Του Ελευθέριου Χονδρού,
Είναι λίγο μετά τα μεσάνυχτα στην πόλη Μitrovica του Κοσσυφοπέδιου, όταν ένας σύντομος, αλλά βροντερός ήχος ενός αυτόματου τουφεκίου ηχεί βόρεια μιας γέφυρας, που χωρίζει δύο πικραμένες κοινότητες που ζουν σε μια «εύθραυστη» ειρήνη, περισσότερα από 22 χρόνια μετά από έναν βάναυσο εμφύλιο πόλεμο. Μια σύγκρουση που έληξε μετά από μια άνευ προηγουμένου στρατιωτική αεροπορική εκστρατεία του ΝΑΤΟ, διεθνείς κυρώσεις και την απειλή χερσαίας εισβολής. Όλα για να σταματήσουν οι γενοκτονικές ενέργειες των δυνάμεων του Σέρβου εθνικιστή ηγέτη Slobodan Milosevic στο Κοσσυφοπέδιο.
Τον Οκτώβριο του 2000, ενόψει της αυξανόμενης αντιπολίτευσης, ο Milosevic παραιτήθηκε από το αξίωμα. Μια εύθραυστη ειρήνη και ένα αναδυόμενο ανεξάρτητο κράτος του Κοσσυφοπεδίου ρίζωσαν τότε στα Δυτικά Βαλκάνια. Τα υποκείμενα ζητήματα, ωστόσο, παραμένουν μέχρι και σήμερα άλυτα. Ιδιαίτερα στην πόλη Mitrovica του βόρειου Κοσσυφοπεδίου, όπου μια περήφανη σερβική μειονότητα, περιτριγυρισμένη από Αλβανούς Κοσοβάρους, συνεχίζει να διατηρεί στενούς δεσμούς με το Βελιγράδι και τη Μόσχα, συμμετέχοντας περιστασιακά σε πράξεις βίαιης περιφρόνησης κατά της αλβανικής κυβέρνησης στην πρωτεύουσα του Κοσσυφοπεδίου, Pristina.
Η Mitrovica αποτελεί μια διχασμένη πόλη. Οι Σέρβοι ζουν στα βόρεια και οι Αλβανοί στα νότια, ενώ οι βοσνιακές και άλλες μειονοτικές κοινότητες παραμένουν στη μέση. Είναι μια περιοχή πλούσια σε φυσικούς πόρους, αλλά διχασμένη σε εθνοτικές, θρησκευτικές και πολιτικές γραμμές που εμποδίζουν την εκμετάλλευση αυτών των πόρων. Τα δημογραφικά της στοιχεία την καθιστούν, επίσης, ιδανική για μια μάχη πληρεξουσίου μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων. Από τότε, μάλιστα, που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, τα πράγματα έχουν χειροτερέψει. Οι αστυνομικές ενέργειες από τις δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων του Κοσσυφοπεδίου έχουν αυξηθεί, όπως και οι ένοπλες επιθέσεις εναντίον τους. Οι πολιτικοί χρησιμοποιούν διηνεκώς εμπρηστική ρητορική και οι δρόμοι στις φτωχογειτονιές έχουν παντού το σύμβολο “Z”, για να υποστηρίξουν τη λεγόμενη «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» του Ρώσου Προέδρου Vladimir Putin στην Ουκρανία.
Η εμφάνιση της Πρωθυπουργού της Σερβίας, Ana Brnabic στην περιοχή, όπως ήταν εξάλλου αναμενόμενο, δεν είχε θετικά αποτελέσματα, αφού ακολούθησαν αναταραχές που οδήγησαν σε οδοφράγματα και βία λόγω διαμάχης μεταξύ Βελιγραδίου και της Pristina για τις πινακίδες κυκλοφορίας, την ελευθερία κινήσεων και τα έγγραφα ταυτότητας. Η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου επιμένει ότι οι ντόπιοι Σέρβοι πρέπει να αποκτήσουν ταυτότητες και πινακίδες κυκλοφορίας του Κοσσυφοπεδίου – διαφορετικά θα χρησιμοποιήσουν ακόμη και βία για να τηρήσουν τον νόμο.
