Της Ελένης Μανουδάκη,
Ο Henri Toulouse Lautrec ήταν Γάλλος καλλιτέχνης, ίσως ένας από τους μεγαλύτερους γραφίστες του 19ου αιώνα. Ο Henri-Marie-Raymonde de Toulouse-Lautrec-Monfa γεννήθηκε στο Albi, στην περιοχή Midi-Pyrenees της Γαλλίας, στις 24 Νοεμβρίου 1864. Ήταν το πρωτότοκο παιδί του κόμη Alphonse και της κόμισσας Adèle de Toulouse-Lautrec. Ήταν αριστοκρατική οικογένεια, απόγονοι των Κόμηδων της Τουλούζης με καταγωγή που εκτείνεται σχεδόν χίλια χρόνια πίσω. Ειρωνικά το οικογενειακό υπόβαθρο του Toulouse Lautrec ήταν το αντίθετο της φτωχής, εργατικής ζωής με το οποίο ασχολήθηκε στο Παρίσι ως καλλιτέχνης.
Έγινε διάσημος για τις ανθρωπιστικές απεικονίσεις των εργαζομένων του σεξ που αποκαλύπτουν μια ασυνήθιστη ευαισθησία, παρακινούμενος ίσως από μια αίσθηση ταύτισης με τους κοινωνικά περιθωριοποιημένους λόγω της δικής του εμφάνισης. Ήταν γνωστός, επίσης, για τις εξαιρετικά εξατομικευμένες απεικονίσεις του με αφίσες της Μονμάρτρης, όπου απεικονίζονταν διασκεδαστές, χορευτές καμπαρέ και τραγουδιστές.
Οι πίνακές του έχουν μια αίσθηση αμεσότητας, αλλά στην πραγματικότητα ήταν προσεκτικά προετοιμασμένοι. Κουβαλούσε πάντα ένα μικρό τετράδιο με σκίτσα, όπου κι αν πήγαινε. Χιλιάδες σχέδια και σημειώσεις που έχουν απομείνει μαρτυρούν ότι ζωγράφιζε συχνά και πως ανέπτυξε τις κύριες εικόνες του από γρήγορες οπτικές εντυπώσεις. Για πρώτη φορά στην ιστορία, ανύψωσε το μέσο της διαφήμισης σε υψηλή τέχνη, αντιλαμβανόμενος ενστικτωδώς την έννοια της διασημότητας και συνδυάζοντας την εμπορική και την καλή τέχνη. Αν και παρήγαγε πολλά υπέροχα ευρηματικά έργα τέχνης, η σύντομη ζωή του ήταν, επίσης, η ιστορία μιας μάχης με την αναπηρία, τη γελοιοποίηση, τις ασθένειες και τον αλκοολισμό.
Τα παιδικά του χρόνια πέρασε στο Chateau du Bosc, το σπίτι του παππού του. Ο πατέρας του ήταν ένας μανιώδης κυνηγός και εκκεντρικός γαλαζοαίματος. Η μητέρα του, αντίθετα, ήταν βαθιά θρησκευόμενη και αγαπούσε τον Henri. Οι γονείς του ήταν πρώτα ξαδέρφια και ως αποτέλεσμα της συγγένειας γεννήθηκε με ένα σύνδρομο, γνωστό ως PYCD, που προκαλεί εύθραυστα οστά, ανωμαλίες στο πρόσωπο, τα χέρια και σε άλλα μέρη του σώματος, που πιθανότατα προκαλούνται από γενεές οικογενειακής ενδογαμίας.
Το 1872, η Κόμισσα μετακόμισε στο Παρίσι με τον οκτάχρονο Henri. Σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών έσπασε το αριστερό μηριαίο κόκκαλό του σε πτώση. Ήταν κατάκοιτος για μερικούς μήνες και περνούσε την ώρα του διαβάζοντας και ζωγραφίζοντας. Αναμφίβολα, ενθαρρύνθηκε από τον πατέρα και τον θείο του, που ήταν και οι δύο καταξιωμένοι σχεδιαστές. Τον Αύγουστο του επόμενου έτους, έσπασε τον δεξιό του μηρό, όταν έπεσε σε ένα χαντάκι, με συνέπεια τα δύο πόδια του να σταματήσουν να μεγαλώνουν. Οι ιατρικές θεραπείες αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές. Δεν ήταν, όπως λέει ο μύθος, νάνος, αλλά η αντίθεση του κορμού ενός ενηλικιωμένου άνδρα και των κοντών ποδιών σήμαινε ότι η φυσική του εμφάνιση προσέλκυσε πολύ χλευασμό.
Στις αρχές του 1882, μετακόμισε στο Παρίσι και μπήκε στο στούντιο του Leon Bonnat, λίγους μήνες αργότερα στο στούντιο του επιτυχημένου Fernand Cormon. Εκεί γνώρισε τον Emile Bernard και τον Vincent van Gogh. Το 1885 ήταν μια σημαντική χρονιά για την εξέλιξή του. Διευρύνθηκαν οι καλλιτεχνικοί του ορίζοντες και βρήκε το δικό του στυλ. Το 1886 νοίκιασε ένα στούντιο στη γωνία της Rue Caulaincourt που κράτησε μέχρι το 1897. Ο μικρός καλλιτέχνης γινόταν ένα οικείο θέαμα γύρω από τη Μονμάρτρη, που τον έβλεπαν συχνά με καπέλο μπόουλερ και μπαστούνι, ιδιαίτερα τη νύχτα. Η ζωή του μπήκε σε μοτίβο, μένοντας ξύπνιος μέχρι αργά, πίνοντας κρασί, ζωγραφίζοντας και δουλεύοντας με μανία.
