Του Κωνσταντίνου Γκαμπή,
Από τον Ιανουάριο, ο τεχνολογικός δείκτης Nasdaq έχει σημειώσει πτώση περίπου 30%, ενώ οι περισσότερες εταιρείες που συμμετέχουν στον δείκτη, όπως η Twitter και η Meta, δηλώνουν μειωμένα κέρδη και έχουν αρχίσει να κάνουν περικοπές στο προσωπικό τους. Σαφώς, όλοι οι τομείς της οικονομίας αυτήν την περίοδο βρίσκονται σε κρίση λόγω των μακροοικονομικών συνθηκών. Η κρίση, όμως, που βιώνουν οι Big Tech έχει να κάνει κυρίως με τα επιχειρηματικά μοντέλα που η κάθε εταιρεία ακολουθεί, τα οποία δεν είναι σίγουρο ότι θα επιβιώσουν στο εγγύς μέλλον.
Αρχικά, οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, όπως η Alphabet, η Amazon, η Uber, η Apple και η Netflix, είναι από τη φύση τους καινοτόμες εταιρείες, οι οποίες από πολύ νωρίς κατάφεραν να εδραιωθούν στην αγορά, ενώ, επίσης, πολλές από αυτές είναι πρωτοπόροι στον τομέα τους. Εδώ και δεκαετίες γίνεται μία επιταχυνόμενα σταδιακή μετάβαση του μέρους της offline οικονομίας στην online, χωρίς αυτή ακόμη να έχει φτάσει στο πλαφόν της, αν και το πλησιάζει. Αυτό σε συνδυασμό με το πολύ ισχυρό brand name που έχουν κτίσει, με τον λιγοστό ανταγωνισμό που υπήρχε τα προηγούμενα χρόνια και με την τεχνολογική αγορά να είναι ακόρεστη, επέτρεπε έως τώρα στις Big Tech να αναπτύσσονται με πολύ γρήγορους ρυθμούς, ακόμα και την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.
Αυτό έγινε και με την πιο πρόσφατη κρίση του COVID–19, κατά την οποία τα άτομα περνούσαν περισσότερες ώρες online, αφού μετέφεραν πολλές δραστηριότητές τους στο διαδίκτυο, όπως την εργασία ή τις αγορές τους. Για να ανταπεξέλθουν οι εταιρείες τεχνολογίας στην τάση αυτή, προσέλαβαν περισσότερα άτομα και γενικότερα επένδυσαν αναμένοντας ότι θα διατηρηθεί η τάση αυτή και μετά το τέλος της πανδημίας. Οι προβλέψεις αυτές, όμως, αποδείχθηκαν υπερβολικά αισιόδοξες.
Επιπλέον, ο υψηλός πληθωρισμός και ο πόλεμος στην Ουκρανία αύξησαν σε μεγάλο βαθμό τα κόστη των επιχειρήσεων με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να συρρικνώνουν τον προϋπολογισμό του marketing. Αυτό συνεπάγεται λιγότερες διαφημίσεις, τη στιγμή, μάλιστα, που η μεγάλη πλειονότητα των κερδών της Alphabet (πρώην Google) και της Meta (πρώην Facebook) προέρχονται από τη διαφήμιση.
Έτσι, οι περισσότερες από τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας πέφτοντας έξω στις προβλέψεις τους και σημειώνοντας μείωση κερδών, έχασαν την εμπιστοσύνη των αγορών κάνοντας τις τιμές των μετοχών τους να υποχωρήσουν μέσα στο 2022. Όπως είπαμε, όμως, η κρίση των Big Tech έχει βαθύτερες ρίζες. Ας εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας και γιατί το “modus operandi” τους μάλλον δεν είναι βιώσιμο.
Ένα μεγάλο μέρος των εταιρειών τεχνολογίας και ιδίως οι start–ups στηρίζουν τις ελπίδες τους στο network effect. Η ιδέα είναι ότι όταν κάποιος αγοράζει ένα προϊόν και μένει ικανοποιημένος, τότε θα το προτείνει και σε άτομα του κύκλου του. Αυτό θα φτάσει σε ένα σημείο στο οποίο η ανάπτυξη της εταιρείας θα στηρίζεται στην αέναη προσέλκυση νέων πελατών και η αξία της εταιρείας θα στηρίζεται στον μεγάλο αριθμό πελατών που διαθέτει. Ένα καλό παράδειγμα είναι η Uber. Η Uber θέλοντας να μειώσει τον μέσο χρόνο αναμονής τόσο για τους πελάτες όσο και για τους οδηγούς της, προσέλκυε κατά αυτόν τον τρόπο νέους πελάτες και νέους οδηγούς. Αν, όμως, θελήσει να μειώσει το χρόνο αναμονής από τα 2 λεπτά στο 1, θα πρέπει να διπλασιάσει τον αριθμό των οδηγών, αυξάνοντας παράλληλα τον χρόνο αναμονής τους. Κάτι το οποίο προφανώς δεν είναι προς συμφέρον της, αφού από τη μία οι πελάτες δε θα δώσουν σημασία στη διαφορά ενός λεπτού και από την άλλη το κόστος διπλασιασμού των οδηγών θα ήταν δαπανηρό και θα τους άφηνε δυσαρεστημένους, φτάνοντας, έτσι, σε ένα σημείο που δε μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω.
