Της Ευστρατίας Καραμπατζάκη,
Έχουν περάσει δύο μήνες από τότε που η Mahsa Amini παραπέμφθηκε στο αστυνομικό τμήμα της «αστυνομίας ηθικής» του Ιράν για ανυπακοή στους κανόνες ηθικής που επιβάλλουν την χρήση του hijab. Η 22χρονη έχασε την ζωής της μετά από τρεις μέρες που βρισκόταν υπό κράτηση και ο θάνατός της, αποδιδόμενος στις ιρανικές αρχές, πυροδότησε κύματα αντιδράσεων και κοινωνικών αναταραχών τόσο στην Ιρανική επικράτεια, όσο και παγκοσμίως. Το Ιράν ανίκανο, πλέον, να ελέγξει τις «στρατιές των επαναστατών», λαμβάνει σκληρά μέτρα με το Ιρανικό Κοινοβούλιο να προτείνει θανατική ποινή κατά πλειοψηφία σε ανθρώπους που διαδηλώνουν για τον θάνατο της Amini. Η παγκόσμια κοινότητα παρακολουθεί αποσβολωμένη τις εξελίξεις, καθώς έχουν ήδη γίνει οι πρώτες «προτάσεις θανατικής ποινής» και δεδομένου του γεγονότος ότι μέχρι σήμερα έχουν γίνει πάνω από 15.000 συλλήψεις διαδηλωτών, ίσως φτάσουμε στο σημείο να μιλάμε για «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας».
Αρχικά, κάνοντας μια γρήγορη αναδρομή και με βάση τις νέες εξελίξεις, η Mahsa Amini, σύμφωνα με την επίσημη ιατροδικαστική πηγή, πέθανε εξαιτίας υποκείμενων νοσημάτων, όπως αρχικά είχε υποστηριχθεί από τις αρχές. Συγκεκριμένα, η έκθεση αποδίδει τον θάνατό της σε έλλειψη οξυγόνου η οποία οδήγησε σε «υποξία», μια κατάσταση όπου τα ζωτικά όργανα δεν λαμβάνουν επαρκές οξυγόνο. Κατ’ επέκταση, μέσω της υποξίας επήλθε εγκεφαλική βλάβη και καρδιακή ανακοπή. Εκεί αποδίδουν οι επίσημοι φορείς τον θάνατό της. Παρόλα αυτά, ο δικηγόρος της οικογένειας της Amini, Saleh Nikbakht, δήλωσε σε ημιεπίσημο ειδησεογραφικό ιστότοπο (Etemadonline) ότι «ευυπόληπτοι γιατροί» πιστεύουν πως χτυπήθηκε βάναυσα κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο κρατητήριο. Προς τούτοις, ο πατέρας της άτυχης κοπέλας υποστήριξε πως υπέστη μώλωπες στα πόδια και θεωρεί την αστυνομία υπεύθυνη για τον θάνατο του παιδιού του. Το συγκεκριμένο δελτίο των αστυνομικών αρχών δεν ήταν ικανό να περιορίσει τις εξεγέρσεις σε όλη την ιρανική επικράτεια. Ίσα ίσα, πυροδότησε με γεωμετρική πρόοδο τις επαναστάσεις καθώς πολλοί πλέον κατηγορούν τις αρχές για ψεύδη και εξαπάτηση της κοινής γνώμης.
