Του Χαράλαμπου Νικολαΐδη,
Ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο γνωστός tramp των παλιών βουβών ταινιών, αποτελεί έναν λαϊκό ήρωα του παγκόσμιου κινηματογράφου. Ο περιορισμός της βουβής τέχνης αποτέλεσε καταλύτη για τον Τσάπλιν για να ξεδιπλώσει την υποκριτική και σκηνοθετική του καριέρα. Σκηνοθετικά τεχνάσματα αλλά και χιούμορ μια άλλης εποχής ήταν τα στοιχεία που κατέστησαν τον Τσάπλιν ως ένα από τα κυρίαρχα πρόσωπα –ή μάλλον για πολλούς το κυρίαρχο πρόσωπο– του κινηματογράφου συνυφασμένο με την κωμωδία. Μια κωμωδία που γρήγορα έχασε την ανταπόκριση και την ισχύ της στο κοινό. Ο Τσάπλιν το κατάλαβε την εποχή που προβλήθηκε Ο Καλός Δικτάτορας, αλλά και πιο πριν. Η εισαγωγή της φωνής στον κινηματογράφο έδωσε το ερέθισμα στον Τσάπλιν να δείξει έναν άλλο χαρακτήρα, χωρίς να χάσει την κωμική του διάσταση. Έναν σαρκαστικό χαρακτήρα με δόσεις δράματος, αλλά και με έντονο πολιτικό λόγο. Το Monsieur Verdoux αποτελεί την πιο προκλητική ταινία του Τσάπλιν.
Η ταινία προβλήθηκε το 1947. Ο κύριος Βερντού, πρώην τραπεζικός και ένα ακόμα θύμα του οικονομικού κραχ του 1929, για να στηρίξει την καθήμενη γυναίκα του και τον γιο του, ζει διπλή ζωή και πιο συγκεκριμένα, μια ζωή ενός serial killer, με θύματά του ευκατάστατες αλαζονικές ώριμες γυναίκες. Η ταινία είναι βασισμένη σε αληθινά γεγονότα που πραγματοποιήθηκαν σε ένα χωριό της βόρειας Γαλλίας τη δεκαετία του 1910 από τον Henri Landru.
Το παρασκήνιο της ταινίας είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Συγκεκριμένα, ο Όρσον Γουέλς πλησίασε τον Τσάπλιν για να πρωταγωνιστήσει στη νέα του ταινία. Αυτή η νέα ταινία είναι φυσικά το Monsieur Verdoux. Ο Τσάπλιν διαφωνεί για τον τρόπο απόδοσης της ταινίας, καθώς αποτελούσε ένα καθαρό δράμα. Βέβαια, η ιδέα της ταινίας άρεσε στον Τσάπλιν και, τελικά, αγόρασε τα δικαιώματα και το σενάριο της ταινίας από τον Γουέλς για 5.000 δολάρια. Ένα πενιχρό ποσό, καθώς εκείνη την περίοδο ο Γουέλς βίωνε την προσωπική οικονομική του ύφεση.
Η ταινία αποτελεί μία μαύρη κωμωδία. Ο τρόπος εξαγωγής γέλιου έρχεται μέσω πολύ σκοτεινών και μακάβριων σκηνών. Οι σκηνές των φόνων από τον Κύριο Βερντού στο πρώτο μισό της ταινίας υπονοούνται από τον Τσάπλιν μέσω των σκηνοθετικών και σεναριακών ικανοτήτων του. Θα λέγαμε ότι η έξοδός του από ένα δωμάτιο με όλη την περιουσία του θύματός του στα χέρια του το επόμενο πρωί και η αναγγελία θανάτου –στις εφημερίδες– της πλούσιας γυναίκας που κοιμήθηκε μαζί της το προηγούμενο βράδυ, υπονοεί έναν βάναυσο φόνο. Έναν φόνο μέσω ασφυξίας.
Στο δεύτερο μισό της ταινίας, ο Τσάπλιν προβάλλει κατευθείαν στον θεατή την προετοιμασία του φόνου και τέλος την προσπάθειά του. Η παρασκευή δηλητηρίου, αλλά και η εκτέλεση του σχεδίου που συνοδεύεται από «γκάφες» είναι πολύ γνώριμες μέσα από τις ταινίες του Τσάπλιν. Προσπαθεί να δολοφονήσει τα θύματά του και, τελικά, καταλήγει να βλάπτει τον ίδιο του τον εαυτό, είτε πίνοντας τα δηλητήριά του είτε πέφτοντας στο ποτάμι στην προσπάθειά του να σκοτώσει την υποτιθέμενη γυναίκα του.
Μέσω αυτής της αμφιλεγόμενης κωμικής ιστορίας, ο Τσάπλιν προσπαθεί να περάσει ένα πολύ βασικό μήνυμα. Παρουσιάζει τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και την προσπάθεια ενός ανθρώπου για επιβίωση. Ακόμα, καταδικάζει τα εγκλήματα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και δύο σημαντικά πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο εκείνη την περίοδο: του Μουσολίνι και του Χίτλερ. Συγκεκριμένα, αναφέρει: τι διαφορά έχει ο δολοφόνος από τον ήρωα; Η διαφορά έγκειται στον αριθμό. Φονιάς είσαι αν σκότωσες έναν άνθρωπο και ήρωας αν σκότωσες χιλιάδες.
Τα δύο παραπάνω πρόσωπα ο Τσάπλιν τα καυτηρίασε ωμά και έντονα στην πρώτη ομιλούσα ταινία του, τον Μεγάλο δικτάτορα. Λόγω αυτής της ταινίας, ο Τσάπλιν τη δεκαετία του ‘40 χαρακτηρίστηκε αριστερός και κατακρίθηκε ιδιαίτερα από το αμερικανικό κοινό. Ο κύριος Βερντού ήταν μία απάντηση του Τσάπλιν στο πολιτικό σύστημα, αλλά και στον αμερικανικό λαό. Αυτή η απάντηση δεν ήταν απολογία, αλλά ένα μεγάλο ηχηρό μήνυμα για ένα «αστέρι» που «έπεφτε» καθαρά και μόνο από την υποκρισία των υπολοίπων. Από αυτήν την ταινία και μετά ο Τσάπλιν άλλαξε εντελώς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο κύριος Βερντού, imdb.com, διαθέσιμο εδώ.
- Filming Monsieur Verdoux, charliechaplin.com, διαθέσιμο εδώ.