Το 1887, έκανε μια έκθεση με τον van Gogh στο Παρίσι και ανέπτυξε ενδιαφέρον για τις ιαπωνικές εκτυπώσεις. Την επόμενη χρονιά, ο Βέλγος κριτικός Octave Maus τον προσκάλεσε να εκθέσει 11 πίνακες στην έκθεση της δεκαετίας του ’20 στις Βρυξέλλες. Τον Οκτώβριο του 1894, το Moulin Rouge άνοιξε στη Blvd de Clichy και έγινε τακτικός επισκέπτης. Συχνά παρουσίαζε τη δουλειά του εκεί, αλλά η βύθισή του στη νυχτερινή ζωή άρχισε να τον βλάπτει. Το 1891 ζωγράφισε το A la Mie, βασίζοντας τον πίνακα σε μια σκηνοθετημένη φωτογραφία. Eκείνη τη χρονιά του ανατέθηκε να δημιουργήσει μια αφίσα για το Moulin Rouge. Παρήγαγε το La Goulou, δείχνοντας την 20χρονη χορεύτρια σε δράση, προφανώς ήταν η δική της εκδοχή του Can Can. Η αφίσα τον έκανε διάσημο σε μια νύχτα, ειδικά μεταξύ της ελίτ του Παρισιού.
Το 1893, ο Maurice Joyant οργάνωσε την πρώτη μεγάλη ιδιωτική έκθεση του Lautrec στο Boussod gallery Valladon στο Παρίσι. Του ανέθεσαν να δημιουργήσει 16 πίνακες για τον οίκο ανοχής, από τους οποίους το “The Bed” είναι ο πιο διάσημος της σειράς. Απεικονίζει δύο γυναίκες φωτισμένες από μια λάμπα λαδιού να κοιτάζουν η μία την άλλη κάτω από σεντόνια και κουβέρτες. Το 1894 επισκέφτηκε το Άμστερνταμ για να μελετήσει τους πίνακες του Ρέμπραντ και του Φρανς Χαλ και αργότερα επισκέφτηκε το Λονδίνο, όπου έδειξε τις αφίσες του στο Βασιλικό Ενυδρείο του Λονδίνου.
Η δεύτερη μεγάλη ιδιωτική έκθεση του Lautrec στη γκαλερί Boussod στο Παρίσι πραγματοποιήθηκε το 1896 και μερικές φωτογραφίες πουλήθηκαν. Ωστόσο, αρνιόταν πεισματικά να πουλήσει οποιοδήποτε έργο στον βασιλιά της Σερβίας που έλεγε ότι ήταν ένας χυδαίος χοιροτρόφος. Το 1898, εκθέτει 78 έργα στην Goupil’s Gallery στο Λονδίνο, αλλά η έκθεση απέτυχε, όχι ότι τον ένοιαζε, είχε χάσει το ενδιαφέρον του. Όμως παρήγαγε ένα δεύτερο λιθογραφικό άλμπουμ αφιερωμένο στην καλλιτέχνη του καμπαρέ, Yvette Guilbert, την τραγουδίστρια με τα μακριά μαύρα γάντια. Αλλά ο Lautrec ήταν πλέον σπάνια νηφάλιος και η ποιότητα της δουλειάς του μειωνόταν.
Μέχρι το 1899 ήταν ένα αξιολύπητο θέαμα. Οι κρίσεις κατάθλιψης, εμμονής και άγχους έγιναν συχνότερες. Τον Φεβρουάριο του 1899 διακομίστηκε σε ψυχιατρείο στο Neuilly από τη μητέρα του. Περνούσε τον χρόνο του σχεδιάζοντας σκηνές τσίρκου από μνήμης με χρωματιστά μολύβια. Στις 17 Μαρτίου 1899 βγήκε από το νοσοκομείο υπό επίβλεψη. Το 1900 έγινε μέλος της κριτικής επιτροπής στην Παγκόσμια Έκθεση στο Παρίσι. Έφτασε με αναπηρικό καροτσάκι, όμως οι επισκέψεις στο καμπαρέ και το ποτό συνεχίστηκαν.
Ο Lautrec πέθανε στις 9 Σεπτεμβρίου και ήταν μόλις 36 ετών. Υπολογίζεται ότι είχε δημιουργήσει περισσότερους από 900 πίνακες, 5.000 σχέδια και 370 λιθογραφίες, συμπεριλαμβανομένων των διάσημων αφισών, που παραμένουν μερικές από τις πιο γνωστές εικονογραφήσεις του Παρισιού και που εξακολουθούν να αγαπούν και να εκτιμούν όλοι μέχρι και σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Henri de Toulouse Lautrec -373 artworks, wikiart.org, διαθέσιμο εδώ
- Henri de Toulouse Lautrec: At the Moulin Rouge, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
