Του Μανώλη Πέρου,
Μια απ’ τις μεγαλύτερες μάστιγες των τελευταίων ετών, στους χώρους του αθλητισμού, ακούει στο όνομα «αναβολικά». Απαγορευμένες, δηλαδή, ουσίες, που υπόσχονται θεαματική αύξηση στην αθλητική απόδοση, αλλά και στην εξωτερική εικόνα των αθλητών. Τα πρόσκαιρα οφέλη τους είναι αδιαμφισβήτητα, όπως αδιαμφισβήτητες είναι και οι παρενέργειές τους, τόσο κατά τη χρήση τους, όσο και μετά το πέρας της. Εκτός αυτών, όμως, αποτελούν και μια μεγάλη βιομηχανία, αφού είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος τζίρος παγκοσμίως. Τα πρωτεία κατέχουν τα ναρκωτικά, έπονται οι ιερόδουλες, ακολουθούν τα όπλα και τέλος τα, εν λόγω, αναβολικά.
Τι είναι, όμως, στην πραγματικότητα οι πολυσυζητημένες αυτές ουσίες; Γιατί χρησιμοποιούνται και τι συνέπειες επιφέρουν στους χρήστες τους;
Ξεκινώντας, πρέπει να τονιστεί ότι τα αναβολικά στεροειδή είναι χημικές ουσίες, συνήθως ορμόνες, παράγωγα της τεστοστερόνης, η οποία είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη των ανδρικών χαρακτηριστικών του φύλου (ανδρογόνος δράση) και για τη σταδιακή αύξηση του μυικού ιστού (αναβολική δράση). Εξού και το ότι η τεστοστερόνη είναι η ορμόνη που διαχωρίζει τους άνδρες απ’ τα αγόρια. Οι ουσίες αυτές κατασκευάστηκαν από ιατρούς, όχι για αθλητές, αλλά για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ασθενειών και νοσημάτων. Χαρακτηριστικά, τα «ΑΑΣ» θεραπεύουν ασθένειες, όπως είναι ο υπογοναδισμός, η γεροντική καχεξία, η αναιμία, τα κατάγματα και η οστεοπενία. Ακόμα, αξιοποιούνται και για λόγους αντιγήρανσης.
Παρ’ όλα αυτά, οι προπονητές και οι αθλητές εκμεταλλεύτηκαν τις παράπλευρες ιδιότητές τους, σχετικά με την αθλητική απόδοση, χρησιμοποιώντας τις ουσίες αυτές εκτεταμένα και σε δόσεις πολύ μεγαλύτερες αυτών που συνταγογραφούνται από τους ιατρούς για θεραπευτικούς λόγους. Η παρουσία των αναβολικών συναντάται, κυρίως, στον χώρο του πρωταθλητισμού και σε αθλήματα, όπως ο στίβος, το άλμα εις ύψος, το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ, η άρση βαρών αλλά και το «δακτυλοδεικτούμενο» bodybuilding. Το bodybuilding, βέβαια, λόγω του ότι είναι το μοναδικό άθλημα, στο οποίο βαθμολογείται το οπτικό αποτέλεσμα και όχι η απόδοση, επιδέχεται την περισσότερη κοινωνική περιφρόνηση, εξαιτίας της φαρμακοδιέγερσης, σε αντιδιαστολή με τα υπόλοιπα αθλήματα, στα οποία γίνεται δυσκολότερα αντιληπτή.
Ακόμα, πρέπει να σημειωθεί ότι χρήση τους πραγματοποιείται και από άτομα του χώρου της μόδας και της ομορφιάς, τα οποία «ζουν απ’ την εικόνα τους», (π.χ. μοντέλα, παρουσιαστές, τραγουδιστές, πλαστικοί χειρουργοί). Στην κατηγορία των χρηστών ανήκουν, επιπρόσθετα, και ορισμένοι αδαείς νέοι, οι οποίοι το κάνουν όχι για αθλητικούς σκοπούς, αλλά για καλλωπισμό, για τη βελτίωση της εξωτερικής τους εμφάνισης και την αντιμετώπιση των ανασφαλειών τους, λόγω της έλλειψης σε πνευματικά ιδεώδη και λοιπά ενδιαφέροντα, αλλά και λόγω της υπέρμετρης κενοδοξίας που τους διακατέχει.
