Της Ελισάβετ Τσολάκη,
Υπερανάλυση: όπως λένε και τα ίδια συνθετικά της λέξης, πρόκειται για την «τέχνη» του να αναλύεις σε υπερβολικό βαθμό τα πάντα. Ξέρεις. Δεν αρκείσαι μόνο στην ουσία των γεγονότων, σε αυτά που βρίσκονται στην επιφάνεια. Αρχίζεις και σκέφτεσαι: τι θα μπορούσε να είχε συμβεί, τι θα συνέβαινε υπό την α, β,γ προοπτική, γιατί συνέβη με αυτόν τον τρόπο, τι θα συμβεί αν γίνει αυτό, πώς πρέπει να δράσω, και άλλα τόσα. Δεν υπάρχει παράμετρος που να θες να σου ξεφύγει. Αυτό οφείλεται στο ότι είσαι ένα αγχώδες άτομο, και όλο αυτό, είναι ένας τρόπος να έχεις υπό τον έλεγχό σου τα πάντα και να κατευνάζεις το άγχος σου. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα;
Αγαπητέ overthinker, κι όμως! Όχι μόνο δε σε βοηθάει στη μείωση του άγχους σου, αλλά αποτελεί την τροφή του. Πετυχαίνεις το εντελώς αντίθετο, και αυτό, γιατί εγκλωβίζεσαι σε έναν φαύλο κύκλο στρες: ανησυχείς έντονα για κάτι. Ύστερα, σπας το κεφάλι σου να βρεις διεξόδους και λύσεις, και σκέφτεσαι συνήθως το χειρότερο σενάριο που μπορεί να συμβεί. Σπαταλάς ακόμα περισσότερη σκέψη για να βρεις λύσεις και γι’ αυτό το σενάριο, και το μοτίβο επαναλαμβάνεται, δημιουργείς επιπλέον προβλήματα ενώ δεν υπάρχουν, και επιστρέφεις πάλι στο σημείο εκκίνησης, δηλαδή να ανησυχείς έντονα, και ακόμα περισσότερο.
Όλο αυτό σε «μπλοκάρει»: Σαμποτάρει την εξέλιξή σου και τη δυνατότητα να προχωρήσεις στη ζωή σου, γιατί σε ωθεί στο να μένεις αδρανής. Δεν ενθαρρύνεις τον εαυτό σου να δράσει και να αποκτήσει νέες εμπειρίες, καθώς «πρέπει να το διερευνήσεις πρώτα». Κάνεις διάφορα σενάρια στο μυαλό σου για το χειρότερο αποτέλεσμα που μπορεί να προκύψει αν δοκιμάσεις κάτι, εστιάζεις στα προβλήματα μιας κατάστασης, και μέσα στο μυαλό σου τα διογκώνεις και τα κάνεις να φαίνονται τεράστια. Στην πραγματικότητα, όμως, εν τέλει, δεν είναι δα και τόσο φοβερά όσο τα φαντάζεσαι. Έτσι, αποφεύγεις να κάνεις διάφορες επιλογές, λόγω του άγχους που σε έχουν «ταΐσει» οι σκέψεις σου.
