Tης Αντωνίας Πετρολέκα,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται ενώπιον σοβαρών ενεργειακών και περιβαλλοντικών προκλήσεων που συνιστούν απειλή για το μέλλον της. Κατ’ αρχάς, οι ολέθριες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής γίνονται ήδη φανερές σε όλο τον κόσμο, μέσω των μεταβολών στην ατμοσφαιρική σύσταση, των ακραίων καιρικών φαινομένων αλλά και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Εν συνεχεία, στον ενεργειακό τομέα η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) για χρόνια εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από Ρωσικά ορυκτά καύσιμα, για να καλύψει τις ενεργειακές της ανάγκες. Μια τέτοια εξάρτηση θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να θέσει σε κίνδυνο τον ενεργειακό εφοδιασμό των κρατών–μελών, η αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας ήταν μονόδρομος.
Η αστάθεια στην Ευρωπαϊκή ήπειρο κλιμακώθηκε όταν τον Φεβρουάριο του 2022 πραγματοποιήθηκε Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, γεγονός που προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία επέβαλε μια σειρά κυρώσεων στην Ρωσία. Η εισβολή, εκτός των άλλων ολέθριων και καταστρεπτικών συνεπειών, προκάλεσε δυσκολίες και διαταραχές στην παγκόσμια αγορά ενέργειας. Ως απάντηση σε αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στις 18 Μαΐου του 2022 το σχέδιο “REPowerEU”. Το σχέδιο προβλέπει την μεταμόρφωση του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης και ανταποκρίνεται αφενός στον τερματισμό της εξάρτησης της Ε.Ε. από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, τα οποία αποτελούν οικονομικό και πολιτικό όπλο στα χέρια της Ρωσίας, και αφετέρου στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Οι βασικοί στόχοι του REPowerEU εντοπίζονται στην εξοικονόμηση ενέργειας, την παραγωγή καθαρής ενέργειας και τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ένωσης. Η νέα πραγματικότητα στην αγορά ενέργειας καθιστά αναγκαία τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια σε συνδυασμό με την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης από αναξιόπιστους προμηθευτές και ασταθή ορυκτά καύσιμα. Σύμφωνα με το σχέδιο, η ενεργειακή ανεξαρτησία από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα αναμένεται να πραγματοποιηθεί πριν από το 2030.
Το REPowerEU σε μεγάλο βαθμό βασίζεται στη διαφοροποίηση των πηγών ενεργειακού εφοδιασμού. Γι’ αυτό τον λόγο, η Ε.Ε. συνεργάζεται με διεθνείς εταίρους για την εξεύρεση αυτών των εναλλακτικών πηγών. Βραχυπρόθεσμα, παρουσιάζεται η ανάγκη για εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου, πετρελαίου και άνθρακα, ενώ μακροπρόθεσμα για ανανεώσιμο υδρογόνο. Ήδη, η Ε.Ε. συνεργάζεται με διεθνείς εταίρους και έχει εξασφαλίσει επίπεδα ρεκόρ εισαγωγών LNG. Ακόμη, μέσω της νεοσυσταθείσας Ενεργειακής Πλατφόρμας της Ε.Ε., θα επιτραπεί σε περιφερειακές ομάδες εργασίας, να κινηθούν σε κοινές αγορές φυσικού αερίου, LNG και υδρογόνου, συγκεντρώνοντας τη ζήτηση, βελτιστοποιώντας τη χρήση των υποδομών και συντονίζοντας την προσέγγιση των προμηθευτών. Η στρατηγική δίνει προτεραιότητα στη δέσμευση της Ε.Ε. στην παγκόσμια πράσινη και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, την αύξηση της εξοικονόμησης ενέργειας και της αποδοτικότητας, την τόνωση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του υδρογόνου και την ενίσχυση της ενεργειακής διπλωματίας. Γι’ αυτό και αναμένεται ότι στη Μεσόγειο και τη Βόρεια Θάλασσα θα αναπτυχθούν μεγάλοι διάδρομοι υδρογόνου.
Εν συνεχεία, το REPowerEU στοχεύσει στην επιτάχυνση στον τομέα της καθαρής ενέργειας. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι η φθηνότερη και καθαρότερη διαθέσιμη μορφή ενέργειας, η οποία μπορεί να παράγεται εντός της Ένωσης, μειώνοντας τις ανάγκες μας για εισαγωγές ενέργειας. Μια από τις πρωτοβουλίες είναι το Solar Rooftop Initiative, το οποίο σταδιακά θα εγκαινιάσει μια νομική υποχρέωση εγκατάστασης ηλιακών συλλεκτών σε νέα, δημόσια και ιδιωτικά κτήρια. Επιπλέον, η Επιτροπή με σύσταση της θα προσπαθήσει να αντιμετωπίσει την αργή και πολύπλοκη αδειοδότηση για μεγάλα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Παράλληλα, σημαντικό στόχο αποτελεί και η εξοικονόμηση ενέργειας, η οποία είναι ο ταχύτερος και φθηνότερος τρόπος αντιμετώπισης της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης και μείωσης των λογαριασμών. Η εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να βοηθήσει στην προετοιμασία για τις πιθανές προκλήσεις του επόμενου χειμώνα. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται, επίσης, να χρησιμοποιήσουν φορολογικά μέτρα για να ενθαρρύνουν την εξοικονόμηση ενέργειας, όπως μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ για ενεργειακά αποδοτικά συστήματα θέρμανσης, μόνωση κτιρίων, ενεργειακές συσκευές κτλ. Η Επιτροπή καθορίζει, επίσης, μέτρα έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση σοβαρής διακοπής της προσφοράς και θα εκδώσει οδηγίες σχετικά με τα κριτήρια ιεράρχησης των πελατών και θα διευκολύνοντας ένα συντονισμένο σχέδιο μείωσης της ζήτησης της Ένωση.
Εν κατακλείδι, για την επίτευξη των ανωτέρω πράσινων στόχων είναι αναγκαία η χρηματοδότηση του REPowerEU. Έως το 2027 απαιτούνται πρόσθετες επενδύσεις ύψους 210 δισ. ευρώ για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικών ορυκτών καυσίμων. Σημαντικό ρόλο θα αναλάβει ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας παρέχοντας πρόσθετη χρηματοδότηση από την Ε.Ε. Ενώ, με την σειρά τους, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσθέσουν στα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας ένα κεφάλαιο για να διοχετεύσουν επενδύσεις στις προτεραιότητες του REPowerEU και να προβούν στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.
Τα κράτη–μέλη θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα υπόλοιπα δάνεια του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, που ανέρχονται σε 225 δισ. ευρώ, καθώς και τις νέες επιχορηγήσεις του που χρηματοδοτούνται από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων του συστήματος εμπορίας εκπομπών και που σήμερα περιλαμβάνονται στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς και ανέρχονται στα 20 δισ. ευρώ. Χρηματοδότηση στο REPowerEU θα δοθεί, επίσης, από τα Ταμεία της πολιτικής συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, το Μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη», το Ταμείο Καινοτομίας, Εθνικά δημοσιονομικά μέτρα, ιδιωτικές επενδύσεις και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- REPowerEU: A plan to rapidly reduce dependence on Russian fossil fuels and fast forward the green transition, European Commission, διαθέσιμο εδώ
- REPowerEU: οικονομικά προσιτή, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια για την Ευρώπη, European Commission, διαθέσιμο εδώ
- Η ενεργειακή κρίση, ο πληθωρισμός και το πρόγραμμα REPower EU, in.gr, διαθέσιμο εδώ
