Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Η Ιαπωνία, για πολλούς και διάφορους λόγους, αποτελεί μια ιδιαίτερη χώρα. Η δομή της οικονομίας της, καθώς και η επίδραση της κουλτούρας του κόσμου της σε αυτή, τη διαφοροποιούν αρκετά από τις υπόλοιπες ανεπτυγμένες οικονομίες της Δύσης. Για πολλά χρόνια, ο τρόπος λειτουργίας της την είχε ευνοήσει και τη βοήθησε να επιτύχει το «Ιαπωνικό οικονομικό θαύμα». Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια το μοντέλο της έχει εξασθενήσει και τα προβλήματα που δημιουργούν οι ατέλειες των χαρακτηριστικών του γίνονται όλο και πιο έντονα.
Αναπόφευκτο ήταν ο πόλεμος στην Ουκρανία και τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες να ανακόψουν την ανάρρωση της οικονομίας της, έπειτα από τη ζοφερή περίοδο κορύφωσης της πανδημίας του COVID–19, όπως και για τις περισσότερες οικονομίες του κόσμου. Αντίθετα, όμως, με τα κράτη αντίστοιχου βεληνεκούς, τα οποία φέτος έχουν να αντιμετωπίσουν τις έντονες πληθωριστικές πιέσεις –υπό τον φόβο μιας σκληρής ύφεσης– η Ιαπωνία παλεύει να κρατήσει τον ρυθμό πληθωρισμό της σε υγιή επίπεδα.
Καθώς ο πληθωρισμός στις δυτικές κοινωνίες κυμαίνεται από 7% έως 23%, στην Ιαπωνία βρίσκεται στο 3,7%, ενώ μέχρι το καλοκαίρι βρισκόταν ελαφρώς υψηλότερα από τον στόχο του 2%, που θεωρείται ένα συνετό επίπεδο που ευνοεί την οικονομική ανάπτυξη. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό από την ακαμψία των μισθών στην αγορά εργασίας, σε σχέση με τη Δύση. Σύμφωνα με τον διοικητή της Τράπεζας της Ιαπωνίας, η στασιμότητα των μισθών πηγάζει από τη χρονική περίοδο 1998 με 2013, που επικρατούσε μια αποπληθωριστική κατάσταση. Αυτό έκανε τις περισσότερες επιχειρήσεις στην Ιαπωνία να είναι πιο επιφυλακτικές σε πιθανές αυξήσεις στους μισθούς των εργαζομένων τους. Συνεπώς, το τελευταίο διάστημα έχει διαμορφωθεί μια υψηλή κερδοφορία για τις επιχειρήσεις, αλλά χωρίς να έχει υπάρξει σημαντική άνοδος σε μισθούς και τιμές.
Παρόλα αυτά, υπάρχει σημαντική μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών, η οποία δεν οφείλεται από το κόστος των προϊόντων εγχώριας παραγωγής. Έχει προκληθεί από την ακρίβεια των εισαγωγών που προέρχεται από την τεράστια υποτίμηση του γιέν έναντι του δολαρίου. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχει ακολουθήσει μια χαλαρή νομισματική πολιτική για να τονώσει την αδύναμη οικονομική δραστηριότητα στη χώρα. Τα επιτόκια διατηρούνται σε αρνητικά και σχεδόν μηδενικά επίπεδα και ο στόχος των αποδόσεων στα ομόλογα από την Κεντρική Τράπεζα βρίσκεται σε επίπεδα κοντά του 0% με 0,25%. Η επιμονή των αξιωματούχων των κρατικών αρχών δείχνει τη δυσκολία οικονομικής ανάπτυξης με υψηλότερα επιτόκια. Επιπλέον, ο Kuroda, ο διοικητής τη Τράπεζας της Ιαπωνίας, θέλει να διαμορφώσει μια μεγαλύτερη ανεκτικότητα στο καταναλωτικό κοινό απέναντι στην άνοδο του γενικού επιπέδου τιμών, κάτι που για πολλά χρόνια οι Ιάπωνες δεν είχαν συνηθίσει.
