Της Νικολίνας Μάνη,
Υπό μια γενικολογική και φιλοσοφική προσέγγιση, θα έλεγε κανείς ότι όλη μας η ανθρώπινη ύπαρξη περιβάλλεται μόνο από μια ερώτηση και μια απάντηση: με αγαπά η ζωή; Εγώ αγαπώ τη ζωή. Η απάντηση απαντά το ερώτημα ή μήπως υπονοείται κάτι βαθύτερο; Όλοι μας έχουμε την ανάγκη να αγαπήσουμε τη ζωή, ωστόσο συχνά εντοπίζουμε τους εαυτούς μας να αναρωτιόμαστε αν η ίδια η ιδέα της ζωής μας αγαπά (έστω συμπαθεί). Μια άλλη έννοια-απότοκος της ζωής είναι η ευτυχία. Ωστόσο, όπως συχνά μας αποδεικνύεται, στη ζωή υπάρχουν ποίκιλες εμπειρίες όλων των μορφών. Κακές ή καλές, τυχερές ή άτυχες, χαρούμενες ή θλιβερές. Ζωή είναι αυτή, τι να κάνουμε;
Η λατινική φράση “Amor Fati” εκφέρει τη μεν μη διαδεδομένη, αλλά δε ορθότερη για μένα απάντηση: πρέπει να αγαπήσουμε τη μοίρα μας και να συμβιβαστούμε με αυτή. Δηλαδή, αξίζει να διδαχθούμε από κάθε λογής εμπειρίες μας ανεξαιρέτως. Φυσικά, δεν υπονοείται εδώ η εκδήλωση αδιαφορίας και αναισθησίας προς καθετί που αποδέχεται κάποιος. Για σαφέστερη εμπέδωση του νοήματος, θα προστεθεί και το ακόλουθο λατινικό γνωμικό: memento mori, δηλαδή να θυμάσαι ότι είσαι θνητός. Πάρε ρίσκα, τόλμησε, μάθε, ζήσε… Όλες αυτές οι προστακτικές, τίποτε άλλο δεν είναι παρά μόνο αυταρχικές διαταγές που θέτουμε προς τον εαυτό μας. Η πίεση που μας ασκούμε καθημερινά, προκειμένου να αντικρύσουμε τις ενδεχόμενες υποχρεώσεις μας κατάματα.
Εκεί, έρχεται ένα άλλο ευρέως διαδεδομένο συναίσθημα, ο φόβος. Πολλές φορές κρυβόμαστε κάτω από την ομπρέλα του φόβου μας. Ναι, κρυβόμαστε μονάχα, δίχως να προστατευόμαστε εν τέλει. Ο φόβος, αυτό το ψυχρό και απρόσωπο συναίσθημα αναισθησίας που μας διακατέχει. Εκείνο που φοβάσαι, αλλά δεν ξέρεις πώς είναι και γιατί. Ουσιαστικά, αυτό το στωικά ουδέτερο συναίσθημα που συχνά μας καταπνίγει συνδέεται με την εξακολουθητική αναμονή για κατάλυση, ή έστω ανατροπή του από ένα άλλο συγκινησιακό καθεστώς. Με απλά λόγια, φοβόμαστε να δράσουμε, ενώ την ίδια στιγμή αναμένουμε να νιώσουμε κάτι έξαφνο, που όμως δεν μπορεί να επέλθει από την απραγία μας. Πρόκειται για σαφή αντίφαση ως προς το περιεχόμενο του φόβου.
Κάπου εκεί αναδύεται και το εξής μεγάλο υπαρξιακό ερώτημα: αλήθεια, γιατί ζούμε; Ποιος ο σκοπός αυτής της παροδικής μας εμφάνισης μπροστά στην αυλαία της ζωής, ούτε καν στη σκηνή της; Μήπως είναι παντελώς άσκοπη ή μήπως έχει έναν μόνο σκοπό… να μας ταράξει τα νεύρα; Μάλλον η ζωή κάνει την πλάκα της μαζί μας, μας περιγελά, βάζοντας μας ως πείραμά της. Εξ’ αρχής, ο στόχος της ήταν να μας κάνει ένα σύντομης διάρκειας reality show, μόνο που εμείς δεν αμειβόμαστε αδρά για τις γελοιότητές της. Αυτό ήταν το σχέδιό της. Μας άφησε ανυπεράσπιστους μέσα στον λαβύρινθό της, για να βρούμε διέξοδο λύνοντας γρίφους. Μας έκανε να αναρωτιόμαστε για τον λόγο της ύπαρξής μας και πώς μπορούμε να φτάσουμε στην ευτυχία, την ανύπαρκτη αυτή όαση.
