Της Φένιας Γιαννακοπούλου,
Παρότι η τεχνολογική εξέλιξη και η εμφάνιση νέων μορφών πολέμου έχουν θέσει –εν αμφιβόλω– τη χρησιμότητα και αναγκαιότητα εξακολούθησης της ύπαρξης υποχρέωσης στράτευσης, κανένα κράτος δε δείχνει πρόθυμο να προβεί σε σταδιακή κατάργηση του εν λόγω θεσμού. Στη χώρα μας, η στράτευση αποτελεί τη σπουδαιότερη θεσμοθετημένη εκδήλωση του χρέους εθνικής αλληλεγγύης (άρθρο 4 παρ.6 Συντάγματος), την εκπλήρωση του οποίου το κράτος δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πολίτες (άρθρο 25 παρ.4 Συντάγματος).
Σύμφωνα με την παρ.1 του άρθρου 1 του ν.3421/2005: «Όλοι οι Έλληνες, από την 1η Ιανουαρίου του έτους κατά το οποίο διανύουν το δέκατο ένατο έτος μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους κατά το οποίο συμπληρώνουν το τεσσαρακοστό πέμπτο έτος της ηλικίας τους, έχουν υποχρέωση στράτευσης στις Ένοπλες Δυνάμεις». Η μη εμφάνιση την επομένη της ορισθείσας ημέρας κατάταξης ή –εφόσον έχει ταχθεί προθεσμία κατάταξης— την επομένη της τελευταίας ημέρας της προθεσμίας, καθιστά επιβεβλημένη την κήρυξη του κληθέντος ως ανυπότακτου και την επιβολή –εις βάρος του– των προβλεπόμενων στον νόμο διοικητικών προστίμων και ποινικών κυρώσεων
Λογικώς πρότερη της εξέτασης του συστήματος ποινών είναι η γνώση των ποικίλων μορφών, τις οποίες δύναται να λάβει το αδίκημα της ανυποταξίας. Πιο συγκεκριμένα, αναλόγως της κατάστασης, στην οποία βρίσκεται η χώρα κατά τη στιγμή έναρξής της, η ανυποταξία διακρίνεται σε ανυποταξία ειρήνης, μερικής ή γενικής επιστράτευσης και πολέμου, αναλόγως δε του τόπου διαμονής του ανυπότακτου κατά την έναρξή της, σε ανυποταξία εσωτερικού και εξωτερικού. Σε περιόδους ειρήνης, η ανυποταξία τυποποιείται ως πλημμέλημα, τιμωρούμενο με φυλάκιση μέχρι δύο ετών, ενώ στις άλλες δύο περιόδους ως κακούργημα, τιμωρούμενο με ισόβια κάθειρξη και κάθειρξη μέχρι δέκα ετών, αντιστοίχως. Μπορεί το αδίκημα της ανυποταξίας να τιμωρείται μόνο εφόσον τελείται με πρόθεση και όχι εξ αμελείας, η ύπαρξη ή μη δόλου είναι, εντούτοις, κρίσιμη αποκλειστικά για την επιβολή ποινικής κύρωσης από το αρμόδιο Στρατοδικείο και δεν επηρεάζει την επιβολή της διοικητικής κύρωσης, ήτοι του χρηματικού προστίμου.
Πέραν της άσκησης δίωξης για το αδίκημα της ανυποταξίας και της επιβολής προστίμου ύψους 6.000 ευρώ, η ισχύουσα στρατολογική νομοθεσία επιβάλλει τον περιορισμό και την απαγόρευση σειράς ελευθεριών και δικαιωμάτων. Στο άρθρο 53 του ν.3421/2005 προβλέπεται ότι οι μεν ανυπότακτοι δεν δικαιούνται να λάβουν πιστοποιητικά στρατολογικής κατάστασης και να διορισθούν σε επιχειρήσεις του δημόσιου τομέα, οι δε αμετακλήτως καταδικασθέντες για ανυποταξία δεν μπορούν να εκλέξουν ή να εκλεγούν στις εκλογές για ανάδειξη βουλευτών, ευρωβουλευτών, στις νομαρχιακές, δημοτικές και κοινοτικές εκλογές, ούτε να ασκήσουν επάγγελμα, για το οποίο απαιτείται χορήγηση ειδικής άδειας της αρχής.