Κατά το παρελθόν, έχει παρατηρηθεί ότι σε περιόδους στασιμοπληθωρισμού στις Η.Π.Α. το ιαπωνικό γεν τείνει να υποτιμάται έναντι του δολαρίου, ενώ σε υφέσεις της αμερικανικής οικονομίας συμβαίνει το ανάποδο. Συνεπώς, όσο αυξάνεται το περιθώριο ανάμεσα στα επιτόκια της Ιαπωνίας με των Η.Π.Α. τόσο θα συνεχίζει να υποτιμάται το γιεν έναντι του δολαρίου. Από την άλλη, όμως, όσο περνάει ο καιρός και συνεχίζεται η νομισματική σύσφιξη από τη FED, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος ύφεσης στην αμερικανική οικονομία και μεγαλώνει η πιθανότητα αντιστροφής της κατάστασης του γιεν. Μάλιστα, σύμφωνα με την Goldman Sachs, πολλοί διαχειριστές αντισταθμιστικών κεφαλαίων (hedge funds) στις Η.Π.Α. χρησιμοποιούν συμβόλαια options σε γιεν στην αγορά παραγώγων για να διακρίνουν, αλλά και να «ποντάρουν», αν η αγορά κινείται σε ρυθμούς ύφεση για τους επόμενους μήνες.
Αναταράξεις προκαλούν και οι πολιτικές του Πρωθυπουργού Kishida, ο οποίος έχει υποστηρίξει ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που εστιάζει στην αναδιανομή του πλούτου και τη μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ωστόσο, αυτό κλυδώνισε τις αγορές, καθώς δημιουργούνται ανησυχίες για αλλαγή πλεύσης από την πολιτική των “Abeconomics”. Πολλοί αναλυτές θεωρούν πως ο Kishida θα προσπαθήσει να αλλάξει τη στάση της Τράπεζας της Ιαπωνίας ως προς τη νομισματική της πολιτική, διότι η «τσέπη» των Ιαπώνων έχει ζοριστεί με το υποτιμημένο γιεν.
Συνοψίζοντας, η Κυβέρνηση με την Κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας έχουν αρκετά προβλήματα να αντιμετωπίσουν. Προβλήματα τα οποία είναι βαθιά ριζωμένα στο ιαπωνικό σύστημα και στην κουλτούρα του κόσμου. Όσο το γιεν συνεχίζει να υποχωρεί και οι μισθοί παραμένουν άκαμπτοι, οι καταναλωτές θα βιώνουν μια ισχυρή ακρίβεια, καθώς το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο που παρουσιάζει η χώρα διογκώνεται όλο και περισσότερο. Στην ιαπωνική οικονομία υπάρχει τεράστια ανάγκη για ενίσχυση της καινοτομίας, η οποία την τελευταία περίοδο έχει βαλτώσει σε μεγάλο βαθμό. Για να επιτευχθεί αυτό όμως, είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστεί και το δημογραφικό ζήτημα, το οποίο αποτελεί «αγκάθι» για πολλές ανεπτυγμένες χώρες στη σύγχρονη εποχή, συμπεριλαμβανομένου της Ιαπωνίας. Επιπρόσθετα, ισχυρή πρόκληση για του Ιάπωνες αποτελεί και η ανάκτηση των ηνίων σε κλάδους που κάποτε μεσουρανούσαν, καθώς ο ανταγωνισμός από την Κίνα έχει διαβρώσει την ισχύ της Ιαπωνίας. Το μέλλον για την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο προβλέπεται αρκετά δυσοίωνο…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Global inflation: Japan faces a moment of truth, ft.com, διαθέσιμο εδώ
- Japan lives at the bleeding edge of good enough, reuters.com, διαθέσιμο εδώ
- Japan’s economy unexpectedly shrinks as hot inflation, global slowdown take toll, reuters.com, διαθέσιμο εδώ
