Της Ιωάννας Μπινιάρη,
«Αυτή η εξερεύνηση θα αποτελέσει το υφάδι μιας αφήγησης, της μόνης ικανής να αποδώσει ένα γεγονός που δεν ήταν τίποτα άλλο πέρα από χρόνος που κυλούσε εντός και εκτός μου».
Στους νεαρούς Έλληνες αναγνώστες –μεταξύ των οποίων βρίσκεται και η γράφουσα–, πρόσφατα έγινε γνωστή η περίφημη και διεθνώς αναγνωρισμένη Γαλλίδα συγγραφέας Annie Ernaux, η οποία απέσπασε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το έτος 2022 για τη συνολική προσφορά της στα γράμματα και τον πολιτισμό. Μέσα από τα βιβλία της, μαγεύει το αναγνωστικό κοινό τόσο λόγω του τρόπου γραφής της, αλλά και λόγω των θεμάτων και των προβληματισμών που πραγματεύεται στα έργα της. Ένα από αυτά τα αριστουργήματα είναι και Το γεγονός, το οποίο κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις Eκδόσεις Μεταίχμιο.
Το παρόν έργο μας μεταφέρει στη Γαλλία του 1963, όπου η εικοσιτριάχρονη φοιτήτρια Φιλολογίας Annie Ernaux μαθαίνει ότι είναι έγκυος, σε μια εποχή που το να είσαι ανύπαντρη και φτωχή μητέρα είναι ό,τι πιο κατακριτέο και καταστροφικό μπορεί να συμβεί σε μια νεαρή γυναίκα. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, παρακολουθούμε τις απεγνωσμένες προσπάθειες της ηρωίδας να κάνει έκτρωση ή έστω να «προκαλέσει» την αποβολή της, προκειμένου να ξεφορτωθεί αυτό το πλάσμα που απειλεί να της αναστατώσει τη ζωή. Επισκέψεις σε γιατρούς και επικίνδυνα αθλητικά σπορ είναι μερικοί τρόποι με τους οποίους επιδιώκει την απαλλαγή του εμβρύου, αν και, εν τέλει, τη λύση δίνει μια μεσόκοπη νοσοκόμα.
Το γεγονός της κύησης, πέρα από το ότι αναστατώνει τη ζωή της νεαρής και αγχωμένης γυναίκας, που ουδεμία στήριξη βρίσκει από τον πατέρα του παιδιού, τη φέρνει αντιμέτωπη με έναν πακτωλό προβλημάτων. Οι επιλογές της είναι συγκεκριμένες: είτε θα καταπατήσει τον νόμο κατά των αμβλώσεων και θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους εξουσιαστές γυναικολόγους είτε θα ρισκάρει την ίδια της τη ζωή, στην προσπάθειά της να απαλλαγεί από το έμβρυο με τη χρήση παράνομων και επικίνδυνων μη ιατρικών πρακτικών.
Τα συναισθήματα της ηρωίδας πάλλονται μεταξύ του φόβου για την άμβλωση και της έντονης επιθυμίας να σταματήσει να είναι έγκυος. Βρίσκει καταφύγιο στις ταινίες και στα ντοκιμαντέρ, μαζί με τις φίλες της στη φοιτητική εστία που μένει, και παρηγοριέται με τη σκέψη ότι πολλές γυναίκες εκεί έξω έχουν έρθει σε αυτήν την ίδια κατάσταση που χρειάστηκε να προκαλέσουν πόνο στον εαυτό τους. Στο σημείο αυτό είναι που η συγγραφέας – ηρωίδα εξομολογείται ότι το κάθε βίωμα, όποιο και αν είναι αυτό, ενέχει το αναφαίρετο δικαίωμα της καταγραφής του και σκοπός της με αυτό το εγχείρημα είναι να μην αποσιωπήσει την πραγματικότητα των γυναικών και να μην αποδεχτεί έναν κόσμο που τον διέπει η ανδρική κυριαρχία.
Μέσα, λοιπόν, από αυτήν την αυτοβιογραφική ιστορία της, η Annie Ernaux παραδίδει στο αναγνωστικό κοινό αυτήν την τραυματική εμπειρία της και μοιράζεται τα συναισθήματα που βίωσε τότε, όταν προσπαθούσε απελπισμένα να τερματίσει αυτήν την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Αναγνωρίζει πάντως, εν τέλει, ότι της χρειαζόταν εκείνη η δοκιμασία, εκείνη η θυσία για να νιώσει την επιθυμία να αποκτήσει παιδιά, συγκεκριμένα «για να αποδεχτεί τη βιαιότητα της παραγωγής μες στο κορμί της και να γίνει, με τη σειρά της, ένα πέρασμα για τις επερχόμενες γενιές. Μέσα από αυτήν την πανανθρώπινη εμπειρία που έφερε στον κόσμο ταυτόχρονα ζωή και θάνατο, έννοιες όπως η ηθική, το απαγορευμένο, ο χρόνος, η αυτοδιάθεση του σώματος και η μάχη με τον νόμο έρχονται στο προσκήνιο, τονίζοντας τη διαχρονικότητα αυτού του τόσο σοβαρού ζητήματος.
Κλείνοντας, λοιπόν, όταν ολοκληρώσει κανείς την ανάγνωση αυτού του μικρού σε έκταση, αλλά πλούσιου σε συναισθήματα και βιώματα βιβλίου, νιώθει λες και κάποιος του έχει δώσει μια γροθιά στο στομάχι, καθώς πρόκειται για ένα πολύ βαθύ και ανθρώπινο έργο που σε συγκλονίζει. Το ύφος της γραφής και η αποσπασματική αφήγηση κυριαρχούν, το ίδιο και η εναλλαγή συναισθημάτων, όμως αυτό που υπερισχύει τελικά –πέρα από το τραύμα– είναι η μεταπήδηση της ηρωίδας σε ένα άλλο στάδιο, αντίθετο με τις οικογενειακές και κοινωνικές συμβατότητες, εκεί που η ίδια συνειδητά ορίζει τι είναι ζωή και τι θάνατος.