Επιλέγοντας να χρησιμοποιήσουν τα ΑΑΣ, οι χρήστες παρατηρούν, αποδεδειγμένα, αύξηση των μυών και κατ’ επέκταση της δύναμής τους, ελάττωση του λιπώδους τους ιστού, λιγότερο πόνο στις αρθρώσεις, ταχύτερη αποκατάσταση, περισσότερη ανταγωνιστικότητα, αύξηση της αυτοπεποίθησής τους, αλλά και της γενετήσιάς τους ορμής (ερωτική διάθεση). Συνδράμουν, δηλαδή, στην ενδυνάμωση και στην αύξηση της απόδοσης του αθλητή με λιγότερη κούραση. Ωστόσο, δεν αρκούν μόνο αυτά. Ο εκάστοτε αθλητής θα πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένο πρόγραμμα προπόνησης και σίτισής, να διατηρεί σταθερό ωράριο ύπνου (7-8 ώρες), να μην κάνει καταχρήσεις, να μην καπνίζει, να μην «σνιφάρει» και να μην καταναλώνει αλκοόλ.
Γυρίζοντας το νόμισμα ανάποδα, δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει τις παρενέργειες και τις «δοσοεξαρτώμενες» και «χρονοεξαρτώμενες» συνέπειες που αυτά προάγουν, αφενός κατά τους κύκλους της χρήσης τους και αφετέρου, στην πορεία του μετέπειτα βίου των πρώην χρηστών τους.
Όσον αφορά τους άνδρες, οι κυριότερες συνέπειες είναι τριχοφυΐα σε πλάτη και ώμους, ακμή, αυξημένη επιθετικότητα, ενώ η παρατεταμένη χρήση μπορεί να προκαλέσει έως και στειρότητα, ανικανότητα, αναστολή της σπερματογένεσης, συρρίκνωση και σκλήρυνση των όρχεων, νεφρική βλάβη, γυναικομαστία, ανδρική αλωπεκία, υπερτροφία προστάτη και μειωμένη παραγωγή ενδογενούς τεστοστερόνης και γοναδοτροπινών. Σχετικά με τις παρενέργειες που υφίστανται στο γυναικείο φύλο, αυτές ανάγονται σε πρόκληση ακμής, διαταραχές εμμήνου ρύσεως, υπερτροφία κλειτορίδας και γενικά το σώμα χάνει τη θηλυκότητά του, καθώς συρρικνώνεται το στήθος, αναπτύσσονται ανδρικά χαρακτηριστικά, μεταξύ αυτών τριχοφυΐα στο πρόσωπο και στο σώμα, βάθυνση του τόνου της φωνής, αυξημένη επιθετικότητα και σεξουαλική διάθεση, αλωπεκία ανδρικού τύπου, πολύ αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης και μειωμένα επίπεδα ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης. Όταν η χρήση ξεκινά από εφηβικές ηλικίες δε, παρουσιάζεται σοβαρής μορφής ακμή στο πρόσωπο και στο σώμα, σταματά η σωματική ανάπτυξη, καθώς συγκλίνουν νωρίτερα από το φυσιολογικό οι επιφύσεις των οστών και αυτό οδηγεί σε ορισμένες περιπτώσεις στον νανισμό.