Τώρα, όλες οι εταιρείες τεχνολογίας χρησιμοποιούν τα δεδομένα που συλλέγουν για τη λήψη των αποφάσεων τους. Υπάρχουν όμως μερικές, των οποίων η λήψη των αποφάσεών τους δεν επηρεάζεται απλώς από τα δεδομένα, αλλά διαμορφώνεται γύρω από αυτά. Η Netflix, η οποία μέσω της πλατφόρμας της προτείνει σειρές και ταινίες στους χρήστες της, υποστηρίζει ότι πάνω από το 80% των χρηστών της παρακολουθεί τα προτεινόμενα. Βάσει αυτών, μάλιστα, δημιουργεί και της δικές της παραγωγές. Τον τελευταίο καιρό, όμως, έχει επικριθεί για τις αδιάφορες σειρές και ταινίες της, κάτι το οποίο συντελεί στην πρόσφατη μείωση χρηστών της.
Η μείωση χρηστών του Netflix που προαναφέρθηκε δεν έχει ως μόνη αιτία το πρόγραμμα της πλατφόρμας, αλλά και τον αυξημένο ανταγωνισμό. Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που η Netflix λάνσαρε την πλατφόρμα της. Πλέον, η αγορά είναι αρκετά ώριμη για να αποδεχθεί νέους παίκτες, οι οποίοι με πολλούς τρόπους διαφοροποιούνται από το Netflix. Η αυξημένη ανταγωνιστικότητα είναι κάτι που απασχολεί όλες τις εταιρείες τεχνολογίας, οι οποίες ίσως μέχρι τώρα είχαν την ψευδαίσθηση ότι η θέση τους στην αγορά είναι ακλόνητη. Στο εξής, νέες τεχνολογίες, όπως το cloud computing, έχουν κάνει την εισαγωγή μιας επιχείρησης στην αγορά πιο εύκολη και φθηνή. Όντως, βλέπουμε ότι όλες οι μεγάλες εταιρείες έχουν αρχίσει και αποκτούν ανταγωνιστές, κάτι το οποίο ωφελεί τους καταναλωτές και την οικονομία γενικότερα.
Μια τελευταία αιτία που συντελεί στην κρίση των Big Tech είναι η εξάρτησή τους από τρίτους. Όλες οι εφαρμογές και τα προγράμματα που κατεβάζουμε τρέχουν σε ένα λογισμικό, είτε αυτό λέγεται ios, windows ή android. Αυτό σημαίνει ότι υπάγονται στους κανονισμούς αυτών των λογισμικών, δηλαδή, στα «θέλω» της Apple, της Microsoft και της Alphabet. Η Meta, για παράδειγμα, δήλωσε ότι το 2021 έχασε $10 δις λόγω της αλλαγής πολιτικών της Apple. Επιπλέον, οι εταιρείες, εκτός των άλλων, έχουν να ανησυχούν και για την πολιτική των κρατών, τα οποία μην μπορώντας να προβλέψουν τις εξελίξεις τις περισσότερες φορές, αλλάζουν το νομοθετικό πλαίσιο μεταβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το status quo στον τεχνολογικό τομέα.
Ο πολιτικός παράγοντας παίρνει άλλη διάσταση στην περίπτωση της Κίνας, η οποία διαθέτει τις μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας μετά τις Η.Π.Α. Στην Κίνα, τα τελευταία χρόνια, ο Πρόεδρος Xi Jinping έχει αποφασίσει να αλλάξει την στάση του προσπαθώντας να δείξει τη στήριξή του στη μεσαία και εργατική τάξη, παρουσιάζοντας παράλληλα πολλές φορές ως εχθρούς της ιδεολογίας τις μεγάλες εταιρείες, γεγονός το οποίο φοβίζει τους επενδυτές και εμποδίζει τις εταιρείες να δράσουν ελεύθερες.
Συμπερασματικά, αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι οι εταιρείες τεχνολογίας για πολλά χρόνια δρούσαν ανεξέλεγκτα, χωρίς να τους ενδιαφέρουν πολλές φορές τα κέρδη, γιατί πίστευαν ότι η ανάπτυξή τους είναι εξασφαλισμένη. Η τρέχουσα κρίση τους μας δείχνει, μάλλον, ότι η οικονομία περνάει στην ύστερη φάση της ψηφιοποίησής της και οι εταιρείες τεχνολογίας αδυνατούν, προς το παρόν, να έρθουν αντιμέτωπες με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν γενικότερα οι οικονομίες. Αυτές που δεν θα καταφέρουν να προσαρμοστούν, απλώς θα αντικατασταθούν από άλλες, όπως γίνεται από τις απαρχές του σύγχρονου καπιταλισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Money talk: The tech reckoning, The Economist
- Nasdaq crash: Why are Alphabet (GOOGL), Facebook (META), Amazon (AMZN) shares falling?, indmoney.com, διαθέσιμο εδώ