Από τότε, λοιπόν, που πέθανε η Mahsa Amini, το Ιράν «φλέγεται» κυριολεκτικά και μεταφορικά. Κάδοι και κτίρια καίγονται, βιτρίνες σε μαγαζιά καταστρέφονται, χάος και αναστάτωση κυριαρχεί παντού προκαλώντας πανικό στην αστυνομία. Εικόνες όχι μόνο στην ιρανική επικράτεια, αλλά και σε όλο τον κόσμο δείχνουν γυναίκες να κόβουν τα μαλλιά τους και να καίνε hijab, δείχνοντας αδιαφορία για τους κανόνες της σαρίας και για την αστυνομία ηθικής που παρεμβαίνει στις ζωές τους και στερεί την ελευθερία της έκφρασής τους. Οι αρχές αδυνατούν να καταστείλουν τα ακτιβιστικά κινήματα και η δύναμη των πολιτικών ηγετών φαντάζει αμελητέα μπροστά στη λαοθάλασσα οργής που έχουν να αντιμετωπίσουν. Δίχως να μπορούν, λοιπόν, να λάβουν δραστικά μέτρα, το ιρανικό κοινοβούλιο ξεκίνησε την επικύρωση αυθαιρεσιών, εισηγμένο την εσχάτη των ποινών σε διαδηλωτές που συμμετείχαν στα χαώδη σκηνικά. Μάλιστα, η «θανατική ποινή σε ορισμένους διαδηλωτές της υπόθεσης Amini» πέρασε κατά πλειοψηφία από τα κοινοβουλευτικά έδρανα καθώς 227 από τους 290 βουλευτές ψήφισαν υπέρ. Ως τώρα έχουν στιγματιστεί ορισμένα άτομα με θανατική ποινή δίχως να έχουμε ακόμη οδηγηθεί σε εκτελέσεις.
Ποιος είναι όμως αρμόδιος για την επιβολή της θανατικής ποινής στο Ιράν; Η νομοθεσία της χώρας είναι ένα κράμα από νόμους της Σαρίας και πολιτικούς κανόνες. Γι’ αυτό, σύμφωνα με την Σαρία, η θανατική ποινή είναι δόκιμη, όμως ο θεσμός που στην επιβάλλει, στην προκειμένη, είναι το «Επαναστατικό Δικαστήριο της χώρας» (Revolutionary Court), ένα σώμα δικαστικών αρχών το οποίο δημιουργήθηκε αποκλειστικά και μόνο για όσους αντιτίθενται σε ό, τι η χώρα θεωρεί αποδεκτό. Στο συγκεκριμένο δικαστήριο, συνεδριάζουν τρεις δικαστές και μπορούν να καταδικάσουν τους επαναστάτες σε θανατική ποινή, ισόβια κάθειρξη, ακρωτηριασμό και καταβολή χρηματικού αντιτίμου για τον θάνατο ενός προσώπου, εάν η οικογένεια του θύματος το επιθυμεί. Το Επαναστατικό Δικαστήριο έχει δικαιοδοσία να καταδικάσει όλα τα εγκλήματα κατά της εθνικής και διεθνούς ασφάλειας, εθνική ένοπλη τρομοκρατία, εξέγερση, συμπαιγνία και συγκέντρωση κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν ή ένοπλη δράση, εμπρηστική επίθεση, καταστροφή και σπατάλη περιουσιών προκειμένου να υπάρξει αντίσταση στο καθεστώς.
Συγχρόνως, δολοφονώντας κατ’ επανάληψη την ελευθερία της έκφρασης, οι δικαστές μπορούν να καταδικάσουν οποιαδήποτε έκφραση θεωρηθεί «προσβολή», κατά θρησκευτικών προσώπων και ανώτατων πολιτικών ηγετών. Τέλος, καταδικάζουν όλα τα εγκλήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά, ψυχοτρόπες ουσίες και με το λαθρεμπόριο όπλων, πυρομαχικών και άλλων σχετικών ειδών. Επομένως, βλέπουμε πως υπάρχει μία ευρεία «γκάμα» εγκλημάτων για τα οποία το Ιράν μπορεί να επιβάλλει θανατική ποινή, άρα και ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων αναμένεται να χάσει την ζωή του εάν το κοινοβούλιο αποφασίσει να διευρύνει το πλαίσιο των προσώπων στα οποία θα επιβληθούν οι κυρώσεις. Ο ασκός του Αιόλου είναι κάτι παραπάνω από εύκολο να ανοίξει και τα αποτελέσματά του αναμένονται άκρως θλιβερά για την παγκόσμια ιστορία.
