Της Χρυσούλας Παχή,
Όταν κάποιος αναφέρεται σε γυναικολογικής φύσεως καρκίνο, το μυαλό μας πηγαίνει –συνήθως– στον καρκίνο του μαστού ή του τραχήλου. Όμως, ο καρκίνος των ωοθηκών είναι, επίσης, ύψιστης σημασίας, αφού παραμένει ακόμη και σήμερα ο πιο θανατηφόρος καρκίνος στην κατηγορία αυτή. Μια γυναίκα έχει 1 στις 78 πιθανότητες να διαγνωστεί με αυτόν τον τύπο καρκίνου κατά τη διάρκεια της ζωής της, με μέση ηλικία διάγνωσης τα 62 έτη. Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι η δεύτερη πιο συχνή κακοήθεια μετά από τον καρκίνο του μαστού σε γυναίκες άνω των 40 ετών, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες.
Παρόλο, που τα ποσοστά εμφάνισης έχουν μειωθεί δραματικά, χάρις στη διαδεδομένη χρήση των αντισυλληπτικών χαπιών, η θνησιμότητα της νόσου παραμένει υψηλή.
Ο καρκίνος των ωοθηκών έχει τρεις κύριους τύπους: τον επιθηλιακό, που είναι ο πιο κοινός, τον τύπο γεννητικών κυττάρων και τον τύπο στρωματικών γεννητικών κυττάρων, με τους δύο τελευταίους να περιλαμβάνουν μόνο το 5% όλων των καρκίνων των ωοθηκών. Υπάρχουν τέσσερις πρωτοπαθείς ιστολογικοί υπότυποι του επιθηλιακού καρκίνου των ωοθηκών. Αυτοί αποτελούν τους υποτύπους στα ορώδη, στα ενδομητριοειδή, στα βλεννώδη και στα διαυγή κύτταρα.
Οι ορώδεις όγκοι κατηγοριοποιούνται σε δύο ταξινομήσεις: υψηλού βαθμού ορώδη καρκινώματα και χαμηλού βαθμού σοβαρά καρκινώματα. Τα υψηλού βαθμού αντιπροσωπεύουν το 70% έως 80% όλων των υποτύπων του επιθηλιακού καρκίνου των ωοθηκών, ενώ τα χαμηλού βαθμού αντιπροσωπεύουν λιγότερο από 5%. Οι ενδομητριοειδείς, οι βλεννώδεις και οι διαυγείς κυτταρικοί υπότυποι αντιπροσωπεύουν το 10%, 3% και 10% αντίστοιχα.
Στα πρώιμα στάδια του καρκίνου, δεν υπάρχουν συμπτώματα. Όμως, όταν αναπτυχθεί αρκετά, τότε παρατηρούνται τα εξής: απώλεια βάρους, δυσκοιλιότητα, συχνοουρία, πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή και γρήγορος κορεσμός, ακόμα και μετά από μικρά γεύματα.
Οι παράγοντες κινδύνου για προσβολή από καρκίνο των ωοθηκών είναι η ατοκία, η καθυστερημένη εμμηνόπαυση, η μακροχρόνια θεραπεία αντικατάστασης ορμονών, η ενδομητρίωση, το κάπνισμα, η παχυσαρκία και τέλος η προηγούμενη εμφάνιση καρκίνου του μαστού στην ίδια τη γυναίκα ή στο οικογενειακό ιστορικό της.
Δυστυχώς, η διάγνωση γίνεται, όταν ο καρκίνος έχει φτάσει σε στάδιο τρίτου ή τετάρτου βαθμού, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές, που εντοπίζεται λόγω μετάστασης σε παρακείμενους ιστούς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, πως τα συμπτώματα αποδίδονται σε άλλες αιτίες και δεν γίνονται αντιληπτά, παρά μόνο όταν επιδεινωθούν.
Δεν υπάρχει σαφής τρόπος πρόληψης ή έγκυρης διάγνωσης, αφού η γυναίκα θα στραφεί στον γιατρό της, εφόσον τα συμπτώματα έχουν ήδη εκδηλωθεί.
Μια διακολπική υπερηχογραφία, η οποία είναι ευεργετική στον έλεγχο πυελικών μαζών, δεν ενδείκνυνται για την ανίχνευση όγκων των ωοθηκών. Ωστόσο, όταν συνδυάζεται με τον δείκτη CA125, η υπερηχογραφία μπορεί να βοηθήσει στον προσυμπτωματικό έλεγχο για ορισμένους καρκίνους των ωοθηκών.