Τα αρνητικά για όσους παίρνουν αναβολικά είναι ότι η παρατεταμένη κατανάλωσή τους δύναται να προκαλέσει διαφόρων ειδών καρδιακές βλάβες, όπως θρομβώσεις, αυξημένη πίεση αίματος, υπέρταση, ταχυκαρδία, υπερινσουλιναιμία έως και καρδιακή προσβολή. Μπορεί, επιπλέον, να προκαλέσει ενδοκρινικές βιοχημικές διαταραχές, όπως μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη, αλλαγές στο λιποπρωτεινικό προφίλ (αλλαγές στο ισοζύγιο HDL/LDL), και αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων. Επίσης, μπορεί να προκληθούν ηπατικές βλάβες, όπως ηπατίτιδα, ίκτερο, ηπατοκυτταρικό αδένωμα και καρκίνος.
Πέραν της σωματικής υγείας, όμως, υφίστανται και παρενέργειες στην ψυχική σφαίρα του ατόμου, καθώς τα άτομα που καταναλώνουν αναβολικά μπορεί να υποφέρουν από κατάθλιψη, ερεθιστικότητα, αδυναμία συγκέντρωσης, κρίσεις υπομανίας, λογοδιάρροια, επιθετικότητα, βιαιότητα, παράνοια και υπερδιέγερση. Επιπλέον, είναι ανάγκη να τονιστεί ότι δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, στις οποίες χρήστες ανδρογόνων αναβολικών στεροειδών βρήκαν τραγικό τέλος ύστερα από υπογλυκαιμικό κώμα, από αιμορραγικό εγκεφαλικό, από κοιλιακή μαρμαρυγή ή ακόμα και από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, ως απόρροια της επανειλημμένης κατάχρησής τους.
Εξίσου σημαντικό με τα ανωτέρω είναι και το γεγονός ότι κάθε πρώην χρήστης των «ΑΑΣ» θα πρέπει μοιραία να καταφύγει στην ορμονική αποκατάσταση μετά το πέρας της χρήσης τους, αν βέβαια βρίσκεται εν ζωή. Ο λόγος είναι ότι το σώμα σταματά την παραγωγή ενδογενούς τεστοστερόνης, όπως και άλλων ορμονών, στα φυσιολογικά επίπεδα, αφού είχε συνηθίσει να τις χορηγείται από εξωγενείς πηγές και μάλιστα, σε ποσά πολύ μεγαλύτερα του φυσιολογικού. Έτσι, προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα κατάθλιψης, διπολικής συμπεριφοράς, έλλειψης ερωτικής διάθεσης και συγκέντρωσης, αλλά και ανεξήγητη κούραση, τα οποία επιφέρει η μειωμένη παραγωγή βασικών ορμονών (π.χ. τεστοστερόνης), ο εκάστοτε πρώην χρήστης θα πρέπει να προβαίνει στην ορμονική αποκατάσταση, υπό ιατρική, πάντοτε, επίβλεψη.
Κλείνοντας, διαπιστώνει κανείς ότι τα στεροειδή είναι σαν μία ωρολογιακή βόμβα που μπαίνει στο ανθρώπινο σώμα και κανείς δεν γνωρίζει πότε θα εκραγεί. Είναι, δηλαδή, σαν την πιστωτική κάρτα που αγοράζεις τώρα και πληρώνεις αργότερα. Ο εκάστοτε υποψήφιος χρήστης, λοιπόν, θα πρέπει να σκέφτεται εις διπλούν, προτού προβεί στη λήψη τους, αφού πρόκειται για μια απόφαση ζωής. Για τους λόγους αυτούς, θα πρέπει να είναι καλά ενημερωμένος για τις ουσίες αυτές, αλλά και να γνωρίζει τον σκοπό που θέλει να χρησιμοποιήσει τα αναβολικά, αφού είναι άλλο να πει κανείς ότι τα χρησιμοποίησε, για να κυνηγήσει τον πρωταθλητισμό και άλλο να τα χρησιμοποιεί για το «φαίνεσθαι».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Whalen Karen, Lippincott Illustrated Reviews: Pharmacology 7th Edition, Philadelphia, LWW, 2018.
- Wills Simon, Drugs of Abuse, London, Pharmaceutical Press, 1997.
- Llewellyn William, Anabolics 11th Edition, Molecular Nutrition & Food Research, 2017.
