Της Νικολέττας Παπαθανασίου,
Αναμφισβήτητα, οι συνέπειες της κατάχρησης οινοπνευματωδών ποτών είναι ευρέως γνωστές και υπογραμμίζονται διαρκώς από την ιατρική κοινότητα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον επιζήμιο ρόλο που διαδραματίζει το αλκοόλ –ή επιστημονικά, η αιθυλική αλκοόλη– στη φυσιολογία του ήπατος, με παθήσεις όπως η αλκοολική ηπατίτιδα να συνιστούν μείζον ζήτημα. Ωστόσο, φαίνεται πως οι επιπτώσεις του αλκοόλ στο ήπαρ έχουν επισκιάσει την επίδραση αυτού σε άλλα όργανα, όπως οι πνεύμονες. Συγκεκριμένα, πορίσματα πολυετών ερευνών έχουν καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο η αιθυλική αλκοόλη παρεμβαίνει στη φυσιολογική λειτουργία των πνευμόνων, λειαίνοντας το έδαφος για μια πληθώρα νόσων να εκδηλωθούν.
Ο οργανισμός μας διαθέτει μια πληθώρα εγγενών αμυντικών μηχανισμών έναντι των διαφόρων παθογόνων μικροοργανισμών στους οποίους εκτιθέμεθα ανελλιπώς. Έχει καταδειχθεί πως στους ανθρώπους με διαταραχές χρήσης αλκοόλ (Alcohol Use Disorders – AUD) οι μηχανισμοί αυτοί υπολειτουργούν, με απόρροια να παρουσιάζονται εκείνοι πιο ευεπίφοροι σε διαφόρων ειδών λοιμώξεις, μεταξύ αυτών και οι αναπνευστικές.
Ας αναφερθούμε, αρχικά, στους εγγενείς μηχανισμούς άμυνας του αναπνευστικού συστήματος. Αυτοί συνίστανται σε μηχανισμούς που διαμεσολαβούνται από ποικίλους κυτταρικούς πληθυσμούς. Ειδικότερα, οι γνωστότεροι από αυτούς είναι το αντανακλαστικό του βήχα και η παραγωγή της βλέννης, δύο μηχανισμοί που παρουσιάζουν συνεργιστική δράση, προκειμένου να αποβάλλουν τα εισπνεόμενα παθογόνα μικρόβια, αποτρέποντας την εγκατάστασή τους στις αναπνευστικές οδούς και κατ’ επέκταση μια πιθανή λοίμωξη. Ακόμα, σε περίπτωση που αυτοί οι δύο μηχανισμοί αποτύχουν, λαμβάνουν δράση διάφοροι υποπληθυσμοί των κυττάρων του ανοσοποιητικού μας. Συγκεκριμένα, κύτταρα όπως τα κυψελιδικά μακροφάγα και τα ουδετερόφιλα είναι υπεύθυνα για την υποκίνηση μιας αλυσιδωτής αντίδρασης του ανοσοποιητικού μας, που έχει ως τελικό αποτέλεσμα την εξολόθρευση του μικροβίου. Αυτά φαγοκυτταρώνουν –«τρώνε»– τον παθογόνο μικροοργανισμό και εκκρίνουν ένα πλήθος κυτταροκινών (πρωτεϊνικών μορίων) που προσελκύουν και άλλα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματός μας, οδηγώντας στην παραγωγή αντισωμάτων και τη λεγόμενη «επίκτητη ανοσία».
Τι ισχύει, όμως, για τα άτομα με AUD;
Ερευνητικά δεδομένα συγκλίνουν στο γεγονός ότι η κατάχρηση του αλκοόλ αποτελεί τροχοπέδη για την εύρυθμη λειτουργία των προαναφερθέντων μηχανισμών. Ειδικότερα, η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ καταστέλλει το αντανακλαστικό του βήχα, λόγω της επίδρασής του στο νευρικό σύστημα, παρεμβαίνει στη βλεννοκροσσωτή κάθαρση, δηλαδή τη ροή της προστατευτικής βλέννης, ενώ φαίνεται πως αναστέλλει και τη φαγοκυτταρική δράση και την έκκριση κυτταροκινών των κυττάρων του ανοσοποιητικού. Τα προαναφερθέντα δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για τον πολλαπλασιασμό και την εγκατάσταση πολλών ειδών μικροβίων στο αναπνευστικό επιθήλιο, αυξάνοντας τον κίνδυνο για την εκδήλωση πληθώρας νοσημάτων, με συχνότερο την πνευμονία. Παράλληλα, τα φαινόμενα της κακής στοματικής υγιεινής και του υποσιτισμού, που συναντώνται κατά κόρον στους αλκοολικούς, επιτείνουν αυτό το ζήτημα υγείας.