Όπως συμβαίνει με κάθε καρκίνο, μια πραγματική διάγνωση προέρχεται από τη βιοψία δείγματος ιστού. Ο καρκίνος των ωοθηκών διαγιγνώσκεται μέσω βιοψίας πυρήνα-βελόνας, όπου ο ιστός αναρροφάται και εξετάζεται πιο αναλυτικά, για να εντοπιστούν πιθανές κακοήθειες.
Η αφαίρεση της πηγής του καρκίνου –δηλαδή η αφαίρεση των ωοθηκών και των σαλπίγγων– παραμένει το κύριο πρώτο βήμα στη θεραπεία του καρκίνου των ωοθηκών.
Εάν μια γυναίκα δεν επιθυμεί να υποστεί χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών, υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές μορφές θεραπείας. Η κλασική θεραπεία του καρκίνου των ωοθηκών είναι ένας συνδυασμός χημειοθεραπείας και χειρουργικής επέμβασης, κυρίως με χειρουργική σταδιοποίηση του προσβεβλημένου ιστού ή χειρουργική επέμβαση αποσυμπίεσης όγκων και επακόλουθη χημειοθεραπεία.
Η ενδοπεριτοναϊκή θεραπεία κρίνεται πολλά υποσχόμενη τα τελευταία χρόνια, βελτιώνοντας τα ποσοστά επιβίωσης των ασθενών. Σε αυτήν τη θεραπεία, γίνεται μια μικρή τομή στο κοιλιακό τοίχωμα και ένας καθετήρας εισέρχεται μέσω του υποδόριου ιστού, όπου και εισάγεται στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Ο καθετήρας λειτουργεί ως θύρα έγχυσης, όπου μπορούν να εισαχθούν χημειοθεραπευτικά φάρμακα, για να διεισδύσουν στην περιτοναϊκή κοιλότητα.
Μια άλλη πιθανή εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου των ωοθηκών είναι η χρήση της δραστικής μορφής της βιταμίνης D3 (1,25(OH)2D3). Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών. Όταν χορηγείται σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία, η D3 έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει σημαντικά τις αντικαρκινικές ιδιότητες.
Η πρόγνωση για τις γυναίκες, που αναπτύσσουν καρκίνο των ωοθηκών συσχετίζεται άμεσα με το στάδιο της νόσου κατά τη στιγμή της διάγνωσης. Η μέση επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου είναι 18 μήνες. Σε όσες διαγιγνώσκονται στο στάδιο Ι το ποσοστό επιβίωσης 5 ετών είναι 90%. Σε εκείνες με περιφερειακή ασθένεια (όπου η ασθένεια έχει εξαπλωθεί σε παρακείμενους ιστούς), τα ποσοστά επιβίωσης 5 ετών μειώνονται σε περίπου 80% και 25% σε άτομα με μεταστατική νόσο. Τα τελευταία 30 χρόνια, παρόλο που έχουν υπάρξει επιτεύγματα στην έρευνα της νόσου, τα ποσοστά θνησιμότητάς της έχουν μειωθεί ελάχιστα.
Ο καρκίνος των ωοθηκών μπορεί να είναι μια τρομακτική διάγνωση, αλλά με την κατάλληλη μέθοδο πρόληψης και με την ανάπτυξη εργαλείων προσυμπτωματικού ελέγχου, προβλέπεται να μειωθεί το ποσοστό θνησιμότητας. Μέχρι τότε, οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης έχουν υποχρέωση, να προωθούν την ευαισθητοποίηση και την παροχή εκπαίδευσης σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου. Η σωστή ενημέρωση σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου, τα κλινικά σημεία και τα συμπτώματα, καθώς και η χρήση τεκμηριωμένων συστάσεων μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο των ωοθηκών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Stewart. C, Ralyea. C, Lockwood. S (2019), Ovarian Cancer: An Integrated Review. Seminars in Oncology Nursing, Apr;35(2):151-156.
- Armstrong, Deborak. K. (2020), Gynaecologic cancers: ovarian cancer, In Goldman, Lee; Schafer, Andrew I. Goldman-Cecil Medicine. Vol. 1 (26th ed.). Philadelphia: Elsevier. pp. 1332–1335 (2020)
- Ebell MH, Culp MB, Radke TJ. (2016), A Systematic Review of Symptoms for the Diagnosis of Ovarian Cancer, American Journal of Preventive Medicine. 50 (3): 384–394.
