Της Γεωργίας Δημοπούλου,
Διανύουμε τις πρώτες μόλις ημέρες του Νοεμβρίου και ήδη τα διαφημιστικά μηνύματα πέφτουν βροχή: Black Friday, Black Sales, «μαύρη εβδομάδα» και χίλιοι δυο άλλοι τίτλοι να μας διατυμπανίζουν την περίοδο των εκπτώσεων, στην οποία πρόκειται να μπει η αγορά εντός ολίγων ημερών. Και όχι, δεν πρόκειται για ένα διάστημα αντίστοιχο των καλοκαιρινών και φθινοπωρινών εκπτώσεων, αλλά για μία παράδοση από το εξωτερικό, που τα τελευταία χρόνια έχει εδραιωθεί για τα καλά και στη χώρα μας.
Η ιστορία μας ξεκινά στην Αμερική, στα τέλη του 19ου αιώνα, όπου η γιορτή των Ευχαριστιών είχε αρχίσει να συνδέεται –μέσω των παρελάσεών της– με τα μεγάλα πολυκαταστήματα της εποχής. Έκτοτε, τέτοιες μαζικές συνευρέσεις αποτέλεσαν την αφορμή για να προωθούνται διαφημιστικά οι εταιρείες αυτές ακριβώς πριν την έναρξη των γιορτών, όταν και οι τιμές τους γίνονταν ιδιαίτερα ανταγωνιστικές. Καθιερώθηκε, έτσι, η 4η Παρασκευή κάθε Νοέμβρη (εκτός και αν η 1η Νοέμβρη είναι ημέρα Παρασκευή) να θεωρείται ως η Black Friday.
Στη δε χώρα μας, ο όρος εισήχθη μόλις το 2015, με την επόμενη χρονιά, το 2016, να βάζει στο τεράστιο αυτό εμπορικό «μπαζάρ» όλο και περισσότερες εταιρείες. Η στοιχειώδης, όμως, διαφορά με την ημέρα αυτή στο εξωτερικό είναι πως στην Ελλάδα δε σημειώθηκε –ούτε έχει ως τώρα, εφτά χρόνια αργότερα– ποτέ τέτοιος πανικός και τεράστιες ουρές έξω από τις εισόδους των εμπορικών καταστημάτων. Με βεβαιότητα, οι Έλληνες καταναλωτές βρίσκουν τις ημέρες εκείνες την ευκαιρία να προμηθευτούν πράγματα, τα οποία έχουν από καιρό ξεχωρίσει σε πιο προνομιακές τιμές, σίγουρα, όμως, δεν παρατηρούνται τα ακραία αυτά φαινόμενα συνωστισμού ή και… ατυχημάτων που έρχονται από τις ειδήσεις του εξωτερικού. Πράγμα που είναι μόνο ενθαρρυντικό, αν αναλογιστεί κανείς τη σύνδεση του φαινομένου της «Black Friday» με τον υπερκαταναλωτισμό, άλλη μία μάστιγα της σύγχρονης εποχής.
Όσο και αν δε θέλουμε να το παραδεχτούμε, συνεπώς, το φαινόμενο της άσκοπης κατανάλωσης υλικών αγαθών έχει εγκατασταθεί για τα καλά στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, κάτι που ερμηνεύεται ψυχολογικά: η απόλαυση που προξενεί η υπερκατανάλωση αυτή δύναται να κάνει το άτομο να ξεφύγει από τυχόν αρνητικές σκέψεις και να αποκτήσει την ψευδαίσθηση της χαράς και της ευχαρίστησης. Δε θα ήταν υπερβολή να καταταχθεί η συγκεκριμένη αγοραστική συμπεριφορά στο φάσμα του εθισμού, καθώς τέτοιες συνήθειες οδηγούν τις περισσότερες φορές σε αγορά πραγμάτων που μας είναι παντελώς άχρηστα.
Ενδιαφέρον έχει και η άποψη πως η αγοραστική αυτή μανία έχει τις ρίζες της στην προσωπικότητα του «κυνηγού-συλλέκτη», ενώ ήδη στα 1915, ο Emil Krapelin είχε περιγράψει με ψυχιατρικούς όρους την τάση αυτή του αγοραστή. Μοιάζει, πράγματι, ειρωνικό σε μία κοινωνία που συνεχώς εξελίσσεται με ασύλληπτους ρυθμούς, να υπάρχουν μέλη της που τείνουν να υιοθετήσουν πρωτόγονες συνήθειες –κι όμως, αποτελεί πραγματικότητα.
Τα παραπάνω, όμως, δεν έχουν καμία απολύτως σημασία, αν δεν αντιπροταθούν τρόποι αντίστασης σε αυτό το ρεύμα υπερκαταναλωτισμού, με αφορμή την επερχόμενη «Μαύρη Παρασκευή». Όπως, λοιπόν, και σε κάθε άλλη συνθήκη αγοραπωλησίας στην οποία καλούμαστε να εμπλακούμε στη διάρκεια της ζωής μας, η σύνεση και η κριτική σκέψη θα πρέπει να είναι σύμμαχοί μας. Στην πράξη υπάρχουν κάποια ερωτήματα, τα οποία αν θέσουμε στον εαυτό μας προτού πραγματοποιήσουμε την οποιαδήποτε αγορά, είναι πολύ πιθανότερο να μην αποτελέσει αυτή μία απερισκεψία της στιγμής. Πιο συγκεκριμένα, θα κληθούμε να εξετάσουμε το αν, πράγματι, έχουμε ανάγκη το εν λόγω προϊόν, καθώς και το αν αυτό πρόκειται όντως να μας φανεί χρήσιμο και σε βάθος πόσου χρόνου φυσικά. Εάν –έπειτα από την εσωτερική αυτή συζήτηση με τον εαυτό μας– εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι όντως η προμήθεια ενός αγαθού είναι ωφέλιμη, δεν έχουμε παρά να εκμεταλλευτούμε την ημέρα αυτή των ιδιαίτερα ελκυστικών προσφορών.
Ζούμε σε μία άκρως καταναλωτική κοινωνία, που είναι διόλου εύκολο να αλλάξει τη φύση της από τη μία μέρα στην άλλη. Αυτό, όμως, που περνάει από το δικό μας χέρι είναι η λογική αγοραστική μας συμπεριφορά, ώστε να στηρίξουμε την αγορά, ενώ, παράλληλα, ικανοποιούμε τις ανάγκες μας με σύνεση και αυτοσυγκράτηση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Black Friday, en.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Black Friday, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Καταναλωτική συμπεριφορά, με αφορμή μια μαύρη Παρασκευή, psychology.gr, διαθέσιμο εδώ