Το Σάββατο μετά από πολλές δημόσιες και πιθανές «παρασκηνιακές πιέσεις», ο Πρωθυπουργός του Κοσσυφοπέδιου, Albin Kurti, ανακοίνωσε ότι ο κανόνας θα επιβληθεί σταδιακά. Πρώτον, θα ισχύει μια προειδοποίηση έως τις 21 Νοεμβρίου, ακολουθούμενη από πρόστιμο για όσους δεν συμμορφώνονται έως τις 21 Ιανουαρίου 2023. Στη συνέχεια, μεταξύ Ιανουαρίου και 21ης Απριλίου, θα τοποθετούνται προσωρινές πινακίδες πάνω από τις υπόλοιπες. Στη συνέχεια, από τις 21 Απριλίου, οποιοδήποτε όχημα αρνείται να χρησιμοποιήσει τις νόμιμες πινακίδες, δεν θα επιτρέπεται να κυκλοφορεί. «Με αυτόν τον τρόπο, δείξαμε την αποφασιστικότητά μας να εφαρμόσουμε την απόφασή μας, καθώς και την αφοσίωσή μας και τη συμβολή μας στη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας στη χώρα», δήλωσε ο Kurti, ανακοινώνοντας την είδηση.
Αυτές τις υποχρεώσεις, όμως, ο σερβικός πληθυσμός της μειονότητας τις θεωρεί ως μια καταπιεστική επίθεση εναντίον του «ποιος είναι». Μπορεί για εμάς να μοιάζουν με αβλαβείς συντομογραφίες. Οι σερβικές πινακίδες γράφουν SRB, του Κοσσυφοπέδιου RKS, με μια μικρή σημαία μερικές φορές στη μέση. Ωστόσο, αυτές οι συντομογραφίες έχουν νόημα. Ιδιαίτερα σε ένα μέρος όπου, πριν από όχι πολλά χρόνια, ο κόσμος είχε ζήσει ίσως τις πιο σκοτεινές στιγμές του. «Αν χάσουμε αυτήν (την πινακίδα κυκλοφορίας), τότε δεν υπάρχει πια Σερβία εδώ, θα χάσουμε την ταυτότητά μας», είπε ο Damjan Pertovic, ένας Σέρβος της περιοχής που είχε πάει για να παρακολουθήσει την επίσκεψη της Πρωθυπουργού. Από την άλλη, ο Xhelal Svecla, Υπουργός Εσωτερικών του Κοσσυφοπεδίου, σε ανάρτησή του στο Facebook, δήλωσε: «Είμαστε πιο αποφασισμένοι από ποτέ ότι η τάξη και ο νόμος επεκτείνονται σε κάθε γωνιά της Δημοκρατίας του Κοσσυφοπεδίου».
Το γεγονός ότι μια διαφωνία για τις πινακίδες πυροδότησε τέτοιες εντάσεις είναι απόδειξη του πόσο εύθραυστη είναι η κατάσταση. Ο εμφύλιος πόλεμος του 1999 οδήγησε στην επέμβαση του ΝΑΤΟ και σε μια εκστρατεία βομβαρδισμών 78 ημερών, χτυπώντας στόχους εντός του Κοσσυφοπεδίου και της Σερβίας. Αυτή η πράξη παρέμβασης άφησε πικρές αναμνήσεις στους Σέρβους που είναι εμφανείς ακόμη και στα γκράφιτι στα πεζοδρόμια της Mitrovica «ΝΑΤΟ πήγαινε σπίτι σου!», γράφουν. Ο Igor Markovic, μέλος της ΜΚΟ Aktiv δήλωσε ότι το Κόσσοβο είναι μια γεωπολιτική σκακιέρα για την Ε.Ε., τη Ρωσία και την Κίνα.
Οι Σέρβοι στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο βλέπουν εδώ και καιρό τη Μόσχα ως προστάτη. Μοιράζονται πίστη, εθνικές ρίζες, πολιτιστικούς δεσμούς και περιφρόνηση της ηγεμονίας υπό την ηγεσία των Η.Π.Α. Ωστόσο, η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου στο παρελθόν έχει χαρακτηρίσει περιστασιακά το προσωπικό της πρεσβείας στην Pristina ως “persona non grata”, αφαιρώντας τη διπλωματική τους ασυλία. Η πιο πρόσφατη περίπτωση σημειώθηκε τον Δεκέμβριο του 2021, όταν ένας Ρώσος διπλωμάτης του ΟΗΕ απελάθηκε για «επιβλαβή δραστηριότητα», σύμφωνα με τον Υπουργό Εξωτερικών του Κοσσυφοπεδίου. Δύο άλλοι Ρώσοι διπλωμάτες εκδιώχθηκαν τον Οκτώβριο. Την ίδια περίοδο οι ρωσο-σερβικοί δεσμοί ενισχύθηκαν. Και τον Σεπτέμβριο, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Sergey Lavrov, και ο Nicola Selacovic, τότε Υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας, υπέγραψαν ένα έγγραφο με το όνομα «σχέδιο διαβουλεύσεων», γεγονός που απογοήτευσε ιδιαίτερα τόσο τις Βρυξέλλες όσο και τον Λευκό Οίκο.
