Της Μαρίας Σπαράκη,
Αναφορικά με το ζήτημα της διεθνούς απαγωγής παιδιών, θεμελιώδες νομοθέτημα συμβατικής φύσεως αποτελεί η Διεθνής Σύμβαση της Χάγης της 25ης Οκτωβρίου 1980, για τα αστικά θέματα της διεθνούς απαγωγής παιδιών, η οποία ασχολήθηκε –για πρώτη φορά– με το συγκεκριμένο νομικό ζήτημα. Εξίσου σημαντική, κατά τις αρχές του 21ου αιώνα έως σήμερα, κρίνεται η συμβολή του –ενωσιακής προελεύσεως– Κανονισμού 2201/2003, για την ενίσχυση και συμπλήρωση της Σύμβασης από δικονομικής σκοπιάς.
Σύμφωνα με το άρθρο 1 της Συμβάσεως της Χάγης του 1980 ορίζονται τα εξής:
Η παρούσα Σύμβαση έχει ως σκοπό: α) να διασφαλίσει την άμεση επιστροφή των παιδιών που μετακινήθηκαν ή κατακρατήθηκαν παράνομα σε ένα από τα συμβαλλόμενα κράτη, β) να διασφαλίσει ότι τα δικαιώματα επιμέλειας και επικοινωνίας, που υφίστανται κατά το δίκαιο ενός από τα συμβαλλόμενα κράτη, θα είναι σεβαστά και στα άλλα συμβαλλόμενα κράτη.
Ενώ, το άρθρο 3 της Συμβάσης της Χάγης θεσπίζει την παράβαση αναγνωρισμένου δικαιώματος επιμέλειας σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο από το δίκαιο του κράτους, στο οποίο το παιδί είχε τη συνήθη διαμονή του, πριν συμβούν αυτές, ανεξάρτητα από το αν αυτό πηγάζει ex lege, είτε από δικαστική ή διοικητική απόφαση είτε από ιδιωτική συμφωνία –μεταξύ των μερών– ισχυρή κατά το δίκαιο του εν λόγω κράτους και το οποίο παράλληλα ασκούνταν –πραγματικά– αποκλειστικά ή από κοινού με άλλους κατά τον χρόνο που αυτές έλαβαν χώρα ή θα ασκούνταν, αν τα γεγονότα αυτά δεν είχαν επισυμβεί.
Όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής, σύμφωνα με το άρθρο 4, αυτή εφαρμόζεται ratio personae, ήτοι για κάθε παιδί ηλικίας έως 16 ετών, το οποίο είχε τη συνήθη διαμονή του σε συμβαλλόμενο κράτος, πριν την προσβολή των δικαιωμάτων επιμέλειας και επικοινωνίας. Ενώ, αναφορικά με το τοπικό πεδίο εφαρμογής, αυτό περιορίζεται στις παράνομες μετακινήσεις και κατακρατήσεις από το έδαφος ενός συμβαλλόμενου κράτους στο έδαφος άλλου συμβαλλόμενου κράτους.
Στο σημείο αυτό, κρίνεται αναγκαίο να αναφερθούμε στη συνήθη διαμονή του ανήλικου τέκνου, η οποία αποτελεί ένα καθοριστικό ζήτημα για την κρίση των δικαστηρίων στις υποθέσεις διεθνούς απαγωγής ανήλικων τέκνων. Ο όρος «συνήθης διαμονή» απαντά στο άρθρο 8 του Κανονισμού 2201/2003: έχει την έννοια ότι η διαμονή αυτή αντιστοιχεί στον τόπο, που εκφράζει κάποια ενσωμάτωση του παιδιού σε ένα κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον. Προς τούτο, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, μεταξύ άλλων, η διάρκεια, η κανονικότητα, οι συνθήκες και οι λόγοι της διαμονής επί του εδάφους κράτους –μέλους και της μετοικήσεως της οικογένειας στο εν λόγω κράτος, η ιθαγένεια του παιδιού, ο τόπος και οι συνθήκες φοίτησης, οι γλωσσικές γνώσεις, καθώς και οι οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις που έχει το παιδί εντός του εν λόγω κράτους. Συμπερασματικά, το εθνικό δικαστήριο τίθεται να διαπιστώσει τη συνήθη διαμονή του παιδιού, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις ιδιαίτερες πραγματικές περιστάσεις κάθε συγκεκριμένης περιπτώσεως.
Παράλληλα, η Σύμβαση της Χάγης δημιούργησε μια πολύ σημαντική υποχρέωση στα συμβαλλόμενα μέρη, την ίδρυση και λειτουργία Κεντρικών Αρχών, οι οποίες θα συμβάλλουν στην πραγμάτωση των σκοπών της Συμβάσεως. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 7, οι κεντρικές αρχές έχουν υποχρέωση να συνεργάζονται με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες των συμβαλλόμενων κρατών. Επομένως, κάθε αίτηση υποβάλλεται στις Κεντρικές Αρχές και με αυτόν τον τρόπο επιφορτίζεται με ορισμένα καθήκοντα, το σημαντικότερο εκ των οποίων είναι η επιστροφή του παιδιού. Ωστόσο, ο συμβαλλόμενος κατέχει τη διακριτική ευχέρεια να προσφύγει απευθείας στις αρμόδιες διοικητικές ή δικαστικές αρχές, ήτοι –σύμφωνα με το άρθρο 29– η διαμεσολάβηση της Κεντρικής Αρχής δεν αποτελεί υποχρεωτικό στάδιο της διαδικασίας.
Ένας διαφορετικός τρόπος επίλυσης είναι η διαδικασία της διαμεσολάβησης σε θέματα απαγωγών του τέκνου από τον έναν γονέα, η οποία αποτελεί έναν εξωδικαστικό τρόπο επίλυσης της διαφοράς. Τα μέλη, δηλαδή, επιχειρούν την επίλυση της διαφοράς τους με τη βοήθεια ενός τρίτου, ανεξάρτητου προσώπου. Η εξωδικαστική αυτή συνδιαλλαγή καταλήγει είτε στην επίτευξη διακανονισμού είτε σε αποτυχία και αποδεικνύεται ιδιαίτερα χρήσιμη στις υποθέσεις διεθνούς απαγωγής παιδιών, για την επιστροφή του παιδιού. Το σημαντικότερο, όμως, πλεονέκτημα της διαμεσολάβησης είναι ότι διασφαλίζει την επιτάχυνση των διαδικασιών.
Συμπερασματικά, η σύμβαση της Χάγης αριθμώντας σήμερα 95 συμβαλλόμενα κράτη, ούσα μια από τις πιο επιτυχείς διεθνείς συμβάσεις στον τομέα του Διεθνούς Οικογενειακού Δικαίου αναμφίβολα παρέχει τα μέσα για την άμεση αντιμετώπιση της διεθνούς απαγωγής παιδιών, ένα φαινόμενο, το οποίο καταστρατηγεί τα διεθνώς καταχρώμενα δικαιώματα του παιδιού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Απαγωγή τέκνου από γονέα, e-justice.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Η σύμβαση της Χάγης για τα αστικά θέματα της διεθνούς απαγωγής παιδιών, pikramenoslaw.gr, διαθέσιμο εδώ
