Της Πέγκυς Παναγοπούλου,
Ζούμε σε μια κοινωνία, η οποία φέρει πολλαπλά τραύματα από τις αλλεπάλληλες κρίσεις και τις ραγδαίες αλλαγές που βιώνει. Απόρροια αυτών αποτελεί η διάχυση μιας ολέθριας αβεβαιότητας-ανασφάλειας σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας, που πλήττει ανεπανόρθωτα την ανθρώπινη προσωπικότητα, καθιστώντας τη δυσλειτουργική. Αυτή η αβεβαιότητα δεν θα μπορούσε παρά να εξαπλωθεί και στον πολύπαθο χώρο της εκπαίδευσης, ο οποίος τα τελευταία χρόνια καλείται να αντιμετωπίσει έναν κυκεώνα αλλαγών. Στο πλαίσιο αυτό συχνά αμφισβητείται ο ρόλος του εκπαιδευτικού.
Αρκετοί, και κυρίως οι άμεσα ενδιαφερόμενοι (μαθητές) αναρωτιούνται, αν μέσα σε αυτή τη γενικότερη σύγχυση και τον αποπροσανατολισμό των συνειδήσεων σώζεται μια ακέραιη και υποδειγματική προσωπικότητα δασκάλου. Για να τεθεί πιο απλά ο προβληματισμός: Υπάρχει, τελικά, ένας ιδανικός δάσκαλος; Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα, θα τολμούσα να πω, είναι κάτι παραπάνω από καταφατική!
Όλοι, στη διάρκεια της σχολικής μας ζωής, ίσως και αργότερα στα ακαδημαϊκά έδρανα, έχουμε συναντήσει έναν. Ήταν εκείνος ο δάσκαλος-καθηγητής που ανυπομονούσαμε να μπει στην αίθουσα και να δώσει μια ευχάριστη νότα στην άχαρη καθημερινότητα. Ήταν ο ίδιος, που άγγιξε τις ευαίσθητες χορδές μας, χωρίς καν να μπορούμε να εξηγήσουμε το γιατί και το πώς. Και συνάμα ήταν αυτός, που κατάφερνε να μας συνεπαίρνει, με τον ζήλο και την αγάπη που επεδείκνυε για το αντικείμενό του.
Δεν είναι λίγοι οι δάσκαλοι και οι καθηγητές, που χρησιμοποιούν την ιδιότητά τους, προκειμένου να αυτοπροβληθούν και να αποκτήσουν το κύρος που προσδίδει ο ευυπόληπτος αυτός τίτλος. Ο ιδανικός, όμως, δάσκαλος δεν χρησιμοποιεί τέτοια πενιχρά μέσα. Καθρεφτίζεται μέσα από την άοκνη προσπάθεια που καταβάλει, να σμιλέψει υγιείς και ελεύθερες προσωπικότητες, που θα μετατραπούν σε άξιους πολίτες για την κοινωνία. Ο Κωστής Παλαμάς στο ποίημά του που φέρει τον τίτλο «Στον δάσκαλο», προτρέπει:
«Σμίλεψε πάλι, δάσκαλε, ψυχές!
[…]
Μην κουραστείς. Ειν’ η ψυχή σου ατσαλωμένη.
[…]
Σκάψε βαθειά. Τι κι’ αν πολλοί σ’ έχουνε λησμονήσει;
Θα θυμηθούνε κάποτε και αυτοί
τα βάρη που κρατάς σαν Άτλαντας στην πλάτη.
Υπομονή! Χτίζε, σοφέ, της κοινωνίας το παλάτι.»
Ο ιδανικός δάσκαλος έχει μάθει να μπαίνει στη θέση του μαθητή, προσπαθώντας να δικαιολογήσει το ατόπημά του, ενώ δεν ξεχνά πώς και αυτός κάποτε υπήρξε μαθητής και ίσως είχε τις ίδιες ανησυχίες, τις ίδιες ανασφάλειες και έκανε τα ίδια λάθη με τους νέους, που καλείται τώρα να διδάξει. Επιπλέον, δε διστάζει να επιβραβεύσει τους μαθητές του για κάθε –έστω– μικρό κατόρθωμά τους, να τους συμβουλέψει, αλλά και να τους επιπλήξει –πάντοτε όμως καλοπροαίρετα– χωρίς να μετατρέπεται σε στυγνό επικριτή.
Ακόμα, ο αληθινός δάσκαλος δεν θεωρεί τον εαυτό του αυθεντία. Δέχεται να τσαλακωθεί μπροστά στους μαθητές του και να παραδεχτεί ότι δεν γνωρίζει αυτό που τον ρωτούν, είναι ωστόσο πρόθυμος να το αναζητήσει και να τους απαντήσει την επόμενη φορά. Αντιμάχεται τη μηχανιστική απομνημόνευση και καλλιεργεί τον γόνιμο διάλογο, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του συντονιστή και καθοδηγητή μιας συζήτησης που δημιουργείται, με έναυσμα το γνωστικό υλικό που προσφέρεται.
Επιπρόσθετα, είναι αυτός που δεν διστάζει να επιλέξει τον δύσκολο δρόμο, παρεκκλίνοντας από τη στείρα γνώση που παρέχεται από τα σχολικά εγχειρίδια, αναζητώντας και προσφέροντας στους μαθητές του πρόσθετο υλικό από διάφορες πηγές, όπως τα βιβλία, οι εφημερίδες και το διαδίκτυο. Δεν ενδιαφέρεται μόνο να καλύψει τη διδακτέα ύλη, αλλά και να «γεμίσει» τις ψυχές των μαθητών του, διαπλάθοντας ολοκληρωμένες προσωπικότητες.
Ο William Arthur Ward προσεγγίζοντας κλιμακωτά τις ιδιότητες του δασκάλου με βάση τις ικανότητές του αναφέρει:
«Ο μέτριος δάσκαλος μιλάει.
Ο καλός δάσκαλος εξηγεί.
Ο εξαιρετικός δάσκαλος δείχνει.
Ο μεγάλος δάσκαλος εμπνέει.»
Ο εμπνευστής δάσκαλος, λοιπόν, είναι εν τέλει αυτός που ακολούθησε το λειτούργημα του δασκάλου, όχι για να αποκτήσει το κύρος και την αποδοχή που προσδίδει ο τίτλος, αλλά από την άσβεστη επιθυμία του να αφοσιωθεί στο αντικείμενο που επέλεξε. Τέλος, είναι αυτός που όταν θα βρεθεί ένας ή περισσότεροι μαθητές να του εκφράσουν την ευγνωμοσύνη για τον πολύτιμο ρόλο που διαδραμάτισε στη ζωή τους, απαντά με ταπεινότητα: «Εγώ, δεν έκανα τίποτα!». Αυτό το δικό τους «τίποτα», όμως, είναι για εμάς, που είχαμε την ευτυχία να βρεθούν στον δρόμο μας, «τα πάντα!».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αναζητώντας τον «ιδανικό» δάσκαλο, tameteora.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σε εκείνους τους καθηγητές που μας έκαναν καλύτερους ανθρώπους, pillowfights.gr διαθέσιμο εδώ
- Στον δάσκαλο, love-teaching.com, διαθέσιμο εδώ
