Της Δήμητρας Κούβελα,
Το σπήλαιο Φράγχθι βρίσκεται στη νοτιοδυτική Αργολίδα, μία τοποθεσία που θεωρείται ιδιαίτερα ξεχωριστή, λόγω της υψίστης αρχαιολογικής της σημασίας. Πιο συγκεκριμένα, έχει διατηρηθεί η στρωματογραφική ακολουθία από την εποχή της Ανώτερης Παλαιολιθικής Εποχής έως και το τέλος της Νεολιθικής Εποχής. Το σπήλαιο έχει αποτελέσει το κέντρο ενδιαφέροντος για μεγάλο αριθμό επιστημόνων, κυρίως αρχαιολόγων.
Βάσει των εκτεταμένων και πολλαπλών ερευνών που έχουν διεξαχθεί, θεωρείται ότι κατά την Παλαιολιθική και Μεσολιθική Εποχή, το σπήλαιο λειτουργούσε ως καταφύγιο για μετακινούμενους πληθυσμούς, ψαράδες και τροφοσυλλέκτες. Με βάση τα αρχαιολογικά κατάλοιπα του σπηλαίου, θεωρείται ότι οι πληθυσμοί, οι οποίοι ανά διαστήματα διέμεναν στο σπήλαιο, χρησιμοποιούσαν εργαλεία κατασκευασμένα από σκληρές πέτρες με έντονες αμυχές, όπως ο πυριτόλιθος και ο οψιανός.
Η Μεσολιθική Εποχή θεωρείται πολύ σημαντική για την ιστορική πορεία του σπηλαίου, δεδομένου ότι το εν λόγω διάστημα σημειώθηκαν αξιόλογες κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές. Πιο συγκεκριμένα, άρχισαν να γίνονται ταφές και να πραγματοποιούνται ταξίδια ανοιχτής θαλάσσης, ενώ και η ενασχόληση με τον τομέα της αλιείας συστηματοποιήθηκε.
Κατά τη Νεολιθική Εποχή, η κατοίκηση των πληθυσμών στο σπήλαιο επεκτάθηκε στον υπαίθριο χώρο γύρω από αυτό. Αξίζει, μάλιστα, να σημειώσουμε πως οι επιστήμονες που ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο φαινόμενο ονόμασαν τη νέα αυτή κατοίκηση «οικισμός παραλία». Δυστυχώς, βέβαια, πλέον το συγκεκριμένο κομμάτι του σπηλαίου είναι καταβυθισμένο εξαιτίας της ανόδου της θαλάσσιας στάθμης.
Όπως το σπήλαιο, έτσι και ο χώρος γύρω από αυτό λειτουργούσαν ως περιοχές δραστηριοτήτων γεωργών και κτηνοτρόφων με επαφές από το νότιο Αιγαίο. Έχουν βρεθεί λίθινα εργαλεία, όπως λεπίδες, δρεπάνια, μαχαιράκια, αιχμές βελών, μυλόπετρες, μικρά τσεκούρια και αξίνες. Επίσης, έχουν ανακαλυφθεί οστέινα εργαλεία, όπως αγκίστρια, σπάτουλες και σουβλιά. Θεωρείται, μάλιστα, ότι κατασκευάζονταν εργαλεία και από άλλα υλικά, τα οποία όμως δεν έχουν διατηρηθεί.
Τόσο ο χώρος του σπηλαίου όσο και ο υπαίθριος χώρος είχαν διαμορφωθεί ανά τμήματα. Ειδικότερα, ο χώρος του σπηλαίου διέθετε λιθόστρωτα δάπεδα και εστίες φωτιάς, ενώ ο υπαίθριος απλές κατασκευές που λειτουργούσαν ως καταλύματα με λίθινη θεμελίωση, δάπεδα από πατημένο πηλό και τοίχους σοβατισμένους. Ο εξωτερικός χώρος, πέραν του σπηλαίου, χρησιμοποιήθηκε και ως χώρος ενταφιασμού. Ακόμα, εκτός από τα εργαλεία, έχουν βρεθεί και αγγεία με περίτεχνη διακόσμηση της εποχής καθώς και κοσμήματα από κοχύλια και άλλα υλικά.
Τον 20ό αιώνα, το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε από βοσκούς, ως ποιμνιοστάσιο, ενώ άρχισε να αποκτά αρχαιολογικό ενδιαφέρον το 1957. Τότε ήταν που ο νεαρός μαθητής και μετέπειτα εκδότης της Εστίας, Άδωνης Κύρου, ανακάλυψε σε σχολική εκδρομή προϊστορικά όστρακα. Οι αρχαιολογικές έρευνες ξεκίνησαν το 1969 από το Πανεπιστήμιο Ιντιάνα των Η.Π.Α. υπό την αιγίδα της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών στην Αθήνα και διήρκησαν ως το 1979.
Το σπήλαιο υπήρξε η αρχαιολογική θέση που προκάλεσε συζητήσεις γύρω από την πρώιμη ναυσιπλοΐα στο Αιγαίο, μετά την εύρεση οψιανού από τη Μήλο που χρονολογήθηκε στη Μεσολιθική Εποχή. Ακόμα, το σπήλαιο υπήρξε μία από τις πρώτες θέσεις στις οποίες εφαρμόστηκαν κατά την έρευνα διεπιστημονικές μέθοδοι, που για την εποχή θεωρούνταν καινοτόμες. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές συνέλεγαν συστηματικά κατάλοιπα οργανικής προέλευσης που χρονολογήθηκαν με ραδιενεργό άνθρακα.
Μετά τη λήξη των ερευνών της Αμερικανικής Σχολής, δεν έγιναν περαιτέρω μελέτες γύρω από το σπήλαιο και έτσι οι αρχαιολογικές τομές διαβρώθηκαν, αφού ο χώρος ήταν ανοιχτός και προσβάσιμος στο κοινό χωρίς κάποιον έλεγχο, κάτι που αδιαμφισβήτητα επίσπευσε τη φθορά των αρχαιολογικών τομών. Αρχαιολογικές έρευνες της περιοχής ξεκίνησαν πάλι τον Νοέμβριο του 2011 από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος, με σκοπό την ανάδειξη του χώρου. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 2013, κατόπιν μικρής παρέμβασης στον χώρο με τη δημιουργία κατασκευών αναστρέψιμων και συμβατών με τα υλικά του σπηλαίου. Αφού σκοπός ήταν η ανάδειξη του σπηλαίου και όχι η μεταβολή, προκειμένου να προσφερθεί στο κοινό.
Συγκριμένα, διαμορφώθηκε μονοπάτι από την παράλια ζώνη έως το σπήλαιο, οι βράχοι στην είσοδο σταθεροποιήθηκαν και οι διαβρωμένες ανασκαφικές τομές καλύφθηκαν. Τέλος, αναδείχθηκε μια χαρακτηριστική τομή που υποδεικνύει τη στρωματογραφία του σπηλαίου, τοποθετήθηκαν ενημερωτικές πινακίδες στην περιοχή, τυπώθηκαν φυλλάδια δίγλωσσα και φυλλάδια στο σύστημα Braille και ο χώρος καθαρίσθηκε από την ανεξέλεγκτη βλάστηση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΣΠΗΛΑΙΟ ΦΡΑΧΘΙ, ermionida.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σπήλαιο Φράγχθι: ανάδειξη και προβολή, archaiologia.gr, διαθέσιμο εδώ
