Της Γιάννας Φουρνάρη,
Η 25η Νοέμβρη έχει θεσμοθετηθεί ως Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Η επιλογή της ημερομηνίας δεν είναι τυχαία, καθώς σαν σήμερα το 1960 δολοφονούνται από τον δικτάτορα Τρουχίγιο της Δομινικανής Δημοκρατίας οι αδερφές Mirabal για τη φεμινιστική και αντικαθεστωτική τους δράση. Παρουσιάζουμε, λοιπόν, ελληνικά και ξένα τραγούδια που θίγουν το θέμα της γυναικείας κακοποίησης, είτε εστιάζοντας στις επιπτώσεις του είτε υμνώντας κάθε βήμα προς την καταπολέμησή του.
«Το τραγούδι της νύχτας»
Κυκλοφορεί το 1986 στον δίσκο των Τερμιτών Τσιμεντένια τρένα και πρόκειται για την τελευταία δισκογραφική δουλειά της Φλέρυς Νταντωνάκη, ενώ νέα πνοή αποκτά από την εξίσου καθηλωτική ερμηνεία της Μαρίας Παπαγεωργίου. Για τους στίχους είναι υπεύθυνος ο Μιχάλης Μαρματάκης και είναι εντυπωσιακό το πώς, μέσα από τις λέξεις και τις εικόνες του, έχει με ακρίβεια και ευαισθησία συνθέσει το ψυχογράφημα μιας γυναίκας που κακοποιείται. Με τον ρυθμό να θυμίζει λυγμό, τις ωμές εικόνες και μεταφορές, εκφράζονται συναισθήματα εξουθένωσης, συντριβής, παράλυσης ή χειραγώγησης –όλα απότοκα της έμφυλης βίας. Ακούγοντας το τραγούδι, δημιουργείται η αίσθηση όρασης μέσα από παραμορφωτικά γυαλιά μιας θολερότητας που σκεπάζει κάθε σκέψη. Είναι, έτσι, σαν να έχει «μεταφραστεί» μουσικά η οπτική ενός θύματος σωματικής ή ψυχολογικής βίας, η οποία, δρώντας συσσωρευτικά, οδηγεί σε μια στρεβλωμένη αντίληψη της πραγματικότητας. Κατά συνέπεια, πολλές γυναίκες αδυνατούν να αναγνωρίσουν την κακοποίηση ή τη δέχονται ως δίκαιη αντίδραση του συντρόφου τους.
“Luka”
Η Αμερικανίδα τραγουδοποιός Suzanne Vega εντάσσει το κομμάτι “Luka” το 1987 στο album της Solitude Standing και παραμένει από τότε ένα από τα δημοφιλέστερα κομμάτια της. Οι στίχοι είναι γραμμένοι από τη σκοπιά του παρατηρητή, στην προκειμένη περίπτωση ενός γείτονα που γίνεται μάρτυρας νυχτερινών καβγάδων και ουρλιαχτών, υποδηλωτικών κακοποίησης. Τονίζεται, με αυτόν τον τρόπο, η ζωτική σημασία της παρέμβασης μέσω κλήσης της αστυνομίας και ουσιαστικής στήριξης και ενθάρρυνσης του θύματος να μιλήσει. Παρουσιάζεται, ακόμα, η συχνή προσπάθεια των γυναικών που κακοποιούνται να το αποκρύπτουν είτε λόγω ντροπής είτε λόγω των απειλών που δέχονται. Γίνεται, λοιπόν, σαφές πως μια διάψευση του γεγονότος από τον άνθρωπο που δέχεται τη βία δεν είναι σε καμία περίπτωση λόγος εφησυχασμού.
“Face Down”
Κυκλοφορεί το 2006 από το αμερικάνικο ροκ συγκρότημα The Red Jumpsuit Apparatus στο album τους Don’t you fake it. Τους στίχους υπογράφει ο τραγουδιστής του συγκροτήματος Ronnie Winter. Ο ίδιος δήλωσε πως, έχοντας βιώματα ενδοοικογενειακής βίας ως παιδί, προσπαθεί μέσω του κομματιού αυτού να συμπαρασταθεί σε οποιονδήποτε βρίσκεται σε παρόμοια θέση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το video clip: Μία νεαρή κοπέλα, αρχικά, κοιτάζει μία μελανιά στο σώμα της και στη συνέχεια, κάθε ματιά της προς πράγματα σχετιζόμενα με τον σύντροφό της, όπως γράμματα ή φωτογραφίες του, πυροδοτούν βίαιες εκτοξεύσεις αντικειμένων κατά πάνω της. Η σφοδρότητα των χτυπημάτων κλιμακώνεται στην πορεία του βίντεο, μέχρι που η πρωταγωνίστρια απομακρύνει κάθε στοιχείο που συνδέεται με τον σύντροφό της. Μάλιστα, φέτος κυκλοφόρησε η συμφωνική εκδοχή του τραγουδιού με ένα sequel video clip. Πλέον, η πρωταγωνίστρια έχει μια υγιή σχέση και ασχολείται με τη δημιουργία βίντεο ευαισθητοποίησης για τη γυναικεία κακοποίηση.
