Του Γιάννη Καβουρίνου,
Τα τελευταία χρόνια, τα κρυπτονομίσματα αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες καινοτομίες στο οικονομικό και τεχνολογικό προσκήνιο, αφού πρόκειται για τα πρώτα εξ ολοκλήρου ψηφιακά νομίσματα. Το στοιχείο που τα κάνει να ξεχωρίζουν από τα παραδοσιακά νομίσματα είναι η έννοια της αποκέντρωσης. Με άλλα λόγια, καμία Κυβέρνηση και Κεντρική Τράπεζα δε μπορεί να ελέγξει την ισοτιμία και την αγοραία προσφορά τους.
Η βαθύτερη φιλοσοφία που τους προσδίδει αξία μοιάζει με εκείνη των πολύτιμων μετάλλων, όπως του χρυσού, των οποίων η αξία έγκειται στη σπανιότητά τους και είναι ανεξάρτητη από τα ρυθμιστικά όργανα της αγοράς. Όμως, το βασικό μειονέκτημα που έχουν τα πολύτιμα μέταλλα είναι η δυσκολία ρευστοποίησής τους. Κανείς δε μπορεί, για παράδειγμα, να πραγματοποιήσει αγορά έναντι ράβδων χρυσού. Χρειάζεται πρώτα να αποτιμηθούν, στη συνέχεια να καταβληθεί το ανάλογο τίμημα και έπειτα να ολοκληρωθεί η αγοροπωλησία. Επιπλέον, λόγω της σπανιότητάς τους είναι δύσκολη και η διαδικασία εξεύρεσής τους.
Με αφορμή αυτές τις δύο δυσλειτουργίες δημιουργήθηκαν τα κρυπτονομίσματα, τα οποία παράγονται μέσω ανοιχτού κώδικα προγραμματισμού. Με τα κατάλληλα εργαλεία και τις προ απαιτούμενες γνώσεις μπορεί κάποιος να τα αποκτήσει. Επιπλέον, διατίθενται σε περιορισμένο αριθμό, προκειμένου να αποφύγουν τον πληθωρισμό.
Τα κρυπτονομίσματα, με μπροστάρη το bitcoin, άργησαν πάνω από μια δεκαετία να πάρουν τα πάνω τους. Έπειτα, δημιουργήθηκε μεγάλος ντόρος γύρω από αυτά, με αποκορύφωμα την ιστορική μέγιστη τιμή του που άγγιξε τα $69.000. Σήμερα, το συγκεκριμένο κρυπτονόμισμα διαπραγματεύεται λίγο πάνω από τα $16.000, με αποτέλεσμα οι επενδυτές να έχουν χάσει από τότε περισσότερα από $2 τρις.
Όταν ένα νόμισμα έχει τόσο μεγάλη διακύμανση στην τιμή του, τότε χάνει την ιδιότητά του. Με άλλα λόγια, δε μπορεί να διατελέσει μέσο πληρωμής, διατήρησης πλούτου και μονάδα αποτίμησης. Επιπλέον, λόγω της απουσίας κάποιας κεντρικής αρχής παρατηρούνται υψηλά κόστη συντήρησης και συναλλαγών. Επιπρόσθετα, οι συναλλαγές με κρυπτονομίσματα έχουν μεγάλη περίοδο διακανονισμού και είναι μη αναστρέψιμες. Συνεπώς, υπάρχει θέμα πρακτικότητας, και γι’ αυτό δύσκολα προτιμώνται από τους εμπόρους ως μέσο συναλλαγής.
Τότε, με ποια κριτήρια διαμορφώνεται η αξία των κρυπτονομισμάτων στην αγορά, εφόσον δε μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις αγοραπωλησίες με φερεγγυότητα; Στην πραγματικότητα, η αξία των κρυπτονομισμάτων είναι απίθανο να αποτιμηθεί. Οι αξίες των τίτλων (περιουσιακών στοιχείων) που διαπραγματεύονται στις αγορές διαμορφώνονται από την προσπάθεια των επενδυτών να εκτιμήσουν τη θεμελιώδη (πραγματική) τους αξία.
