Της Δήμητρας-Κωνσταντίνας Μπαλόκα,
Οι εξεγέρσεις στο Ιράν κατά του καθεστώτος Khamenei-Raisi και ο αγώνας των γυναικών για την ελευθερία και την αυτοδιάθεσή τους έκαναν το αυτοβιογραφικό κόμικ Περσέπολις πιο επίκαιρο από ποτέ.
Το Περσέπολις αποτελεί μια σειρά αυτοβιογραφικών, ασπρόμαυρων graphic novel (η συγγραφέας προτιμά τον χαρακτηρισμό κόμικς) που εξιστορούν τη διαδρομή προς την ενηλικίωση της νεαρής Marji, μετά την Ιρανική επανάσταση του ’78-‘79. Η δημιουργός και πρωταγωνίστρια Marjane Satrapi εξιστορεί αυτοσαρκαστικά την πορεία της ζωής της από τη σχετικά ελεύθερη στην καταπιεστική γυναικεία πραγματικότητα του Ιράν.
Γεννημένη σε προοδευτική, αριστοκρατική οικογένεια, η Satrapi μεγάλωσε με ερεθίσματα από τους πολιτικά ενεργούς γονείς της. Γονείς αγωνιζόμενοι εναντίον της μοναρχίας, φίλοι και συγγενείς να διώκονται, να φυλακίζονται, να εξορίζονται και να θανατώνονται αποτελούν τα παιδικά βιώματά της.
Η σειρά δημοσιεύτηκε στα γαλλικά σε τέσσερα μέρη (2000-2003) και το Περσέπολις 2 σε δύο μέρη και αγγλική μετάφραση (2003-2004). Στην Ελλάδα εκδόθηκε σε δύο τόμους σε μετάφραση Γ. Τσάκωνα – Μ. Γκουρτσογιάννη (εκδ. Ηλίβατον-2006).
Περσέπολις 1
Με την πτώση του Σάχη, η πρωταγωνίστρια νόμιζε ότι θα ερχόταν μια ανάσα ελευθερίας στη χώρα, όμως, η άνοδος των φονταμενταλιστών στην εξουσία κατέπνιξε κάθε ελπίδα. Η καταπίεση περιγράφεται από το πώς έζησε την ξαφνική υποχρεωτικότητα της μαντίλας σε ηλικία μόλις 10 ετών. Περιγράφεται, ακόμα, το πώς έζησε τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ και πώς η «ανυπάκουη» συμπεριφορά της και η αντίσταση στις επιβολές ανάγκασαν τους γονείς της να τη στείλουν σε λύκειο της Βιέννης, για να γλυτώσει.
Περσέπολις 2
Στον δεύτερο τόμο, ζούμε την αλλαγή και την εμπειρία της ευρωπαϊκής κουλτούρας. Η προσαρμογή στον Δυτικό κόσμο φέρνει καινούρια προβλήματα. Η Marji βιώνει την ενηλικίωση διαφορετικά από τους Ευρωπαίους συμμαθητές της, λογικό για μια έφηβη που έφερε τα τραυματικά βιώματα μιας ξένης –προς τους δυτικούς– ζωής. Ναρκωτικά, ρατσισμός, ερωτικές απογοητεύσεις, μοναξιά, πειραματισμός σμιλεύουν την εφηβεία της και οδηγούν σε νοσταλγία της πατρίδας της. Με την επιστροφή στο Ιράν, συνειδητοποιεί ότι είναι μετέωρη. Ψάχνει το «σπίτι» της, μιας και αισθάνεται ότι δεν ανήκει ούτε στην Αυστρία ούτε στο Ιράν, το οποίο δεν υπάρχει πια όπως το θυμόταν.
Η σειρά έχει κερδίσει το βραβείο Angouleme Coup de Coeur στο Διεθνές φεστιβάλ Κόμικς της Ανγκουλέμ. Το 2007, δημιουργήθηκε το animation «Περσέπολις» από την Marjane Satrapi και τον Vincent Paronnaud. Το animation κέρδισε το βραβείο της κριτικής επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών, ενώ η Satrapi ήταν και η πρώτη υποψήφια γυναίκα για Όσκαρ καλύτερου κινουμένου σχεδίου. Η ταινία προκάλεσε την αντίδραση του Ιράν, το οποίο κατήγγειλε πως προσβάλλει την Ισλαμική επανάσταση.
Η Marjane Satrapi συνέχισε το έργο της με το βιβλίο Κεντήματα, στο οποίο αποκαλύπτεται η συζήτηση Ιρανών γυναικών από τρεις διαφορετικές γενιές, σχετικά με τους άντρες, τον έρωτα και το σεξ. Το μυθιστόρημά της, Κοτόπουλο με δαμάσκηνα, κέρδισε επίσης το βραβείο της Χρονιάς Ανγκουλέμ.
«Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από το να μην κάνεις τίποτα.»
Η δημιουργός του Περσέπολις δηλώνει πως δεν μπορεί να μιλήσει εκ μέρους των μαχόμενων γυναικών του Ιράν, αλλά με αισιοδοξία τονίζει πως το φράγμα αρχίζει να σπάει στο πρόσωπο μιας νέας επανάστασης. Μάλιστα, η αισιοδοξία της την οδηγεί να ονειρεύεται ένα διαφορετικό μέλλον, στο οποίο φαντάζεται τον εαυτό της στην πατρίδα της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ‘Persepolis’ author sings praise of Iranian protesters, france24.com, διαθέσιμο εδώ.
- «Περσέπολις» & «Κεντήματα»: Τα εμβληματικά κόμικς της Ιρανής Μαργιάν Σατραπί, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Το Persepolis της Μαργιάν Σατραπί θα συναντηθεί ξανά με το κοινό στη Ρώμη, ertnews.gr, διαθέσιμο εδώ.