Η παράγραφος 1 του άρθρου 54 ορίζει ότι στους ανυπότακτους απαγορεύεται:
- η αποδημία στο εξωτερικό και η ναυτολόγηση σε πλοία γραμμής εξωτερικού,
- η χορήγηση και θεώρηση διαβατηρίων.
Η τελευταία απαγόρευση γνωρίζει δύο εξαιρέσεις –ειδικώς προβλεφθείσες για τους ανυπότακτους εξωτερικού–, οι οποίες αποτυπώνονται στις παρ.4 και 5 του ίδιου άρθρου και ισχύουν και κατά το διάστημα παραμονής τους –για οποιονδήποτε λόγο– στην Ελλάδα. Αναλυτικότερα, με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Άμυνας και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, είναι δυνατόν για περιορισμένο χρονικό διάστημα, μη υπερβαίνον τις 40 ημέρες, να απαλλαγούν από τον έλεγχο της στρατολογικής τους κατάστασης οι Έλληνες του εξωτερικού –πλην των λιποτακτών– που έρχονται στην Ελλάδα, για να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα κατά τις βουλευτικές εκλογές, τις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης και τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η ποινική δίωξη των –κατά τα ανωτέρω– απαλλασσόμενων και διατελούντων σε ανυποταξία, αναστέλλεται για όσο χρονικό διάστημα ισχύει η απαλλαγή.
Ομοίως, επιτρέπεται η είσοδος και η παραμονή στην Ελλάδα, χωρίς έλεγχο της στρατολογικής κατάστασης για χρονικό διάστημα που δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 30 ημέρες –συνολικά ή τμηματικά– κατ’ έτος, ανυπότακτων του εξωτερικού. Το ανωτέρω χρονικό διάστημα μπορεί να ανανεώνεται μέχρι τη συμπλήρωση 3 συνολικά μηνών, αποκλειστικά σε περιπτώσεις που η είσοδος και παραμονή στην Ελλάδα επιβάλλεται για λόγους προσωπικής ασφάλειας εξαιτίας σοβαρών, πασίδηλων γεγονότων, που συμβαίνουν στις χώρες διαμονής τους, όπως εξεγέρσεις, πόλεμοι ή θεομηνίες.
Διακοπή της ανυποταξίας επέρχεται στις περιοριστικώς απαριθμούμενες στην παρ.3 του αρθ.51 του ν.3421/2005 περιπτώσεις, δηλαδή:
- με τη συμπλήρωση του τεσσαρακοστού πέμπτου έτους της ηλικίας του ανυπότακτου
- με την κατάταξη στις Ένοπλες Δυνάμεις
- με τη σύλληψη για ανυποταξία
- με την παρουσίαση του ανυπότακτου σε στρατιωτική δικαστική αρχή ή στο στρατολογικό γραφείο για τη διακοπή της ανυποταξίας του
- με την κρίση του ανυπότακτου, από την αρμόδια υγειονομική επιτροπή των Ενόπλων Δυνάμεων, ως ακατάλληλου για στράτευση ή με τη χορήγηση αναβολής κατάταξης για λόγους υγείας.
Από την προηγηθείσα ανάλυση μπορούμε εύκολα να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η απόφαση περί μη εμφάνισης για κατάταξη μετά τη λήψη σχετικής πρόσκλησης δεν πρέπει να λαμβάνεται ελαφρά τη καρδία, καθώς μία ενδεχόμενη κηλίδωση του ποινικού μητρώου με κατηγορία ή και καταδίκη για ανυποταξία είναι ικανή να πλήξει ανεπανόρθωτα την επαγγελματική πορεία και την υπόσταση οποιουδήποτε ως πολίτη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ανυποταξία ένα ζήτημα που πρέπει να γνωρίζουν γονείς και ενήλικοι γιοί, διαθέσιμο εδώ
- Aνυπότακτος εξωτερικού ή εσωτερικού;, διαθέσιμο εδώ
- Η διοικητική και ποινική αντιμετώπιση της Ανυποταξίας, διαθέσιμο εδώ