Το ζήτημα της ώρας, αν θα αναβληθεί ή όχι, δηλαδή, η απόφαση εφαρμογής του κράτους δικαίου στο πλαίσιο των παράνομων πινακίδων κυκλοφορίας, πρέπει να εξεταστεί από ουσιαστική και όχι τεχνική άποψη. Το πρώτο βασικό στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι αυτό των εγχώριων ικανοτήτων επιβολής του κράτους δικαίου. Υπάρχουν οι απαραίτητες δυνατότητες, χωρίς τη βοήθεια της KFOR και της EULEX, για να εφαρμοστεί πλήρως το κράτος δικαίου; Η αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου έχει δείξει ότι είναι ικανή, έτοιμη και πρόθυμη να αναλάβει σοβαρές αποστολές στο βορρά, αλλά για ελάχιστο χρόνο και εύρος. Η αποστολή νέων πινακίδων κυκλοφορίας θα ήταν πολύ πιο εμφανής σε εύρος και θα μπορούσε να πάρει περισσότερο χρόνο για να εφαρμοστεί πλήρως. Τι θα γινόταν, λοιπόν, αν η Αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου κατέληγε να χρειάζεται πρόσθετη υποστήριξη για να κάνει τη δουλειά της στην επιβολή αυτού του νόμου; Θα μπορούσε και θα ήθελε να στείλει τις ειδικές δυνάμεις ασφαλείας του Κοσσυφοπεδίου για να βοηθήσουν; Και θα μπορούσε πραγματικά να το κάνει; Οι ερωτήσεις εδώ είναι πολύ περίπλοκες για να δοθούν βιαστικές απαντήσεις.
Το δεύτερο βασικό στοιχείο είναι το ποιο θα ήταν το τελικό αποτέλεσμα μιας δράσης για την επιβολή του κράτους δικαίου έναντι των παράνομων πινακίδων κυκλοφορίας. Δεν είναι μυστικό ότι το Βελιγράδι ενδιαφέρεται έντονα να πυροδοτήσει προβλήματα, αναταραχές και ακόμη και συγκρούσεις στο βόρειο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου, που κατοικείται κυρίως από ντόπιους Σέρβους (όπως προαναφέραμε), επομένως θα προσπαθήσει να κατηγορήσει την Pristina για τις αποσταθεροποιητικές τις ενέργειες στην περιοχή.
Γρήγορα μπορεί κανείς να δει πώς η απόφαση του Κοσσυφοπεδίου να επιβάλει το κράτος δικαίου στις παράνομες πινακίδες κυκλοφορίας στον βορρά θα αντιμετωπιστεί από την οργανωμένη σερβική αντίσταση και μια άμεση εκστρατεία αντι-αλβανικής και αντι-κοσοβιακής προπαγάνδας από το Βελιγράδι. Παράλληλα, το Κοσσυφοπέδιο είναι συνηθισμένο σε τέτοια σερβική προπαγάνδα, ενώ πρέπει να θυμόμαστε ότι η μάχη της κοινής γνώμης δεν είναι πλέον μόνο μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας, αλλά διεθνής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Statement by President von der Leyen on the occasion of her official visit to Serbia, European Commision, διαθέσιμο εδώ
- Kosovo license plates: The right to act does not necessarily mean the right act, Euractiv διαθέσιμο εδώ
- Kosovo should give Serbs more time to change car plates, EU says, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Kosovo Serbs Warn They Will Again Block Roads If License-Plate Deal Not Extended, Radio Free Europe, διαθέσιμο εδώ
- Synchronicity is the path to the solution for Kosovo, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
- Armed Persons ‘Worryingly Present’ in North Kosovo in July, EULEX Confirms, Balkan Insight διαθέσιμο εδώ
- Ukraine war further divides Kosovo’s rival communities, France 24, διαθέσιμο εδώ
