Του Χάρη Κουρή,
Όπως πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, έτσι και η Νότια Αφρική καταφεύγει στην εκτεταμένη χρήση ορυκτών καυσίμων για τις ενεργειακές της ανάγκες. Τα τελευταία χρόνια, όμως, την εξάρτηση αυτή σκοπεύει να την αναιρέσει μέσω της υιοθέτησης εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Ένας από τους λόγους για αυτές τις προσπάθειες απεξάρτησης, είναι η μεγάλη συχνότητα των διακοπών ρεύματος και η αναξιοπιστία του τωρινού δικτύου ηλεκτροδότησης της χώρας.
Εδώ και 15 χρόνια, αν και η Νότια Αφρική θεωρείται η πιο οικονομικά ανεπτυγμένη χώρα της Αφρικής, η Eskom, εταιρεία που ευθύνεται για γύρω στο 80% της παραγωγής ρεύματος της χώρας, πολύ συχνά προχωρά σε διακοπές ρεύματος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διακοπή διαφόρων αναγκαίων δραστηριοτήτων σε όλη τη χώρα, και έχει προκαλέσει αντιδράσεις, ειδικά από τη στιγμή που έγιναν διακοπές σε πέντε μονάδες που ανήκουν σε πέντε διαφορετικούς σταθμούς παραγωγής ρεύματος. Όπως έχει παρατηρηθεί και έχει επισημανθεί και από τη Νοτιοαφρικανή ειδικό σε θέματα ενέργειας, Lungile Mashele, η Eskom δεν φροντίζει αρκετά για τη συντήρηση των εγκαταστάσεών της λόγω του κόστους συντήρησης, ενώ υποφέρουν από ελαττώματα στην κατασκευή τους, με αποτέλεσμα να σημειώνεται σε όλη τη χώρα ένα ημερήσιο έλλειμμα 4.000-6.000 MW.
Το πρόβλημα, όμως, των συνεχών διακοπών ρεύματος και των ελλειμμάτων ενέργειας ίσως να επιδεινωθεί όσο η Νότια Αφρική θα αρχίσει να απεξαρτητοποιείται από τον άνθρακα. Το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας της περιοχής Komati, στην επαρχία Mpumalanga, για παράδειγμα, έκλεισε τον Οκτώβριο και έχουν ήδη εξασφαλισθεί 500 εκατομμύρια δολάρια από την Παγκόσμια Τράπεζα για τη μετατροπή του σε εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές. Ήδη έχει υπάρξει πρόοδος σε αυτό το θέμα με διάφορα έργα του Προγράμματος Προμήθειας Ανεξαρτήτων Παραγωγών Ενέργειας, το οποίο έχει καταφέρει να παραγάγει επιπλέον 6.000 MW, και πάλι όμως ανεπαρκής ποσότητα για τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας (το 2020, το ποσοστό ενέργειας παραγόμενο από ανανεώσιμες πηγές ανερχόταν μόλις στο 7%). Επιπροσθέτως, πραγματοποιούνται συζητήσεις μεταξύ Νότιας Αφρικής, Η.Π.Α., Ηνωμένου Βασιλείου, Γερμανίας, Γαλλίας, και Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα, σχετικά με την απεξαρτητοποίηση της χώρας από τον άνθρακα, και έχει ήδη υπάρξει μία συμφωνία 8,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να υποστηριχθεί το έργο μετάβασης προς τις ανανεώσιμες πηγές.
Η μετάβαση μακριά από τον άνθρακα δεν θα αποτελέσει μία εύκολη υπόθεση, καθώς υπολογίζεται ότι θα χρειασθούν, σύμφωνα με τον Νοτιοαφρικανό πρόεδρο, Cyril Ramaphosa, συνολικά 84 δις δολάρια, τα οποία θα προέλθουν από ιδιώτες και κράτη-ευεργέτες. Παράλληλα, άλλες πηγές ενέργειας που σκοπεύεται να χρησιμοποιηθούν σε αυτό το διάστημα είναι το ήλιο και το μεθάνιο. Για το δεύτερο από τα δύο, όμως, έχουν προκληθεί αντιδράσεις, καθώς πρόκειται για αέριο που συνεισφέρει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, κάτι που δεν συνάδει με τις προσπάθειες για απομάκρυνση από τις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Την ίδια στιγμή, η εξάρτηση από τον άνθρακα έχει προκαλέσει και μία σοβαρότατη ανθρωπιστική και περιβαλλοντική κρίση. Αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι το κυβερνών κόμμα, το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο, έχει ισχυρούς συμμάχους που είχαν κληρονομήσει λευκοκρατούμενες επιχειρήσεις άνθρακα, με αποτέλεσμα να μην θέλουν επειγόντως να απομακρυνθούν από αυτήν την πηγή κέρδους, ειδικά από τη στιγμή που κάτι τέτοιο γίνεται μετά από παρότρυνση των Δυτικών δυνάμεων. Συγκεκριμένα, αυτή η κρίση επηρεάζει ως επί το πλείστον τους αγρότες που ζουν κοντά στα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας και τα ανθρακωρυχεία, καθώς από τη μία η καλλιεργήσιμη γη μειώνεται, και από την άλλη πολλοί ντόπιοι αντιμετωπίζουν αναπνευστικά προβλήματα. Η κυριαρχία των επιχειρήσεων άνθρακα έχει οδηγήσει σε αρκετές δικαστικές διαμάχες μεταξύ αυτών και των κατοίκων αυτών των περιοχών, οι οποίοι, κατά έναν ειρωνικό τρόπο, είναι οικονομικά εξαρτημένοι από αυτές.
Συνοψίζοντας, η μετάβαση από τον άνθρακα σε ανανεώσιμες πηγές δεν θα αποτελέσει μία εύκολη υπόθεση, καθώς θα χρειαστούν πολύ χρήμα και πολλή αφοσίωση. Η εξέλιξη αυτής της υπόθεσης θα παρακολουθηθεί στενά, και, αν πετύχει, θα ειδωθεί ως ένα πρότυπο για τις γειτονικές χώρες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Can South Africa transition to clean energy?, The New York Times, Διαθέσιμο εδώ
- COP27: Why South Africa will struggle to wean itself off coal, BBC, Διαθέσιμο εδώ
