Της Κατερίνας Κωνσταντοπούλου,
«Ναι, θεϊκό πλάσμα είναι το παιδί, όσο δεν έχει βουτηχτεί στο χαμαιλεόντιο χρώμα του ανθρώπου. Είναι ολόκληρο ό,τι είναι, γι’ αυτό είναι και τόσο όμορφο. Ο εξαναγκασμός του Νόμου και της Μοίρας δεν το αγγίζει. Μόνο στο παιδί υπάρχει ελευθερία. Στο παιδί είναι η Ειρήνη. Δεν έχει ακόμη διχασθεί ο εαυτός του. Μέσα του έχει πλούτο, η καρδιά του δεν γνωρίζει τη στέρηση της ζωής. Είναι αθάνατο, επειδή δεν ξέρει τίποτε για τον θάνατο. Αλλά αυτό οι άνθρωποι δεν το αντέχουν. Αυτό το θεϊκό πλάσμα πρέπει να γίνει σαν ένας από αυτούς… και πριν να το εκδιώξει η ίδια η φύση από τον παράδεισό του, το βγάζουν, κολακεύοντάς το, στο πεδίο της κατάρας για να πνίγεται, δουλεύοντας, μες τον ιδρώτα τού προσώπου του, σαν κι αυτούς… Είναι, βέβαια, όμορφη και η ώρα που ξυπνάς, αρκεί να μην σε ξυπνάνε άκαιρα!».
Έτσι περιέγραψε ο Hölderlin στο έργο του Υπερίων ή ο ερημίτης στην Ελλάδα τη βίαιη συντριβή του παιδικού κόσμου με την εισβολή σε αυτόν της απηνούς ενήλικης πραγματικότητας. Η πρόωρη ωρίμανση –ή μάλλον σκληραγώγηση— των νέων λόγω της βίας, της εγκληματικότητας και των δαιδαλωδών οδών του διαδικτύου συνιστά μία από τις κύριες πηγές της δυστυχίας τους. Το διαδίκτυο έχει ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου όσον αφορά τα ψηφιακά εγκλήματα, το cyberbullying, τα διαστροφικά κυκλώματα, την εξοικείωση με τη βία και τα σεξουαλικά εγκλήματα. Αλλά και στην πραγματική ζωή, η καχυποψία και η κοινωνική αναλγησία έχουν ως αναπόδραστη απόρροια νέους απογοητευμένους από τον κόσμο στον οποίο καλούνται να ζήσουν, νέους που ξεσπάνε με εκρήξεις οργής και βίας, ηθικά ανερμάτιστους και ψυχικά ανέστιους που έχουν απωλέσει προ πολλού την αθωότητά τους, αλλοτριωμένους από μία πραγματικότητα που δεν έχουν καν προλάβει να ζήσουν.
Σε αυτόν τον αντι-ρομαντικό κόσμο, είναι αναπόφευκτο οι νέοι να μη θρέφουν κίβδηλα ιδανικά και πρότυπα· να μη γίνονται θηρευτές των “likes” στα social media και του φαίνεσθαι, εραστές της ρηχότητας και της πνευματικής νέκρωσης, αδιάφοροι για την πραγματική τέχνη, εθισμένοι στην οθόνη και την υποκουλτούρα, διψασμένοι για επιβεβαίωση από τους άλλους. Νέοι που κρημνίζονται σε επιδερμικές διασκεδάσεις και αναλώνονται σε έρωτες αποκλειστικά σαρκικούς και φιλίες στερούμενες βαθιάς επικοινωνιακής μέθεξης. Νέοι φοβισμένοι, ανελεύθεροι, νωθροί και εμποτισμένοι με τη λογική της ήσσονος προσπάθειας.
Ευθύνεται, άραγε, η νεολαία για αυτή την ηθική ελεφαντίαση; Οι νέοι είναι πάντα οι πιο δημιουργικοί, οι πιο διψασμένοι για ουσιαστική επικοινωνία, οι πιο παθιασμένοι με τη ζωή και τον έρωτα. Γιατί απώλεσαν αυτά τα χαρακτηριστικά που είναι εξ ορισμού νεανικά; Μήπως δεν μπόρεσαν να τα διατηρήσουν μέσα σε αυτόν τον κόσμο φόβου, αναξιοκρατίας και απο-πνευματοποίησης που τους έχει παραδοθεί; Και ποιος θα βρεθεί να τους θυμίσει ότι είναι οι κλειδούχοι του μέλλοντος, ότι κρατάνε στα χέρια τους τον κόσμο και μπορούν να τον αλλάξουν; Ποιος θα βρεθεί να άρει το ψυχικό τους κάματο και τη ματαίωση των ελπίδων τους; Ποιος θα βρεθεί να τους εμπνεύσει υψηλούς στόχους και ευγενή ιδανικά; Γιατί, όπως σημείωσε ο Kierkegaard: «Όταν μια γενιά ασχολείται με τον στόχο της, δεν γίνεται να νιώσει κόπωση».
Η αφλογιστία των νεανικών συνειδήσεων πρέπει να αποδοθεί εν πολλοίς, όπως σημειώνει ο Κωσταράς στο βιβλίο του Ο ένδημος φιλοσοφικός λόγος, στην αναντίλεκτη αντιφατικότητα της εποχής μας: «Διδάσκει τον ιδεαλισμό και ζει στον υλισμό. Υμνεί την ελευθερία και δέχεται ή ανέχεται την πιο στυγνή δουλεία. Κόπτεται για δικαιοσύνη και αγάλλεται εν τη αδικία. Θέτει αρχές και τις αναιρεί με σαρκασμό. Κηρύσσει αξίες και τις προσαρμόζει στο εκάστοτε συμφέρον. Άλλα λέγει και άλλα ποιεί. Οι νέοι τα βλέπουν όλα αυτά, σιωπηλοί στην αρχή και σπαράσσονται, ανήσυχοι ύστερα και διαμαρτύρονται, ζητούντες λύσεις, τέλος, και εξεγείρονται». Αυτή η αξιολογική και ιδεολογική σύγχυση της εποχή μας, που απενοχοποιεί σε μεγάλο βαθμό τους νέους, ευθύνεται μεταξύ άλλων για τις ρωγμές των νεανικών ψυχών και την ελλιπή ηθική τους αρτίωση.
Η νεολαία είναι καθρέφτης της κοινωνίας. Η οργή τους, ο κορεσμός, η αποστροφή, η απάθεια, η ραθυμία που συμποσούνται στην απογοήτευση είναι συμπτώματα μιας νοσηρούς κοινωνικής ζωής. Αν μπορούσα να φωνάξω κάτι στους νέους όλου του κόσμου, θα ήταν μια ρήση του Καζαντζάκη, που μας θυμίζει να είμαστε οι ίδιοι φρουροί της ζωής και της ελευθερίας μας:
«Σήμερα που σαπίζει ο κόσμος και η ατιμία και ο συμβιβασμός εξευτελίζουν και τις πιο γενναίες ψυχές, μία μονάχα τακτική είναι πρακτική και συμφέρει. Να’ σαι ανένδοτος!».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Κωσταράς, Γ. Φ. (1986), Ο ένδημος φιλοσοφικός λόγος, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Δαπάνη Πολιτείας
