Plan XVII: Η γαλλική απάντηση στο Schlieffen Plan

Του Δημήτρη Βασιλειάδη,

Σε προηγούμενο άρθρο είχαμε εξετάσει το Schlieffen Plan, το γερμανικό δηλαδή σχέδιο επίθεσης στη Γαλλία και οι μετατροπές που αυτό υπέστη με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, όπως συμβαίνει στο σύνολο των πολεμικών αναμετρήσεων, η Γερμανική Αυτοκρατορία δεν πολεμούσε μόνη της. Αντιθέτως, είχε ισχυρούς αντιπάλους από τα ανατολικά (Ρωσική Αυτοκρατορία) αλλά και από τα δυτικά (Γαλλία και λίγο αργότερα Βρετανική Αυτοκρατορία). Όσον αφορά τα δυτικά της σύνορα, η Γαλλία αποτελούσε έναν πανίσχυρο αντίπαλο, ο οποίος μάλιστα θα μπορούσαμε να πούμε ότι «διψούσε» για εκδίκηση μετά την ταπεινωτική της ήττα στον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο, το 1870-71.

Το γαλλικό επιτελείο ήθελε πάση θυσία να αποφύγει μία αποτυχία ανάλογη με αυτή του Γαλλοπρωσικού Πολέμου. Για τον λόγο αυτό, από το 1871 κι έπειτα προχώρησε στη λήψη μέτρων που θα επέτρεπαν την επιτυχή αντιμετώπιση μιας νέας γερμανικής επίθεσης. Πράγματι, η οχύρωση των Γαλλογερμανικών συνόρων αναβαθμίστηκε αισθητά τα έτη που ακολούθησαν. Από το 1891 μέχρι και την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1914) εκπονήθηκαν διάφορα σχέδια (Plan XI-Plan XVII). Ο βασικός άξονας των σχεδίων αυτών ήταν η επιτυχής απόκρουση της γερμανικής επίθεσης στα Γαλλογερμανικά σύνορα και στη συνέχεια η διεξαγωγή επιθετικών ενεργειών εντός της γερμανικής επικράτειας. Η κύρια διαφορά μεταξύ των σχεδίων ήταν ο ρόλος του Βελγίου. Συγκεκριμένα, με το πέρασμα των ετών, οι φόβοι των Γάλλων για πιθανή επίθεση των Γερμανών μέσω του Βελγίου ενισχύονταν, με αποτέλεσμα τη διάθεση όλο και περισσότερων δυνάμεων στα Γαλλοβελγικά σύνορα.

Από τα άνωθεν σχέδια, αυτό που επικεντρώθηκε περισσότερο στα σύνορα Γαλλίας-Βελγίου ήταν το Plan XVII. Εκπονητής του συγκεκριμένου σχεδίου υπήρξε ο στρατηγός Joseph Joffre. Ο τελευταίος ήταν υποστηρικτής της επιθετικής άμυνας και θεωρούσε ότι η μόνη περιοχή στην οποία ο γαλλικός στρατός θα μπορούσε να αναδείξει τις αρετές του ήταν το Βέλγιο. Ωστόσο, το καθεστώς ουδετερότητας στο οποίο είχε περιέλθει το βελγικό κράτος δεν επέτρεπε στη Γαλλία να στείλει στρατό εκεί. Παρά τις επίμονες προσπάθειες του Joffre το 1912 να πείσει την γαλλική πολιτική ηγεσία για την αναγκαιότητα της παρουσίας γαλλικών δυνάμεων στο Βέλγιο, οι συστάσεις του απερρίφθησαν καθώς υπήρχε ο φόβος της έναρξης αλυσιδωτών αντιδράσεων που θα λειτουργούσαν αρνητικά για τη Γαλλία.

