Της Άννας-Νικολέτας Γρίβα,
Αναπτυξιακή βιολογία. Ένας ακόμα σύγχρονος και ταχύτατα εξελισσόμενος κλάδος της βιολογίας, στον οποίο θα αφιερώσω ένα από τα άρθρα μου, σε μία προσπάθεια να αναδείξω τον τεράστιο ρόλο, που διαδραματίζουν στην προστασία της υγείας του ανθρώπου και την ιατρική, τομείς —όπως αυτός– που σε πρώτη όψη φαντάζουν αμιγώς βιολογικοί και ενδιαφέροντες μόνο για τους ερευνητές, που σπαταλώντας χρόνο και χρήμα –όπως υποστηρίζουν κάποιοι– αναζητούν απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής.
Πώς ξεκινά η ζωή; Πώς από ένα ωάριο και ένα σπερματοζωάριο παίρνουμε μία μάζα κυττάρων, και από τη μάζα αυτή, καταλήγουμε τελικά στο έμβρυο; Και από εκεί, πώς φτάνουμε στο νεογέννητο και τελικά στο ενήλικο άτομο; Πώς προγραμματίζεται το πώς, πού και πότε θα «φυτρώσει» ένα χέρι, ένα πόδι, θα σχηματιστεί ένα μάτι, ένας εγκέφαλος; Στις ερωτήσεις αυτές και σε πολλές ακόμη, καλείται να προσπαθήσει να δώσει απάντηση η αναπτυξιακή βιολογία. Στην προσπάθειά της, όμως, αυτή, δίνει λύσεις και σε μία πληθώρα ιατρικών δοκιμασιών, από την εξωσωματική γονιμοποίηση έως την αναγέννηση ιστών και –μελλοντικά– ολόκληρων οργάνων.
Πώς ακριβώς, όμως, ορίζεται η επιστήμη αυτή; Η αναπτυξιακή βιολογία αποτελεί έναν κλάδο της βιολογίας, που μελετά τον τρόπο με τον οποίο μια ποικιλία διαδικασιών, που αλληλεπιδρούν η μία με την άλλη, οδηγούν στη δημιουργία ετερογενών σχημάτων, μεγεθών και δομικών χαρακτηριστικών, που προκύπτουν κατά τη μετατροπή από το έμβρυο στον ενήλικα ή γενικότερα, κατά τον κύκλο της ζωής. Ανήκει στον τομέα της πειραματικής βιολογίας και εστιάζει σε φαινόμενα, που έχουν απασχολήσει, τόσο επιστήμονες όσο και φυσικούς φιλοσόφους, για περισσότερο από δύο χιλιετίες, και αυτό γιατί σχετίζεται άμεσα με την κατανόηση της εξέλιξης και ορισμένων γενετικών μηχανισμών, αλλά και με την πρόοδο σε άλλους τομείς, όπως η βιολογία των βλαστοκυττάρων.
Έφτασε, λοιπόν, η στιγμή να αναφερθούμε στις εφαρμογές της επιστήμης αυτής στην ιατρική, σε αυτές, δηλαδή, που αποδεικνύουν και την πρακτική της χρησιμότητα. Καταρχάς, τα αναπτυξιακά προβλήματα στους ανθρώπους είναι πολύ συχνά, με αποτέλεσμα η αναζήτηση, τόσο των μηχανισμών που τα προκαλούν όσο και διαφόρων τρόπων αντιμετώπισής τους, να αποτελεί μία από τις βασικότερες προκλήσεις της σύγχρονης ιατρικής έρευνας, που αφορά στη δημόσια υγεία. Μία εξίσου μεγάλη πρόκληση συνιστά, όμως, και η διατήρηση των πηγών τροφής –λύση στην οποία δίνουν τα εργαλεία βελτίωσης των καλλιεργειών σπαρτών και λοιπών φυτών– που μας προσφέρει η αναπτυξιακή βιολογία.
Δε θα πρέπει, όμως, να ξεχνάμε πως η αναπτυξιακή βιολογία θέτει και κρίσιμα ερωτήματα σε επίπεδο, όχι μόνο ολόκληρων οργανισμών, αλλά και οργάνων ή ιστών, όπου και εκδηλώνονται οι περισσότερες ασθένειες. Έτσι, δύναται συχνά να παρέχει εξηγήσεις για ασθένειες και καταστάσεις, όπως η υπογονιμότητα, ο νεογνικός θάνατος, διάφορες γενετικές ανωμαλίες, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις αναπτυξιακές ανωμαλίες, τις διανοητικές υστερήσεις, την τύφλωση και την κώφωση, ο καρκίνος, η επούλωση πληγών και –βεβαίως– η αναγέννηση ιστών και η γήρανση.
Καταλήγοντας, γίνεται προφανές μέσω των παραπάνω δεδομένων ότι η αναπτυξιακή βιολογία δεν είναι ένα ακόμα «καπρίτσιο» των επιστημόνων, που μάταια αναζητούν απαντήσεις σε ερωτήματα αναπάντητα. Αποτελεί έναν τομέα εξαιρετικά κρίσιμο, που σε συνεργασία με άλλους, όπως η γενετική, η μοριακή βιολογία, η βιολογία των βλαστοκυττάρων, η βιοχημεία, η βιοφυσική και η εξελικτική βιολογία, μπορεί πράγματι να δώσει απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα, βοηθώντας παράλληλα στο να προχωρήσει η ιατρική ένα βήμα παρακάτω.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