Ωστόσο, τα κρυπτονομίσματα δεν αντιπροσωπεύουν κάτι που έχει πραγματική αξία. Το μοναδικό χαρακτηριστικό που θα μπορούσε να τους προσδώσει αξία είναι η δυνητική τους χρησιμότητα ως μέσο ανταλλαγής, με τα πλεονεκτήματα που μπορεί να τους προσφέρει η ανωνυμία στις συναλλαγές και η αδυναμία ελέγχου και χειραγώγησής τους από κάποιο άτομο ή κεντρική αρχή. Όμως, αυτή η νοοτροπία βραχυπρόθεσμης κερδοσκοπίας από πολλούς επενδυτές και υπερτίμησης των κρυπτονομισμάτων έχουν δημιουργήσει μια «φούσκα» και μια τεράστια διακύμανση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της μη λειτουργικότητας των κρυπτονομισμάτων ως εργαλείο συναλλαγής είναι το παράδειγμα του El Salvador. Το κράτος αυτό πριν ένα χρόνο αποφάσισε να καθιερώσει το Bitcoin ως δεύτερο επίσημο νόμισμα μετά το δολάριο. Έκτοτε, τίποτα δεν έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Η πλειοψηφία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (76%), αλλά και μερικές μεγάλες, δε δεχόντουσαν πληρωμές αυτού του τρόπου. Όσον αφορά τους κατοίκους, ένας στους εφτά απέφευγαν τις συναλλαγές με bitcoin. Ένας από τους λόγους που το νόμισμα αυτό… πέρασε και δεν ακούμπησε ήταν και η έλλειψη τεχνολογικού εξοπλισμού. Σε μια χώρα όπου το 70% του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Σε ένα κράτος που μόνο το 64,6% των κατοίκων έχουν πρόσβαση σε φορητό κινητό με σύνδεση στο διαδίκτυο. Ακόμα και να ήταν πιο ιδανικές οι συνθήκες για τη λειτουργία τους, πώς να το εμπιστευτεί κανείς από τη στιγμή που τον τελευταίο χρόνο έχει απωλέσει κοντά στο 60% της αξίας του; Και μην ξεχνάμε ότι γίνεται λόγος για μια χώρα η οποία έχει υψηλό δείκτη χρέους προς Α.Ε.Π. (87%) και τα χρηματοοικονομικά της περιθώρια είναι στενά για τέτοιου είδους δοκιμές. Ακόμα και αν αυτό το πείραμα γίνονταν σε μια πιο ανεπτυγμένη χώρα, τα πράγματα δε θα ήταν πιο απλοϊκά. Τα κρυπτονομίσματα πλέον ανά τον παγκόσμιο χάρτη δεν εμπνέουν σιγουριά και αυτό πιθανόν να συνεχίσει να ισχύει, εκτός και αν κάτι αλλάξει δραστικά.
Πολλοί πιστεύουν ότι μακροπρόθεσμα, μόλις ξεθωριάσει η φρενίτιδα που έχει προκληθεί γύρω από αυτά, η τιμή τους θα ξεκινήσει να διαρθρώνεται, αντικατοπτρίζοντας τις πραγματικές τους δυνητικές δυνατότητες. Από την άλλη, αρκετοί πιστεύουν σε μια ολοκληρωτική κατάρρευσή τους χωρίς την παρέμβαση μιας ρυθμιστικής αρχής στην αγορά, γεγονός που θα διαβρώσει τα πλεονεκτήματα της αποκέντρωσής τους.
Προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα, γίνεται όλο και πιο εφικτό το σενάριο παρέμβασης των ρυθμιστικών αρχών. Σε οικονομικό επίπεδο, καμία χώρα δε θέλει να βρεθεί αντιμέτωπη με μια νέα τεχνολογική «φούσκα» που ενδεχομένως να προκληθεί από την αλόγιστη επενδυτική μανία εις βάρος των κρυπτονομισμάτων. Η κατάρρευση του FTX, του τρίτου μεγαλύτερου ανταλλακτηρίου αυτού του κλάδου, σήμανε κόκκινο συναγερμό και απέδειξε για μια ακόμα φορά πόσο ασταθής και επικίνδυνη είναι η αγορά αυτή.
Όπως επισήμανα και πιο πάνω, τα κρυπτονομίσματα έχουν χάσει συνολική κεφαλαιοποίηση αξίας πάνω από $2 τρις και πλέον όλοι τρέχουν να μαζέψουν τα ασυμμάζευτα. Ήδη στο τραπέζι των συζητήσεων υπάρχει η πρόταση για εφαρμογή ταμείου ανάκαμψης, προκειμένου να τονωθούν τα ανταλλακτήρια κριπτονομισμάτων και να μην οδηγηθούν στην πτώχευση. Σε κοινωνικό επίπεδο, με την πραγματοποίηση αυτών των συναλλαγών φαίνεται πως ενισχύεται η παραοικονομία, το εμπόριο ναρκωτικών και η τρομοκρατία, λόγω της ασυδοσίας των συναλλαγών. Κύριο μέλημα της G20 είναι η επιβολή αυστηρού ελέγχου επί του ζητήματος αυτού, έτσι ώστε να μην εξυπηρετούνται τέτοια συμφέροντα. Τέλος, στον περιβαλλοντικό τομέα παρατηρείται τεράστια ενεργειακή σπατάλη, εξαιτίας της λειτουργιάς όλων αυτών των μηχανημάτων που υποστηρίζουν το δίκτυο των κριπτονομισμάτων. Μάλιστα, η ετήσια κατανάλωση υπολογίζεται ότι ισοδυναμεί με την κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας στο Πακιστάν.
Με τις σκέψεις για ρυθμιστική παρέμβαση και με την αρνητική τροχιά που κινείται η αγορά αυτή, μπορεί κάποιος να καταλάβει ότι η έννοια της αποκέντρωσης είναι ένα φθηνό παραμύθι. Γίνεται μια τελευταία και κρίσιμη προσπάθεια για να σωθεί ότι έχει απομείνει, και αυτή θα γίνει βάσει των θεμελιωδών αρχών της οικονομίας. Δηλαδή, με την ύπαρξη κεντρικής αρχής και τον αντίστοιχο έλεγχο που αυτή ασκεί. Αν αυτό δε μπορεί να γίνει αντιληπτό, τότε το εγχείρημα των κρυπτονομισμάτων ήταν από την αρχή καταδικασμένο να αποτύχει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bitcoin: Γιατί δεν μπορεί να είναι βιώσιμο, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- El Salvador’s bitcoin experiment: $60 million lost, $375 million spent, little to show so far, cnbc.com, διαθέσιμο εδώ
- Crypto peaked a year ago — investors have lost more than $2 trillion since, cnbc.com, διαθέσιμο εδώ