«Τακούνια για καρφιά»
Από το αισιόδοξο μήνυμα του φινάλε του “Face Down” διαπνέεται ολόκληρο το τραγούδι του Ορέστη Ντάντου «Τακούνια για καρφιά», που κυκλοφόρησε με τον ομώνυμο δίσκο τον Μάρτιο του 2022. Το ερμηνεύει η Ιουλία Καραπατάκη με την αγέρωχη φωνή της, χάρη στην οποία ένα κύμα ανεξαρτησίας και απελευθέρωσης αναβλύζει από κάθε ρεφρέν. Ένα τραγούδι λύτρωσης που, όπως δήλωσε ο δημιουργός του, περιγράφει έναν ιδανικό μελλοντικό κόσμο, όπου έχει νικήσει η ομορφιά έναντι της καταπίεσης και της βίας. Ο θρίαμβος αυτός ενσαρκώνεται από μια γυναίκα που περπατάει με τα τακούνια της φορώντας ένα φουστάνι και φυσάει ένα αεράκι. Νιώθει ανέμελη και δυνατή, πλέον δεν υπάρχει λόγος να βρίσκεται σε επαγρύπνηση για το ποιος και με τι προθέσεις την κοιτάζει. «Χωρίς κρυφό πιστόλι» γράφει ο Ορέστης Ντάντος και στη θέση του μπορούν να μπουν τα κλειδιά που ψηλαφώνται σφιχτά μέσα στην τσάντα μέτρα μακριά από το σπίτι, οι κλήσεις σε φίλες, τα στρωτά παπούτσια και αναρίθμητα άλλα μέτρα που παίρνουν οι γυναίκες, για να νιώθουν ασφαλέστερες επιστρέφοντας από μια βραδινή βόλτα.
“I will survive”
Το εμβληματικό, όλο δυναμισμό, τραγούδι της Gloria Gaynor δημοσιεύεται με το άλμπουμ της Love Tracks το 1978. Σε μια εποχή που παρά τους φεμινιστικούς αγώνες οι ανισότητες και η έμφυλη βία ήταν δομικά στοιχεία της κοινωνίας, ο Freddie Perren και ο ελληνοαμερικανικής καταγωγής Dino Fekaris γράφουν ένα τραγούδι για μια γυναίκα που μόλις έχει αποκοπεί από κακοποιητική σχέση. Αντί να την παρουσιάσουν να πενθεί για την –κατά τα στερεότυπα εκείνης της περιόδου– αποτυχία της, επιλέγουν να διαλαλεί γεμάτη αυτοπεποίθηση τη δύναμή της. Τόσο η όλο ταπεραμέντο και εκρηκτικότητα ερμηνεία της Gloria Gaynor, όσο και ο δυναμικός ρυθμός δημιουργούν την εικόνα μιας γυναίκας που χορεύει ξέφρενα, αποτινάσσοντας κάθε κατάλοιπο της κακοποιητικής σχέσης που τη δέσμευε.
Η δήλωση “I will survive” είναι και σήμερα επίκαιρη, άλλοτε με την ανατριχιαστικά κυριολεκτική της σημασία και άλλοτε συμβολίζοντας τη συναισθηματική επιβίωση, τη διατήρηση της προσωπικότητας αλώβητης από τη δηλητηριώδη επίδραση υποτιμητικών και περιοριστικών συμπεριφορών, που αποτελούν και αυτές μείζονα μορφή κακοποίησης. Μέσα από κινήματα, όπως το #Metoo, τη δράση οργανώσεων για την υποστήριξη κακοποιημένων γυναικών και κυρίως την καλλιέργεια της ισότητας και του σεβασμού στην οικογένεια και το σχολείο, γίνονται σημαντικά βήματα προς την εκδίκηση της ομορφιάς, όπως βαφτίζει ο Ορέστης Ντάντος την εποχή που θα έχει εξαλειφθεί η έμφυλη βία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Face down, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- I will survive, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Luca, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Φλέρυ Νταντωνάκη, wikipedia.com, διαθέσιμο εδώ
- Ο Ορέστης Ντάντος είναι σίγουρος πως τελικά θα νικήσει η ομορφιά, news 247.gr, διαθέσιμο εδώ