Έχουν διατυπωθεί άπειρες θεωρίες για την κατάκτηση της ευτυχίας, με κύριο πυλώνα αυτών των σκέψεων τον αρχαίο φιλόσοφο Αριστοτέλη. Ωστόσο, ουκ ολίγοι είναι όσοι ασχολούνται με την πραγματικότητα καθαυτή. Η ευτυχία δεν υπάρχει εν τέλει, όσο κι αν ευελπιστούμε ασκόπως. Δηλαδή, εμείς προσπαθούμε διαρκώς έστω να την πλησιάσουμε, ενώ ουσιαστικά εμείς οι ίδιοι θα την παρατήσουμε μετά. Ο άνθρωπος δεν μπορεί εκ φύσεως να νιώθει συνέχεια ευφορία. Αν όντως συμβαίνει αυτό, τότε μιλάμε για κάποιο αφύσικο, υπερουράνιο ον. Εξάλλου, η ίδια η ζωή μας έβαλε να λύσουμε μια εξίσωση που καταλήγει σε αδύνατο αποτέλεσμα. Η ευδαιμονία εντοπίζεται σε παροδικές στιγμές και όχι στην ολότητα της. Μάλιστα, και η καθαυτή λέξη «ευτυχία» σημαίνει να έχει κανείς καλή τύχη. Υπονοείται, δηλαδή, ότι η ευτυχία βασίζεται στην τύχη, σαν να είναι λοταρία.
Άλλωστε, η ζωή δεν είναι παρά μόνο μια θεωρία συνομωσίας. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε τον πλασματικό κόσμο της ευδαιμονίας, όπως προβάλλεται. Σκοπός αποκλειστικά της ευδαιμονίας αποτελεί ο αποπροσανατολισμός ή η περιπλάνηση. Η απορία που ανακύπτει έχει ως εξής: ποιος ο λόγος που θέλει η ζωή να κάνει κάτι τέτοιο; Ίσως μας βαρέθηκε και έτσι επιζητά να μας παρακολουθεί, εμάς που στοχαζόμαστε και δρούμε με απώτατο στόχο να «κερδίσουμε» την ευτυχία. Πιθανότατα, τα αναμενόμενα μυαλά μας χειραγωγούνται από δαύτη. Πολλές μπορούν να γίνουν οι υποθέσεις στα άπειρα και άγουρα μυαλά μας. Μπορεί απλά η ζωή να θέλει να ξεφορτωθεί όλους όσους νομίζουν την ευτυχία ως πρωταρχικό σκοπό. Η ευτυχία δεν αντέχει την εκτενή της ζήτηση, καθώς έχει μπουχτίσει από τη φαινομενικότητα της ουσίας της.
Σε διάφορα επίπεδα της καθημερινής μας ζωής, τείνουν συχνά οι άνθρωποι να δημιουργούν μια λανθασμένη εντύπωση για το φερόμενο ως νόημα της ζωής. Προσδοκούν οι ενέργειές τους να τους επιφέρουν ένα καθορισμένο αποτέλεσμα, την ευτυχία. Δύναται, όμως, κάτι τόσο αφηρημένο να προσδιορίζεται και τόσο ξεκάθαρα-περιεκτικά; Δεν υπάρχει αντικειμενική απάντηση, αφού όλα ως προς αυτό μοιάζουν ρευστά, άμορφα και πλήρως υποκειμενικά. Ευτυχία δεν μπορεί να νοηθεί. Στην τελική, το μόνο που υπάρχει είναι η αίσθηση ευφορίας σε συγκεκριμένες στιγμές, με παροδικό χρόνο διάρκειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Είναι η ευτυχία υποχρεωτική;, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