Ποια είναι η στάση της παγκόσμιας κοινότητας σε όλα αυτά τα σκηνικά που κατακρεουργούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και το απαραβίαστο του δικαιώματος στη ζωή;
Την περασμένη εβδομάδα, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ εξέδωσε δήλωση, καλώντας το Ιράν να σταματήσει να χρησιμοποιεί τη θανατική ποινή ως εργαλείο για να καταπνίξει τις διαδηλώσεις και να απελευθερώσει αμέσως τους διαδηλωτές που βρίσκονται υπό κράτηση. Ακόμη, περισσότερες από 40 χώρες υποστηρίζουν την πρόταση της Γερμανίας και της Ισλανδίας για το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να πραγματοποιηθεί ειδική σύνοδος για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Ιράν. Ο Γερμανός Καγκελάριος, Olaf Scholz, επέκρινε έντονα την ιρανική κυβέρνηση και δήλωσε ότι η Γερμανία στέκεται «ώμος με ώμο με τον ιρανικό λαό». Επιπλέον, ο Γάλλος Πρόεδρος Emanuel Macron δήλωσε ότι η καταστολή από τις ιρανικές αρχές ήταν «άνευ προηγουμένου» καλώντας για «ισχυρή διπλωματική αντίδραση και κυρώσεις» σε όσους ευθύνονται γι’ αυτήν. Ομοίως, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Βρετανία ανακοίνωσαν περαιτέρω κυρώσεις κατά Ιρανών αξιωματούχων και οντοτήτων που εμπλέκονται στην καταστολή των διαδηλωτών. Τέλος, προτρέποντας την Τεχεράνη να τερματίσει την καταστολή, ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Josep Borrell δήλωσε ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση καταδικάζει σθεναρά την απαράδεκτη βίαιη καταστολή των διαδηλωτών».
Όλα αυτά αποτελούν τυπικές δηλώσεις που γίνονται από τους δυτικούς αξιωματούχους στο πλαίσιο των διπλωματικών παιχνιδιών και της ανθρωπιστικής εικόνας που θέλει να προωθήσει ο καθένας για τη χώρα του. Το σίγουρο είναι πως το Ιρανικό κοινοβούλιο ξεκίνησε μια μεγάλη διαδικασία προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η οποία αναμένεται να λάβει επικές διαστάσεις. Στο νομοσχέδιο αναφέρεται πως θα επιβληθούν κυρώσεις σε «ορισμένους διαδηλωτές» και όχι κατά γενική ομολογία. Με τι κριτήρια θα αποφασίσει το Ιρανικό Δικαστήριο το ποιοι θα θανατωθούν και ποιοι όχι; Με τι κριτήριο θα ορίσει την θανάτωση (βασανισμός, ηλεκτρική καρέκλα, απαγχονισμός); Θα υπάρξουν διακρίσεις και στις θανατώσεις; Για παράδειγμα θα επιλεχθούν εσκεμμένα για θανατική ποινή οι γυναίκες διαδηλώτριες μόνο και μόνο λόγω του φύλου τους; Όλα αυτά και πολλά παραπάνω είναι παράγοντες που κλονίζουν τον δυτικό τρόπο σκέψης και δεν χωράνε σε μία πολιτισμένη κοινωνία. Βέβαια, μπορεί το συγκεκριμένο μέτρο να είναι μια προσπάθεια καταστολής των επαναστατών και να μην γίνει τίποτα από όσα εξαγγέλθηκαν. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση, είναι απαράδεκτο να απειλείται η ζωή ενός ανθρώπου που θάνατο μόνο και μόνο επειδή υποστήριξε την θέση του. Σκηνικά ντροπής και αηδίας συνταράσσουν τα μάτια μας και προκαλούν φόβο για το αύριο των Ιρανών. Αναμένουμε εξελίξεις και προσμένουμε τα καλύτερα για τους διαδηλωτές της Mahsa Amini.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What to Know About Protesters Facing Execution in Iran, Time, διαθέσιμο εδώ
- Iranian coroner denies Mahsa Amini died from blows to body, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Iran protests: Tehran court sentences first person to death over unrest, BBC, διαθέσιμο εδώ
- UPDATE: An Overview of the Iranian Legal System, Hauser Global Law School Program, διαθέσιμο εδώ
