Της Κωνσταντίνας Στάμου,
Το Κίεβο, η φημισμένη πρωτεύουσα της Ουκρανίας, κουβαλάει αμέτρητες θλιβερές στιγμές στους ώμους της και όπως και σήμερα, πολύ συχνά έχει στοχοποιηθεί από εχθρούς και έχει λεηλατηθεί, με θύματα πάντα τους αθώους ανθρώπους της. Τα βάσανά της αρχίζουν από αρκετά παλιά και η αρχή τους θα λέγαμε ότι τοποθετείται ήδη στα μεσαιωνικά χρόνια. Το 1240, οι Μογγόλοι ήταν αυτοί που επιχείρησαν να επιτεθούν στο Κίεβο με αρχηγό τον Μπατού Χαν και, τελικά, το τύλιξαν στις φλόγες. Τα θύματα εκείνης της επίθεσης ανέρχονται στα 48.000 (σημειωτέον ότι ο συνολικός πληθυσμός της πόλης αριθμούσε 50.000 κατοίκους). Το Κίεβο συρρικνώθηκε και έχασε τη φήμη του ως κέντρου του ρωσικού κόσμου.
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, φυσικά, ήρθε να προσθέσει τη δική του πινελιά σε αυτό το μοτίβο λεηλάτησης και επανασυγκρότησης με τις ελάχιστες δυνάμεις των κατοίκων που έμεναν κάθε φορά. Στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καταστράφηκε σχεδόν το μισό Κίεβο. Το 1943, οι Σοβιετικοί στρέφονται επιθετικά προς την Ουκρανία με σκοπό την ανακατάληψή της. Η επιχείρηση έλαβε την ονομασία «δεύτερη μάχη του Κιέβου» και έμελλε να χαρίσει τη σωτηρία σε αυτή την πονεμένη πόλη στις 6 Νοεμβρίου 1943. Τότε ήταν που ο «κόκκινος στρατός» εισήλθε στο Κίεβο και κρέμασε τη σημαία σε μέγαρα που έδρευαν οι Ναζί.
Η σημαντική επιχείρηση, που αποτέλεσε σταθμό στη σοβιετική προσπάθεια ανακατάληψης των χαμένων εδαφών, έμεινε γνωστή ως «Μάχη του Δνειπέρου». Αν και ο στόχος τελικά επετεύχθη, το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανικής και εμπορικής δραστηριότητας έπρεπε να ξεκινήσει πάλι από την αρχή. Ο ποταμός Δνείπερος αξιοποιήθηκε στην αρχή της μάχης ως σημείο οχύρωσης των στρατιωτικών δυνάμεων του Χίτλερ, προκειμένου να καλυφθούν από την επικείμενη επίθεση του στρατού της Σοβιετικής Ένωσης.
Από την άλλη πλευρά, ο ηγέτης των Σοβιετικών, Ιωσήφ Στάλιν, είχε προσχεδιάσει μια μεγάλη επίθεση στην Ουκρανία με κατεύθυνση προς τον Νότο. Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 26 Αυγούστου 1943. Αξιοποιήθηκαν και από τις δύο πλευρές όλες οι διαθέσιμες αεροπορικές και στρατιωτικές δυνάμεις. Οι πρώτες μεραρχίες κατευθύνθηκαν προς τη θάλασσα του Αζόφ. Ο Δνείπερος, ως σημείο διεξαγωγής της μάχης, δεν ήταν καθόλου τυχαία επιλογή. Συγκεκριμένα, ο ποταμός αυτός κατατάσσεται στην τρίτη θέση ανάμεσα στα μεγαλύτερα ποτάμια της Ευρώπης μετά τον Δούναβη και τον Βόλγα. Το μεγάλο πλάτος του, αλλά κι ο πιο ανώμαλος σχηματισμός της δυτικής ακτής θα δυσχέραιναν το έργο του «Κόκκινου Στρατού». Ο σκοπός του Χίτλερ, λοιπόν, για αρχή είχε επιτευχθεί, καθώς οι Σοβιετικοί ήρθαν αντιμέτωποι με μια δυσμενή κατάσταση.
Οι τελευταίοι είχαν δύο επιλογές, αν ήθελαν να γευτούν τη νίκη. Από τη μία, θα ήταν ιδανικό αν κατάφερναν να περικυκλώσουν από την πίσω πλευρά την πρώτη γραμμή άμυνας των Γερμανών και έτσι να κερδίσουν χρόνο για αλλαγή σχεδίου. Από την άλλη, με το ηθικό τους ήδη ακμαίο και έχοντας υπόψη τους την ισχύ της στρατιάς τους, θα μπορούσαν να επιτεθούν άμεσα. Έτσι, ο εχθρός δε θα είχε χρόνο για ανακατάταξη των στρατιωτικών του δυνάμεων, αλλά θα θυσιάζονταν πολύ περισσότεροι άνθρωποι για τη θετική έκβαση αυτής της επιλογής.
Οι Γερμανοί συγκρότησαν έναν σχηματισμό που ονόμασαν «Ανατολικό Τείχος» και ο οποίος αποτελούνταν από μία παράταξη κατά μήκος του ποταμού. Ο «Κόκκινος Στρατός» αντιμετώπισε με μεγάλη δυσκολία την αντίπαλη πλευρά, καθώς οι Γερμανοί απέκρουαν με βιαιότητα τη σοβιετική επίθεση. Οι Γερμανοί αντιλήφθηκαν τη μειονεκτική τους θέση απέναντι στους Σοβιετικούς και με εντολές του Χίτλερ οπισθοχώρησαν στις 15 Σεπτεμβρίου 1943.
Προς τα τέλη Σεπτεμβρίου, οι Σοβιετικοί είχαν ήδη φθάσει στον κάτω ρου του Δνειπέρου. Τον Οκτώβριο, οι Σοβιετικοί είχαν ακόμη αρκετές δυνατότητες να πραγματοποιήσουν μία μεγάλη επίθεση προς τα δυτικά. Ταυτόχρονα, διεξήγαγαν μία επιχείρηση αντιπερισπασμού στον νότο για να απωθήσουν τις γερμανικές δυνάμεις πέρα από τον Κάτω Δνείπερο και το Κίεβο. Η πάλαι ποτέ κραταιά πρωτεύουσα των Ρως λυτρώθηκε από τα δεινά των Ναζί και πέρασε στα χέρια των Σοβιετικών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Έθνος, Κίεβο μια καταραμένη πόλη: Από το 1918 μετράει πολέμους, νεκρούς κι ερείπια. Διαθέσιμο εδώ
- Μηχανή του Χρόνου, Το αιματοβαμμένο Κίεβο. Πόσες φορές βρέθηκε αντιμέτωπο με εισβολές, καταστροφές και ερείπια… Διαθέσιμο εδώ
