Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Μικρά Ασία, δύο λέξεις οι οποίες στη συλλογική μνήμη έχουν χαραχθεί με ανεξίτηλα με ανάμεικτα συναισθήματα. Σήμερα, όμως, περισσότερο ίσως από άλλες χρονιές, οι λέξεις αυτές φέρνουν στη θύμησή μας θλιβερά γεγονότα, μιας και ήδη έχουν συμπληρωθεί 100 χρόνια από την Καταστροφή των εδαφών αυτών και την Εκστρατεία που προηγήθηκε. Με αφορμή τα όσα τραγικά συνέβησαν στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, έχουν δει το φως της δημοσιότητας πλήθος μελετών επί του θέματος αυτού αναφορικά με το ιστορικό, οικονομικό, στρατιωτικό και πολιτιστικό πλαίσιο.
Ένα τέτοιο πόνημα που αναφέρεται σε τούτη την εποχή είναι και το Οίκαδε, ο κυβερνητικός και πολεμικός σχεδιασμός το κρίσιμο 1922, το οποίο φέρει την υπογραφή του Κωνσταντίνου Δ. Βλάσση και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Archive (Brainfood). Όπως φανερώνει και ο τίτλος, κεντρικό θέμα του είναι το «Οίκαδε». Τι είναι, όμως, το «Οίκαδε»; Πρόκειται για ένα ιστορικό άρθρο του –αντιβενιζελικού και φίλου του Δημητρίου Γούναρη– Γεωργίου Βλάχου, εκδότη της εφημερίδας Καθημερινή, που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 1922. Από πολλούς έχει θεωρηθεί πως το άρθρο αυτό, όπως και το άλλο του άρθρο, «Οι Πομερανοί», υποτίθεται πως προέτρεπε τον στρατό να υποχωρήσει από τις θέσεις του στη Μικρά Ασία και να αφήσει τους Τούρκους να προελάσουν. Ωστόσο, είναι αυτή η πραγματικότητα; Ήταν όντως ο σκοπός του Βλάχου να παρακινήσει τους Έλληνες φαντάρους να εγκαταλείψουν το μέτωπο και είχε τη δυνατότητα να το πράξει;
Σε αυτά κι άλλου είδους ερωτήματα απαντά ο συγγραφέας, διασαφηνίζοντας και παρουσιάζοντας τα πραγματικά γεγονότα. Για παράδειγμα, το γεγονός πως το άρθρο «Οίκαδε», που δημοσιεύτηκε στις 14 Αυγούστου 1922 και συμπίπτει με την τουρκική αντεπίθεση, δεν μπορεί να θεωρηθεί η αιτία της ελληνικής υποχώρησης, καθώς, πρώτον, δεν υπήρχε η δυνατότητα της μεταφοράς της εφημερίδας σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα στο μέτωπο και, δεύτερον, μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε καμία ένδειξη για την κεμαλική αντεπίθεση. Επίσης, όπως καταδεικνύει ο Κ. Δ. Βλάσσης, ο λόγος που έγραψε ο Βλάχος τα άρθρα αυτά ήταν για να προτρέψει τους κρατούντες την εξουσία στην Ελλάδα να προβούν σε μια συνθήκη ειρήνης, τερματίζοντας τον πολύμηνο και πολυέξοδο πόλεμο που μαινόταν.
Για να γίνουν, όμως, όλα αυτά κατανοητά από το ευρύ κοινό χρειάζεται και η γνώση του γενικότερου κλίματος της εποχής, του συσχετισμού των δυνάμεων και των γεγονότων που έχουν προηγηθεί. Έτσι, ο συγγραφέας παρουσιάζει όλα τα καίρια ιστορικά ζητήματα για την περίοδο αυτή από διάφορους τομείς, όπως τις εκλογές που έφεραν στην εξουσία την ηνωμένη αντιπολίτευση και εκτός πολιτικού συστήματος τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τις στρατιωτικές ζυμώσεις, την οικονομική δυσχέρεια του κράτους από τους μακρούς πολεμικούς αγώνες και τον αναγκαστικό εσωτερικό δανεισμό με τη διχοτόμηση του χαρτονομίσματος, το πολιτικό σκηνικό που υπήρχε με τις Μεγάλες Δυνάμεις, ειδικά μετά την επιστροφή του Βασιλιά Κωνσταντίνου. Επίσης, καταγράφονται οι διπλωματικοί χειρισμοί για την εξεύρεση της υποστήριξης των δυτικών για την ολοκλήρωση του πολέμου.
Ιδιαίτερη αξία έχει η παράθεση πρωτογενών πηγών από πολλούς πρωταγωνιστές της εποχής. Μεταξύ άλλων, οι αναγνώστες μπορούν να διαβάσουν αποσπάσματα από τις τοποθετήσεις του Δημητρίου Γούναρη, του Βρετανού Πρωθυπουργού Λόιντ Τζορτζ, που τοποθετούνταν ευνοϊκά προς την Ελλάδα, επιστολές Ελλήνων και ξένων αξιωματούχων σχετικές με την κατάσταση του μετώπου και, φυσικά, τα σταχυολογημένα άρθρα από την Καθημερινή και των άρθρων του εκδότη της, Βλάχου –με ιδιαίτερη έμφαση στα «Οίκαδε» και «Οι Πομερανοί».
Εν κατακλείδι, η θλιβερή επέτειος των 100 χρόνων από την Καταστροφή της Σμύρνης αποτελεί μια ευκαιρία για να ερευνήσουμε και να φωτίσουμε τα γεγονότα της περιόδου τόσο σε γενικό όσο και σε ειδικό επίπεδο.