Η πνευμονία, λοιπόν, συνιστά μια λοιμώδη νόσο, η οποία παρουσιάζει κάποιες ιδιαιτερότητες, όταν πλήττει τα άτομα με AUD. Καταρχάς, όπως προαναφέρθηκε, λόγω της διαμεσολαβούμενης από το αλκοόλ καταστολής των αμυντικών μηχανισμών, ο κίνδυνος εκδήλωσης πνευμονίας είναι πάντα παρών. Εκτός, όμως, από τη συχνότητα της πνευμονίας, σκόπιμο κρίνεται να αναφερθούμε και στη σοβαρότητα αυτής. Συγκεκριμένα, δεδομένου του γεγονότος πως η κατάχρηση του αλκοόλ επηρεάζει και άλλα συστήματα του οργανισμού μας, οδηγώντας σε παθολογικές καταστάσεις όπως η κίρρωση του ήπατος και η καρδιομυοπάθεια, είναι συνετό να αποφανθούμε πως η πνευμονία στους αλκοολικούς θα παρουσιαστεί με σοβαρότερα συμπτώματα και με περισσότερες επιπλοκές να επίκεινται.
Αναφορικά με τα λοιμώδη αίτια της πνευμονίας των αλκοολικών, οι ευθύνες επιρρίπτονται κυρίως στους βακτηριακούς πληθυσμούς. Η χρόνια κατανάλωση αιθυλικής αλκοόλης, εξαιτίας όλων των προαναφερθέντων μεταβολών που επιφέρει στον οργανισμό μας, ευνοεί τη λοίμωξη τόσο από Gram αρνητικά όσο και από Gram θετικά βακτήρια. Σχετικά με τα Gram αρνητικά βακτήρια, ορισμένα επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν πως οι αλκοολικοί παρουσιάζουν μια ευπάθεια στη μόλυνσή τους από Klebsiella pneumoniae, ενώ αναφορικά με τα Gram θετικά βακτήρια, ιδιαίτερη μνεία χρήζει ο πνευμονιόκοκκος, το συχνότερο αίτιο όλων των περιπτώσεων πνευμονίας της κοινότητας, ο οποίος μολύνει σε αυξημένη συχνότητα τους αλκοολικούς. Μάλιστα, η λοίμωξη από πνευμονιόκοκκο σε ασθενείς με AUD ενέχει και αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης επιπλοκών.
Ως προς τη θεραπεία, αυτή δεν διαφοροποιείται ιδιαίτερα σε εκείνους που καταχρώνται το αλκοόλ. Με λίγα λόγια, η θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθείται είναι η χορήγηση αντιβιοτικών –τα οποία πέραν των άλλων, χρειάζεται αναμφισβήτητα να είναι αποτελεσματικά έναντι του πνευμονιόκοκκου– όπως και σε κάθε άλλη μορφή πνευμονίας. Ωστόσο, λόγω της πιθανής ενδονοσοκομειακής νοσηλείας των ασθενών με AUD, είναι δυνατό οι ίδιοι να εκδηλώσουν σύνδρομο στέρησης –αφού κατά τη νοσηλεία τους θα απέχουν αναγκαστικά από το αλκοόλ– με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η θεραπευτική διαδικασία.
Συμπερασματικά, παρά την πληθώρα των επιστημονικών δεδομένων που καταδεικνύει πως η χρόνια συσσώρευση της αιθυλική αλκοόλης δύναται να προξενήσει σημαντική βλάβη στο πνευμονικό παρέγχυμα, απαιτείται αναμφίβολα η διεξαγωγή περαιτέρω ερευνών. Έως τότε, όμως, κρίνεται επιτακτικό τα άτομα με AUD να καταφύγουν στην έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας, προτού οι καταστροφικές συνέπειες γίνουν έκδηλες. Άλλωστε, είναι γνωστό πως η ζωή των ατόμων αυτών δεν απειλείται άμεσα από μια πιθανή πνευμονία, αλλά από ένα σύνολο άλλων σοβαρότερων παθολογικών καταστάσεων, των οποίων κύριος ένοχος είναι το αλκοόλ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Alcohol’s Effects on Lung Health and Immunity, ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Effects Of Alcohol On The Lungs, vertavahealth.com. Διαθέσιμο εδώ
- Pneumonia and alcohol use disorder: Implications for treatment, ccjm.org. Διαθέσιμο εδώ