Φυσικά, δεν έχουμε σκοπό να σε ωθήσουμε προς την κατεύθυνση της επιπολαιότητας. Προσπαθούμε, όμως, να σε προειδοποιήσουμε, ότι όλη αυτή η κατάσταση που για σένα αποτελεί μια «σωτηρία» για να κοντρολάρεις το στρες σου, τελικά είναι ό,τι χειρότερο μπορείς να κάνεις στον εαυτό σου. Εξάλλου, ποτέ δεν μπορείς να έχεις όλες τις απαντήσεις, ούτε να είσαι σίγουρος για το πού θα σε οδηγήσει μια επιλογή που θα κάνεις. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι πρέπει να κάθεσαι κλεισμένος στο καβούκι σου από τον φόβο μη φας το κεφάλι σου. Και στο κάτω κάτω αν δεν το φας, πώς θα μάθεις και θα ωριμάσεις;
Επομένως, γίνεται προφανές ότι χρειάζεται να μειώσεις τα επίπεδα αυτής της δραστηριότητας –αν όχι, να την διακόψεις– για το καλό της ψυχικής σου υγείας και εξέλιξης. Σε πρώτο στάδιο, αρκεί να συνειδητοποιήσεις αν είσαι από τα άτομα που υπεραναλύουν τα πάντα. Μπορεί φυσικά να το έχεις ήδη διαπιστώσει, ωστόσο ιδού κάποια σημάδια προκειμένου να σιγουρευτείς περαιτέρω:
1) Δυσκολεύεσαι να πάρεις αποφάσεις
2) Αδυνατείς να ζήσεις στην παρούσα στιγμή
3) Ασκείς διαρκώς αρνητική κριτική στον εαυτό σου και έχεις ως γνώμονα τη γνώμη των άλλων
4) Εστιάζεις στα ελαττώματα και στις αδυναμίες σου
5) Σκέφτεσαι συχνά το παρελθόν, που αποτελεί κομβικό σημείο για σένα
Σε επόμενο στάδιο, προκειμένου να ελαττώσεις αυτήν την «άμυνα» που χρησιμοποιεί ο οργανισμός σου απέναντι σε αυτόν τον δυνατό εχθρό που λέγεται άγχος, μπορείς να προβείς στις εξής διαδικασίες:
1) Αυτοπαρατήρηση
Προσπάθησε να «παρατηρήσεις» το μυαλό σου, να βρεις πότε μπαίνει σε αυτό το τρυπάκι. Τι πυροδοτεί αυτήν τη δραστηριότητα; Τι έχει προηγηθεί πριν την αρχίσεις;
2) Συγκέντρωση στην επίλυση ενός προβλήματος αφού πρώτα αυτό εμφανιστεί.
Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, πολλές φορές, όταν κάποιος υπεραναλύει, έχει την τάση να σκέφτεται πιθανούς κινδύνους που μπορεί να προκύψουν χωρίς να υπάρχουν ενδείξεις και προειδοποιητικά σημάδια. Αναλώνει άσκοπα την ενέργειά του σε αυτές τις σκέψεις, ενώ δε συμβαίνουν ούτε τα μισά. Αναρωτήσου, λοιπόν, αν έχεις την προδιάθεση αυτή και ανάτρεψε την κατάσταση. Άρχισε να σκέφτεσαι, αφού παρατηρήσεις ότι όντως υφίσταται κάποιο πρόβλημα.
3) Αλλαγή συχνότητας
Γνωρίζοντας, πλέον, πότε το κάνεις, μπορείς να αποκτήσεις τον έλεγχο. Κάνε πράγματα που να απαιτούν να έχεις εστιασμένη αλλού την προσοχή σου, πήγαινε μια βόλτα, μίλα με έναν φίλο, κάνε πράγματα που προϋποθέτουν περισσότερη δράση και λιγότερη σκέψη.
Τα παραπάνω συνιστούν πιο πρακτικές συμβουλές που θα σε βοηθήσουν να ελαττώσεις το κουσούρι σου αυτό. Ωστόσο, ας πάμε και λίγο σε πιο φιλοσοφικές θεωρήσεις, για να κλείσουμε αυτό το άρθρο. Να θυμάσαι: Δε μπορείς –και ούτε είναι αρμοδιότητά σου– να ελέγξεις τα πάντα, και αυτό άλλωστε είναι και το κύριο χαρακτηριστικό της ζωής: ότι είναι απρόβλεπτη. Οι εμπειρίες και η δράση είναι αυτές που θα σε κάνουν σοφότερο, και όχι το να αναπαράγεις μέσα στο μυαλό σου τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις σου. Οι σκέψεις σου, στο κάτω κάτω, δεν είναι πάντα σωστές, επομένως, δεν αποτελούν καλούς συμβούλους. Έχεις ακόμα πάρα πολλά πράγματα να μάθεις και πολλά χαστούκια να φας, ΕΝΕΡΓΩΝΤΑΣ. Για σκέψου: πόσα πράγματα θα μπορούσες να είχες ζήσει και πόσες ευκαιρίες να είχες αρπάξει, αν δεν υπερανέλυες σχεδόν τα πάντα;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η υπερανάλυση επηρεράζει την υγεία μας, therapia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πώς να σταματήσετε την υπερανάλυση των σκέψεών σας, psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
