 στις 10 περιπτώσεις οδηγούν στον θάνατο). Σε αυτά εντάσσονται:
- Λαρυγγοσπασμός (ανεξέλεγκτη σύσφιξη των φωνητικών χορδών)
- Πνευμονική εμβολή (απόφραξη της κύριας αρτηρίας του πνεύμονα εξαιτίας ενός θρόμβου αίματος που είναι αποτέλεσμα της δράσης του τετάνου)
- Πνευμονία από εισρόφηση (οφείλεται στον έμετο ή το σάλιο, το οποίο εισέρχεται στους πνεύμονες κατά λάθος, εξαιτίας της μεταβολής της φυσιολογικής σύσπασης των μυών).
Θεραπευτική αγωγή
Ο τέτανος είναι μία επείγουσα ιατρική κατάσταση που απαιτεί άμεση αξιολόγηση και φροντίδα στο νοσοκομείο. Πρώτο βήμα θεραπείας αποτελεί η χορήγηση φαρμάκου που ονομάζεται ανθρώπινη ανοσοσφαιρίνη του τετάνου (TIG). Αυτή συνοδεύεται από επιθετική φροντίδα των πληγών, αλλά και από φάρμακα για τον έλεγχο των μυϊκών σπασμών. Παράλληλα, ανάλογα με το επίπεδο μόλυνσης, ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί αναπνευστική εξωτερική υποστήριξη, λόγω αδυναμίας αναπνοής που είναι αποτέλεσμα του μπλοκαρίσματος της αναπνευστικής οδού. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που τονίζουν οι γιατροί είναι πως η πραγματική λύση στο πρόβλημα μπορεί να δοθεί μόνο από το έδαφός του, δηλαδή την πρόληψη.
Η τήρηση του προγράμματος εμβολιασμού κατά του τετάνου αποτελεί το σημαντικότερο μέτρο πρόληψης απέναντι σε αυτήν τη δυνητικά θανατηφόρο οξεία νόσο. Η προστασία που αποκτούν οι άνθρωποι από τα εμβόλια, καθώς και από μια προηγούμενη μόλυνση, δεν διαρκεί για ολόκληρη την ζωή. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα άτομα που είχαν τέτανο ή είχαν εμβολιαστεί πριν, πρέπει να εμβολιάζονται τακτικά για να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο προστασίας έναντι αυτής της σοβαρής ασθένειας, καθώς η ίδια η νόσος δεν δημιουργεί ανοσία. Το CDC συνιστά εμβόλια τετάνου για άτομα όλων των ηλικιών, με αναμνηστικά εμβόλια σε όλη τη ζωή, ενώ είναι γεγονός πως η πρόληψη αποτελεί τον μοναδικό δρόμο προστασίας έναντι του τετάνου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Tetanus, mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- Tetanus, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Tetanus, who.int. Διαθέσιμο εδώ
- Τέτανος, Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων
