Της Παναγιώτας Θεοδωρακοπούλου,
Η Πολιτεία του Πλάτωνος, γραμμένη τη δεκαετία 380-370 π.Χ., είναι από τα σημαντικότερα έργα τόσο του Πλάτωνος όσο και του αρχαίου κόσμου εν γένει. Μια επανάληψη για αυτούς που έχουν διαβάσει την Πολιτεία, αλλά και για όσους δεν ξέρουν το περιεχόμενο του συγκεκριμένου σωκρατικού διαλόγου, η έννοια της δικαιοσύνης και του δίκαιου ανθρώπου (ποιος θεωρείται δίκαιος άνθρωπος και ποιος άδικος;), πόσο πιο ευτυχισμένος είναι αυτός, καθώς και τίθεται στο τραπέζι η «δημιουργία» της «Καλλίπολης», της τέλειας πολιτείας κατά τον Πλάτωνα.
Προκειμένου, ωστόσο, να υπάρξει η «Καλλίπολη», η παιδεία είναι πολύ σημαντική· κι αυτό ακριβώς αναφέρει η Άννα Μανωλοπούλου στο βιβλίο της —ή, για να ακριβολογούμε, στη μελέτη της— Η παιδεία στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παρουσία.
Λίγα λόγια για την εξέχουσα συγγραφέα: η Άννα Μανωλοπούλου-Σκουφά γεννήθηκε και μεγάλωσε στην πόλη των Ιωαννίνων. Έχοντας σπουδάσει κλασική Φιλολογία, το πάθος της για την ποίηση και τον λυρισμό είναι εμφανές από την πληθώρα των έργων της, ενώ έχει γράψει και μυθιστορήματα. Τέλος, συνεργάζεται με το περιοδικό Φιλόλογος του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την τοπική εφημερίδα της Λάρισας Ελευθερία, καθώς και με την ιστοσελίδα LARISSANET. Και στις τρεις αυτές συνεργασίες πραγματεύεται πολιτισμικά θέματα, κριτικές και συγγραφή άρθρων.
«Η παιδεία είναι το πεπρωμένο λαών και ατόμων», λέει ο Πλάτων στην Πολιτεία και συμφωνεί μαζί του και η συγγραφέας στο έργο της. Άλλωστε, με γνώμονα την παιδεία αλλά και την επικοινωνία και τη συνεργασία δημιουργήθηκαν οι πρώτες κοινωνίες και φτάσαμε στη σημερινή εποχή.
Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, η επισήμανση της φιλολόγου-συγγραφέως-ποιήτριας ότι η Ειμαρμένη του ανθρώπου, δηλαδή το πεπρωμένο, όπως την ονομάζει ο Πλάτων, δεν είναι οι θεοί, μιας και δεν θα είναι πάντα εκεί δίπλα του να απαντήσουν στις οιεσδήποτε δεήσεις του, αλλά η παιδεία· γιατί μόνο μέσω αυτής ο άνθρωπος είναι πραγματικά δίκαιος, άρα είναι πιο κοντά στην ύπαρξη της «Καλλίπολης», αφού η δικαιοσύνη είναι βασικό θεμέλιο για να υφίσταται.
Όπως αναφέρεται και στην Παιδεία στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα, που μας είναι γνωστό κι από ίδιο το έργο του φιλοσόφου, προκειμένου να φέρει καρπούς η «Καλλίπολη», θα πρέπει να υπάρχει μια διά βίου παιδεία, η οποία στοχεύει «στο ατέρμονο συνεχές της γνώσης σε σοφία και τη σοφία σε τελολογική της ύπαρξής μας ενατένιση», σημειώνει χαρακτηριστικά η συγγραφέας. Αιτιολογεί την ανωτέρω πρόταση υποστηρίζοντας ότι η διά βίου παιδεία, όπως ενστερνίζεται και ο ίδιος ο Πλάτων, πρέπει να στοχεύει στην «πνευματική εξύψωση και την ηθική αρτίωση του ανθρώπου».
Κλείνοντας, θα ήθελα να κάνω μια αναφορά στο ύφος και τη γλώσσα που χρησιμοποιεί η συγγραφέας. Από πού να αρχίσει κανείς; Από την ευχέρεια του λόγου; Από το πλούσιο λεξιλόγιο; Από την άρτια σύνδεση και των δύο αυτών στοιχείων σε μια περίοδο του λόγου; Ή στο –προσωπικά αγαπημένο μου– λυρικό ύφος, το οποίο κυριαρχεί σε αρκετά σημεία μέσα στο βιβλίο; Είναι ευδιάκριτη η αγάπη της συγγραφέως για τον λυρισμό και για την ελληνική γλώσσα, που μεταδίδεται και στον αναγνώστη.
Συνοψίζοντας, η Παιδεία στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα είναι ένα εξαίρετο, μικρό σε έκταση βιβλίο, το οποίο διαβάζεται αρκετά γρήγορα και εύκολα, δίνοντας μια πρώτη γεύση στον αναγνώστη ώστε να εισαχθεί στη σωκρατική πολιτική φιλοσοφία.
Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το βιβλίο της συγγραφέως, το οποίο εκφωνήθηκε κι από την ίδια στις 29 Ιανουαρίου 2016, στο πλαίσιο της ομότιτλης με το βιβλίο εκδήλωσης και το οποίο μου φάνηκε αρκετά ενδιαφέρον, αφού αποτελεί τροφή για σκέψη:
«Η σύλληψη της ιδεατής πολιτείας, πεμπτουσία της σωστής παιδείας είναι πάντα επίκαιρη. Γι’ αυτό και ο Πλάτων χωρίζει την ανθρωπιστική παιδεία σε δύο σημαντικά είδη: ”τροφή τε και παιδεία”, με στόχο ωραία ψυχή και γερό σώμα, με γυμναστική και μουσική, αλλά και ποίηση που αφορά την κάθε δημιουργία. Ποίηση και μουσική είναι το ευλογημένο ζεύγος των σειρήνων, της μαγείας, δηλαδή, του ελληνικού πολιτισμού διαιώνια, και η παιδεία που έχει αντικείμενο τις νοητικές δυνάμεις με το σύστημα των μαθηματικών: αριθμητική, γεωμετρία, στερεομετρία, αστρονομία, θεωρία αρμονίας και τη διαλεκτική στην κορυφή των μαθημάτων. Εξάλλου, σύμφωνα με τη διαλεκτική εξελίσσονται όλα στη ζωή και στη φύση. Είναι το αιώνιο “γίγνεσθαι” στον κόσμο της γενέσεως, της ύλης σε αναλογική σχέση με το άυλον “είναι” των ιδεών και της ουσίας».
