Της Δήμητρας-Χριστίνας Καραουλάνη,
Η οξεία παγκρεατίτιδα είναι μια νόσος που αφορά τη φλεγμονή του παγκρέατος και τη διόγκωσή του. Είναι διαφορετική από τη χρόνια παγκρεατίτιδα, όπου το πάγκρεας έχει υποστεί μόνιμη βλάβη από φλεγμονή για πολλά χρόνια. Συνήθως, μετά από ένα περιστατικό αυτής της νόσου, ο ασθενής αναρρώνει χωρίς κάποιο επιπλέον πρόβλημα, όμως δεν είναι καθόλου απίθανο να εκδηλώσει κάποια σοβαρή επιπλοκή.
Η παθοφυσιολογία της οξείας παγκρεατίτιδας χαρακτηρίζεται από απώλεια ενδοκυτταρικού και εξωκυτταρικού διαμερίσματος, από απόφραξη της παγκρεατικής εκκριτικής μεταφοράς και από ενεργοποίηση παγκρεατικών ενζύμων. Στην οξεία παγκρεατίτιδα των χοληφόρων, η απόφραξη εκροής με υπέρταση του παγκρεατικού πόρου και η τοξική επίδραση των χολικών αλάτων συμβάλλουν στη διάσπαση των παγκρεατικών πόρων, με επακόλουθη απώλεια του εξωκυτταρικού διαμερίσματος. Το αλκοόλ προκαλεί λειτουργικές αλλοιώσεις των πλασματικών μεμβρανών και μεταβάλλει την ισορροπία μεταξύ πρωτεολυτικών ενζύμων και αναστολέων πρωτεάσης, πυροδοτώντας έτσι την ενεργοποίηση των ενζύμων, την αυτοπεψία και την καταστροφή των κυττάρων.
Μετά την έναρξη της νόσου, η εμφάνιση διάμεσου οιδήματος και φλεγμονώδους διήθησης είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της οξείας παγκρεατίτιδας. Η συσσώρευση πολυμορφοπυρηνικών κοκκιοκυττάρων στον παγκρεατικό και εξωπαγκρεατικό ιστό και η απελευθέρωση λευκοκυτταρικών ενζύμων παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην περαιτέρω εξέλιξη της νόσου και στην ανάπτυξη συστηματικών επιπλοκών. Η ενεργοποίηση διαφορετικών συστημάτων καταρράκτη με πρωτεολυτική δραστηριότητα και η κατανάλωση α2-μακροσφαιρίνης χαρακτηρίζουν περαιτέρω τη σοβαρή κλινική πορεία της οξείας παγκρεατίτιδας.
Η οξεία παγκρεατίτιδα προκαλείται συνήθως από πέτρες στη χολή ή από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, αλλά μερικές φορές δεν μπορεί να εντοπιστεί η αιτία. Οι χολόλιθοι συνιστούν μικρές πέτρες που σχηματίζονται στη χοληδόχο κύστη. Μερικές φορές μπορεί να προκαλέσουν οξεία παγκρεατίτιδα, εάν μετακινηθούν έξω από τη χοληδόχο κύστη και μπλοκάρουν το άνοιγμα του παγκρέατος. Δεν είναι πλήρως κατανοητό πώς το αλκοόλ προκαλεί πρήξιμο (φλεγμονή) του παγκρέατος. Μια θεωρία είναι ότι προκαλεί ένζυμα μέσα στο πάγκρεας να αρχίσουν να το χωνεύουν.
Άλλα αίτια είναι τα υψηλά επίπεδα λίπους στο αίμα (υπερτριγλυκεριδαιμία), η τυχαία βλάβη ή τραυματισμός στο πάγκρεας, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια μιας διαδικασίας αφαίρεσης χολόλιθων ή εξέτασης του παγκρέατος. Επίσης, αίτια αποτελούν και μια παρενέργεια ενός φαρμάκου, ιογενείς λοιμώξεις όπως η παρωτίτιδα ή η ιλαρά, υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα (υπερασβεστιαιμία), το ανοσοποιητικό σύστημα που επιτίθεται στο πάγκρεας (αυτοάνοση παγκρεατίτιδα). Τέλος, χρειάζεται να αναφέρουμε και την παχυσαρκία, το κάπνισμα, την προχωρημένη ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό.