Παρόλα αυτά, ο Γάλλος στρατηγός δεν εγκατέλειψε τις προσπάθειές του. Προκειμένου να μην κινήσει τις υποψίες αλλά και να μην παρακούσει τις εντολές που είχε, αποφάσισε να τροποποιήσει το τότε ισχύον σχέδιο του γαλλικού στρατού (Plan XVI). Το νέο σχέδιο, λοιπόν, (Plan XVII) προέβλεπε τη μετακίνηση περισσότερων μονάδων στα νότια σύνορα της Γαλλίας με το Βέλγιο, συγκεκριμένα της 5^ης και της 3^ης στρατιάς, ώστε αυτές να είναι κοντά και στα Γαλλογερμανικά σύνορα. Με τον τρόπο αυτό διατηρούσε ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στα σύνορα με το Βέλγιο, χωρίς ωστόσο να προβαίνει σε κάποια ενέργεια που θα παραβίαζε την ουδετερότητα αυτού.

Πέρα από τις προαναφερθείσες δυνάμεις, γαλλικές στρατιωτικές μονάδες προβλέπονταν να μετακινηθούν και στη νότια πλευρά των συνόρων με τη Γερμανία. Οι δυνάμεις αυτές σχημάτισαν την 1^η και τη 2^η στρατιά. Σε περίπτωση που εφαρμοζόταν το σχέδιο, οι 4 στρατιές θα επιτίθονταν ταυτόχρονα στη Γερμανία, ενώ το κενό μεταξύ των στρατιών θα το κάλυπτε η 4^η στρατιά που θα ενεργούσε στο κέντρο του μετώπου.

Το σχέδιο έγινε αποδεκτό τον Απρίλιο του 1913. Περίπου 1 χρόνο αργότερα, τον Αύγουστο του 1914, κλήθηκε να τεθεί σε εφαρμογή, καθώς η έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν γεγονός. Οι γαλλικές μονάδες προσπάθησαν να προωθηθούν εντός της γερμανικής επικράτειας, πραγματοποιώντας επίθεση στις υπό γερμανική κατοχή τότε περιοχές της Αλσατίας και της Λωρραίνης. Όμως, διάφορα προβλήματα, κυρίως οργανωτικού χαρακτήρα, καταδίκασαν το σχέδιο σε αποτυχία. Δε χρειάστηκαν παρά μόνο λίγες μέρες προκειμένου να ηττηθούν περίπου 2.000.000 Γάλλοι στρατιώτες και να ξεκινήσουν τα γερμανικά στρατεύματα να προελαύνουν, όπως σωστά είχε προβλέψει ο Joseph Joffer, μέσω του Βελγίου. Αυτό όμως που δεν ανέμενε ο Joffer ήταν η ταχύτατη προέλαση των αντιπάλων εντός των γαλλικών εδαφών. Τα γερμανικά στρατεύματα θα σταματούσαν την προέλασή τους μετά την ήττα τους στην πρώτη μάχη του Μάρνη, εγκαινιάζοντας έτσι έναν πολυετή πόλεμο χαρακωμάτων.

Ο άνωθεν ατυχής σχεδιασμός είχε ως αποτέλεσμα χιλιάδες νεκρούς Γάλλους. Συγκεκριμένα, στα τέλη Αυγούστου του 1914 τα γαλλικά στρατεύματα είχαν μειωθεί κατά 260.000 περίπου στρατιώτες. Επιπλέον, η αποτυχία αυτή διευκόλυνε τη γερμανική προέλαση μέχρι τον ποταμό Μάρνη, καθώς οι ηττημένες μονάδες χρειάζονταν ένα χρονικό διάστημα μέχρι να ανασυνταχθούν.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Doughty, R. A. (2005), Pyrrhic victory: French Strategy and Operations in the Great War, Cambridge: Belknap Press
• Krause, Jonathan (2014), The Greater War: Other Combatants and Other Fronts, 1914–1918, London: Palgrave Macmillan
• Tuchman, Barbara W. (1994), The Guns of August, New York: Ballantine