Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Ακόμη και άνθρωποι που δεν ασχολούνται γενικότερα με την πολιτική, τις διεθνείς σχέσεις ή τη σύγχρονη Ιστορία διαισθάνονται ότι ο πόλεμος που μαίνεται στην Ουκρανία ήδη από τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους αποτελεί ένα φαινόμενο ιδιαίτερα ανησυχητικό, αλλά και με πάμπολλες προεκτάσεις στην εξέλιξη της πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν είναι μόνο η δοκιμασία του ουκρανικού λαού, ούτε και οι αυξήσεις των τιμών σε βασικά αγαθά που ανησυχούν σήμερα τους πολιτικούς επιστήμονες και τους διεθνολόγους. Ασφαλώς, και αυτά τα θέματα είναι ιδιαίτερης σοβαρότητας και πρέπει να αντιμετωπιστούν. Παρόλα αυτά, υπάρχουν και κάτω από την επιφάνεια πολλά διακυβεύματα για το μέλλον, που ίσως δε φαίνονται με την πρώτη ματιά.
Αυτά και άλλα θέματα σχολιάζει το βιβλίο Το μέλλον της Ιστορίας: Πώς ο πόλεμος της Ουκρανίας αλλάζει το παγκόσμιο τοπίο, που κυκλοφόρησε το περασμένο καλοκαίρι από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος. Πρόκειται για ένα συλλογικό έργο, στο οποίο 16 ακαδημαϊκοί και μη συγγραφείς απαντούν σε 26 ερωτήματα για την παρούσα κατάσταση. Το εγχείρημα συντονίζει, αναλαμβάνοντας την επιμέλεια του έργου, ο Κωνσταντίνος Φίλης. Ο διακεκριμένος διεθνολόγος διδάσκει σε διάφορα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, αλλά παραδίδει και μαθήματα στη Ναυτική Σχολή Πολέμου, στη Σχολή Εθνικής Άμυνας και στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας. Διατελεί Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και το βιογραφικό του είναι γεμάτο από πλούσια συγγραφική παραγωγή, αλλά και συμμετοχή σε διεθνούς ακτινοβολίας Επιτροπές και Οργανισμούς. Μαζί του συνεργάστηκε μια πλειάδα ειδικών σε θέματα διεθνών σχέσεων και πολιτικής: ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, ο Ευάγγελος Γεωργούσης, ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης, ο Γιώργος Κατρούγκαλος, η Μαριλένα Κοππά, ο Κώστας Α. Λάβδας, ο Πέτρος Λιάκουρας, ο Γιάννης Μανιάτης, η Έφη Πενταλιού, ο Άγγελος Πετρόπουλος, ο Σωτήρης Ρούσσος, ο Σωτήριος Κ. Σέρμπος, ο Απόστολος Ταμβακάκης, ο Πλάμεν Τόντσεφ και ο Τάσος Χατζηβασιλείου.
Το βιβλίο ξεκινά με το κυριότερο ίσως ερώτημα που θα έθετε κανείς για την παρούσα κατάσταση: γιατί, άραγε, η Ρωσία ξεκίνησε έναν τέτοιο πόλεμο; Ήταν μια ορθολογική απόφαση; Ο Κωνσταντίνος Φίλης, στο πρώτο μέρος του βιβλίου, εξηγεί τη ρωσική πολιτική με βάση πέντε πυλώνες, στους οποίους βασίζεται κυρίως ο Πούτιν για να αναδιαμορφώσει τις ισορροπίες δυνάμεων, πιέζοντας τη Δύση. Πρόκειται για την κατακράτηση μεγάλων ποσοτήτων σιτηρών και καλαμποκιού, την ενεργειακή πολιτική, την απειλή περαιτέρω στρατιωτικών επεμβάσεων, τον κίνδυνο χρήσης πυρηνικών και τα προσφυγικά ρεύματα.
Στη συνέχεια, τη σκυτάλη παίρνουν οι υπόλοιποι συγγραφείς, για να εξηγήσουν πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία επηρεάζει διάφορα κράτη ή γεωγραφικές περιφέρειες. Μια βασική παραδοχή, που φαίνεται ιδιαίτερα στο κείμενο του Κ. Αρβανιτόπουλου, είναι ότι η εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί μια τομή στη σύγχρονη Ιστορία. Μοιάζει απαισιόδοξο, αλλά δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και οι μη ειδικοί βλέπουν ότι η συνύπαρξη κρατών με βάση τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και η παγκοσμιοποιημένη κοινωνία διαψεύδονται σε μεγάλο βαθμό. Πρόκειται, άραγε, για μια επιστροφή στη Realpolitik του 19ου αιώνα;
Τρία από τα κεφάλαια του βιβλίου αφορούν την επίδραση της κρίσης στην Ελλάδα. Μέσα στα ζητήματα που αναφέρονται είναι και η ενεργειακή κρίση, για την οποία επεξηγείται ότι το πρόβλημα της ενεργειακής εξάρτησης της Ε.Ε. και συνεκδοχικά της χώρας μας είναι προγενέστερο του πρόσφατου πολέμου. Η Ρωσία είχε κάθε δυνατότητα μέσω του εφοδιασμού με ενέργεια να δημιουργήσει δυσκολίες για τον χώρο της Ένωσης πριν εισβάλει στην Ουκρανία, πράγμα για το οποίο ευθύνονται και κράτη που θεωρούνται κεντρικά για το σύστημα της Ε.Ε., όπως η Γερμανία. Για την Ελλάδα, το διακύβευμα είναι αναμφίβολα μεγάλο, καθώς η χώρα μας γειτονεύει με ένα κράτος που συνηθίζει να παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο. Υπάρχουν – και όχι αδικαιολόγητα – ανησυχίες ότι, μετά την εισβολή στην Ουκρανία, ο κίνδυνος για κράτη όπως το δικό μας, που αντιμετωπίζουν συνεχώς απειλές από τέτοιες ενέργειες, θα είναι μεγαλύτερος. Παρόλα αυτά, διαφαίνεται και μια προοπτική ενίσχυσης του ΝΑΤΟ με νέα μέλη – κατά βάση κράτη που έχουν λόγο να φοβούνται τη Ρωσία, πράγμα που κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι ευχάριστη εξέλιξη για το Κρεμλίνο.
Σε αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα έρχεται να απαντήσει το συγκεκριμένο συλλογικό έργο. Ενώ πραγματεύεται με ακαδημαϊκή προσέγγιση και τεκμηρίωση τα θέματα αυτά, παράλληλα είναι και κατανοητό στο κοινό που δεν προέρχεται από αυτά τα ακαδημαϊκά πεδία. Πρόκειται για ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί, καθώς απαντά σε καίρια ερωτήματα και καθιστά τον αναγνώστη κοινωνό σε μια προσπάθεια συγγραφής της Ιστορίας που βιώνουμε στο σήμερα.