Το κύριο σύμπτωμα της οξείας παγκρεατίτιδας είναι ο ξαφνικός οξύς πόνος στο κέντρο της κοιλίας, ο οποίος χειροτερεύει και αντανακλά πίσω στη πλάτη. Άλλα συμπτώματα είναι η αίσθηση δυσφορίας ή η ναυτία, ο έμετος, ο πυρετός πάνω από 38°C, το πρήξιμο (οίδημα) στην κοιλιά, η δυσκοιλιότητα και η ταχυκαρδία. Ένα σημαντικό σύμπτωμα είναι ο ίκτερος, ο όποιος αφορά το κίτρινο χρώμα στο δέρμα και το άσπρο σημείο των ματιών (σκληρός χιτώνας των οφθαλμών). Τα συμπτώματα μπορούν να χειροτερέψουν με την κατανάλωση λιπαρών, μεγάλης ποσότητας φαγητών και αλκοόλ και κατά την ύπτια θέση, ειδικά αν η αιτιολογία της νόσου αφορά τις πέτρες στη χολή (χολόλιθοι).
Η οξεία παγκρεατίτιδα αντιμετωπίζεται στο νοσοκομείο, όπου οι ασθενείς παρακολουθούνται στενά για σημάδια σοβαρών προβλημάτων και τους δίνεται υποστηρικτική θεραπεία, όπως υγρά και οξυγόνο. Τα άτομα με ήπια οξεία παγκρεατίτιδα, συνήθως, αρχίζουν να καλυτερεύουν μέσα σε διάστημα μιας εβδομάδας και, είτε δεν εκδηλώνουν περαιτέρω προβλήματα, είτε τα προβλήματα παρουσιάζουν βελτίωση μέσα σε 48 ώρες. Πολλοί άνθρωποι είναι αρκετά καλά για να φύγουν από το νοσοκομείο μετά από λίγες μέρες. Όσοι έχουν σοβαρή οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να αναπτύξουν επιπλοκές που απαιτούν περαιτέρω θεραπεία και μπορεί να χρειαστεί να εισαχθούν σε Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας (ΜΑΦ) ή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Η ανάρρωση μπορεί να διαρκέσει πολύ περισσότερο και υπάρχει κίνδυνος η νόσος να αποβεί θανατηφόρος.
Η θεραπεία αποτελείται από:
- Χορήγηση υγρών για ενυδάτωση
- Χορήγηση οξυγόνου για οξυγόνωση κυττάρων του παγκρέατος
- Χορήγηση αναλγητικών για την ανακούφιση του πόνου
- Χορήγηση αντιβιοτικών για πρόληψη λοίμωξης
- Ειδική διατροφή που περιλαμβάνει γεύματα μικρά και με χαμηλά λιπαρά
- Μείωση κατανάλωσης αλκοόλ.
Επιπλοκές που μπορεί να εμφανιστούν:
- Ψευδοκύστεις: Μερικές φορές, σάκοι υγρού, που ονομάζονται ψευδοκύστεις, μπορεί να αναπτυχθούν στην επιφάνεια του παγκρέατος σε άτομα με οξεία παγκρεατίτιδα. Αυτά μπορεί να προκαλέσουν φούσκωμα, δυσπεψία και θαμπό πόνο στην κοιλιά. Συχνά εξαφανίζονται από μόνα τους, αλλά μερικές φορές μπορεί να μολυνθούν και μπορεί να χρειαστεί να αποστραγγιστούν.
- Νέκρωση του παγκρέατος λόγω της πιθανής καταστροφής των αιμοφόρων αγγείων που το αιματώνουν
- Χρόνια Παγκρεατίτιδα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Overview -Acute pancreatitis, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Pathophysiology of acute pancreatitis, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Symptoms -Acute pancreatitis, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Causes -Acute pancreatitis, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Treatment -Acute pancreatitis, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Complications -Acute pancreatitis, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Acute pancreatitis, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
