Της Δήμητρας Βαξεβάνη,
Τα ρωμαϊκά υδραγωγεία συγκαταλέγονται στα σπουδαιότερα αριστουργήματα της υδραυλικής μηχανικής. Από τον 5ο αι. π.Χ., με την ανάπτυξη των πόλεων, παρατηρήθηκε αυξημένη ζήτηση για νερό. Έτσι, τα υδραγωγεία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, καθώς τροφοδοτούσαν τις μεγαλουπόλεις με αυτό το τόσο καθοριστικό για την ανθρώπινη επιβίωση αγαθό.
Το πρώτο υδραγωγείο, που κατασκευάστηκε στη Ρώμη το 312 π.Χ., ονομάστηκε Άκουα Αππία και είχε μήκος 16 χιλιομέτρων. Σήμερα, μάλιστα, υπάρχει το λεγόμενο «πάρκο των υδραγωγείων». Στην ουσία, πρόκειται για έναν κατάφυτο χώρο του Δήμου της Ρώμης, που καλύπτει μια επιφάνεια περίπου 2.400 στρεμμάτων. Το όνομά του προέρχεται από την παρουσία 7 υπερυψωμένων και υπόγειων υδραγωγείων, που τροφοδοτούσαν την αρχαία και παπική Ρώμη. Σε αυτά συγκαταλέγονται τα εξής: Anio Vetus (υπόγειο), Marcia Tepula, Tulia και Felice (εφαπτόμενα στο έδαφος), Claudia και Anio Novus (υπερυψωμένα).
Αξίζει να αναφερθεί, επίσης, ότι το Κλαυδιανό Υδραγωγείο είχε μήκος 69 χλμ. και περιλάμβανε αψίδες, που απλώνονταν σε μήκος 10 χλμ. και ορθώνονταν στα 27 μ. ύψος. Βέβαια, στη συνέχεια, οι Ρωμαίοι έχτισαν πολλά υδραγωγεία, ώστε να μπορεί να υδροδοτείται επαρκώς η «αιώνια πόλη». Η ύδρευσή της εξασφαλιζόταν χάρη στα 11 υδραγωγεία, τα οποία κατασκευάστηκαν σε διάστημα 500 ετών, έχοντας συνολικό μήκος 350 χλμ.
Τα υδραγωγεία –κατά βάση– είναι υπόγεια, γεγονός που γίνεται αντιληπτό από τα 47 χλμ. των υπόγειων αγωγών. Αυτή η επιλογή αποσκοπούσε στην προστασία των υδραγωγείων από τη διάβρωση. Επιπλέον, προτού αρχίσουν οι διαδικασίες κατασκευής ενός υδραγωγείου, οι μηχανικοί –ως γνώστες του αντικειμένου– εξέταζαν την καθαρότητα, τη γεύση και τη ροή του νερού που υπήρχε στην περιοχή. Τίποτα δε γινόταν τυχαία, όλα τα είχαν πλήρως οργανωμένα.
Όταν αποφάσιζαν να προχωρήσουν στη διεκπεραίωση του έργου, τότε οι επιθεωρητές σχεδίαζαν τη διαδρομή του υδραγωγείου, υπολόγιζαν τη γωνία της κλίσης του, το μήκος, το πλάτος και το βάθος του καναλιού του νερού. Έπειτα, οι σκλάβοι, με την καθοδήγηση και την επίβλεψη των ειδικών, αναλάμβαναν να εκτελέσουν καθετί που τους πρόσταζαν.
Επιπλέον, τα υδραγωγεία χρειάζονταν συντήρηση και προστασία. Η πόλη της Ρώμης απασχολούσε περίπου 700 άτομα για την επίβλεψη και τη φροντίδα των υδραγωγείων. Από το στάδιο του σχεδιασμού, κιόλας, υπήρχε πρόνοια για τη συντήρησή τους, ώστε να έχουν διάρκεια στον χρόνο. Πιο συγκεκριμένα, ανθρωποθυρίδες και φρεάτια καθιστούσαν εφικτή την πρόσβαση στα υπόγεια τμήματα των υδραγωγείων. Τις περιόδους που απαιτούνταν εκτεταμένες επισκευές, οι μηχανικοί μπορούσαν προσωρινά να εκτρέψουν την πορεία του νερού, ώστε να παρακάμπτεται το τμήμα που είχε υποστεί ζημιά, μέχρι να επιδιορθωθεί η εκάστοτε βλάβη. Η μεταφορά νερού με τη βοήθεια της βαρύτητας θεωρήθηκε πολύ αποτελεσματική. Μάλιστα, 20.000 κυβικά μέτρα νερού περνούσαν από το Pont du Gard κάθε μέρα.
Τα υδραγωγεία κατασκευάζονταν από πέτρα, πλίνθους (=τούβλα) ή opus caementicium (=χυτά υλικά, πρόδρομος του σύγχρονου σκυροδέματος). Πάνω στο θεμέλιο αυτών των κατασκευών στήνονταν στηρίγματα από λίθους, χυτοσίδηρο ή πλίνθους (συνήθως τοποθετούνταν λίθινες καμάρες μεταξύ τους, προκειμένου να εξασφαλίζεται σταθερότητα) και ένα στήριγμα, στο οποίο τοποθετούνταν σωλήνες ή δημιουργούνταν τάφροι.
Εν κατακλείδι, μελετώντας κανείς την ιστορία και αρχιτεκτονική των υδραγωγείων της Ρώμης, θα έλεγε ότι έχουμε να κάνουμε με απίστευτα πολύπλοκες κατασκευές, οι οποίες άντεξαν και παρέμειναν λειτουργικές για αιώνες μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι ταξιδιώτες στις μέρες μας μπορεί να εκπλαγούν με το πόσο πολύτιμοι είναι οι λίθοι και τα άλλα υλικά, που χρησιμοποιήθηκαν για αυτά τα αρχιτεκτονήματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Hotel-all.ru, Ρωμαϊκά Υδραγωγεία. Διαθέσιμο εδώ
- Ramage, Andrew & Nancy (2000), Ρωμαϊκή Τέχνη, Θεσσαλονίκη: Εκδ. University Studio Press
