Της Γεωργίας Ρούστα,
Το είδα να γίνεται. Σε εμένα, στους φίλους μου, στις άγνωστες παρέες που έβλεπα στον δρόμο. Όλοι φοβόμαστε το άγγιγμα. Δεν πρόκειται για κάτι ακραίο, ένα άγγιγμα στον ώμο, δύο γόνατα να ακουμπούν το ένα το άλλο, μια αγκαλιά, μια χειραψία με γυμνά χέρια. Κι όμως, διστάζουμε ακόμη και σε αυτά τα απλά. Όταν συμβαίνουν νιώθουμε αμήχανα κι ορισμένες φορές διακατεχόμαστε ακόμη κι από φόβο. Η πανδημία του Covid-19 και ακολούθως, οι περίοδοι καραντίνας που επιβιώσαμε, σαφώς και επέφεραν πλήθος αλλαγών τόσο στην κοινωνία και τον κόσμο μας όσο και στον καθένα μας αυτοτελώς.
Κατά τη διάρκεια της καραντίνας, πολλοί επιστήμονες παρατήρησαν το φαινόμενο της «απτικής πείνας» (touch starvation), δηλαδή της έλλειψης αγγιγμάτων μεταξύ ανθρώπων, με αποτέλεσμα να προκύπτει η επιθυμία για αυτό. Η απτική πείνα, στην περίοδο κατά την οποία μελετήθηκε, είναι, βέβαια, μια λογική απόρροια του κοινωνικού αποκλεισμού, προκειμένου να ελεγχθεί η μετάδοση του κορωνοϊού. Περιορισμένοι όλοι στα σπίτια μας και κυριευμένοι από τον φόβο μήπως προσβληθούμε οι ίδιοι ή αγαπημένα μας πρόσωπα από τον ιό, η σωματική αλληλεπίδραση με τους συνανθρώπους μας μειώθηκε δραστικά, πράγμα το οποίο μας έκανε να αναμένουμε το ανθρώπινο άγγιγμα ακόμη περισσότερο.
Φτάνοντας, ωστόσο, στη σημερινή κοινωνία, μια κοινωνία που έχει επιβιώσει δύο αυστηρά lockdown και αρκετές εξάρσεις του ιού, παρά τη λατρεία και πείνα για το ανθρώπινο άγγιγμα αυτήν την τελευταία διετία, τα μέλη της εκδηλώνουν μια αποστροφή προς αυτό. Φοβούνται τη σωματική επαφή. Υπάρχει μια εσωτερική σύγκρουση που κωλύει τον σύγχρονο άνθρωπο. Στον έναν πόλο βρίσκεται το υπόλειμμα του “touch deprivation”, της έλλειψης αγγίγματος που άφησε η καραντίνα και η πανδημία σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας, πράγμα που διεγείρει το αίσθημα της ανάγκης για το ανθρώπινο άγγιγμα. Στον άλλον πόλο βρίσκεται ο φόβος. Φόβος για την υγεία μας και των σημαντικών μας άλλων, αλλά και φόβος που πηγάζει από κάτι βαθύτερο και πιο φρέσκο.
Ακόμη και πριν την πανδημία, σαφώς σε μικρότερο επίπεδο και ένταση, είχαμε στον νου μας την προστασία της υγείας μας μέσω της αποφυγής σωματικής επαφής με κάποιον που ενδεχομένως θα μπορούσε να μολύνει το περιβάλλον του με κάποιον ιό ή μικρόβιο. Το απλούστερο παράδειγμα σε αυτό το ενδεχόμενο είναι οι ημέρες ανάρρωσης που χρειαζόμαστε όταν έχουμε κάποια ίωση, τόσο προκειμένου να επανέλθει ο οργανισμός μας σε υγιές επίπεδο όσο και για να προστατεύσουμε τους γύρω μας. Μετά την πανδημία, όμως, προκύπτει μια νέα μορφή φόβου, αυτή που πηγάζει από τη συνήθειά μας στο μη άγγιγμα. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ξεχάσει αυτήν τη φυσική μορφή επικοινωνίας, με αποτέλεσμα πλέον, παρά τη λαχτάρα για σωματική επαφή, να διστάζει και να την αντιμετωπίζει ως κάτι ξένο προς τον ίδιο.
Η προαναφερθείσα σύγκρουση, με αφετηρία την έλλειψη σωματικής επικοινωνίας μεταξύ των μελών και σε συνέχεια με την αποξένωσή τους από αυτήν, ακόμη και αν την αναζητούν, προκαλεί στον σύγχρονο άνθρωπο στρες, αυτοαπομόνωση και σε ορισμένες περιπτώσεις κάποια μορφή κατάθλιψης, καθώς και διάφορα άλλα σωματικά προβλήματα υγείας, όπως μειωμένη απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος, ταχυκαρδία κ.ά. Έχει αποδειχθεί πως η σωματική επαφή και επικοινωνία με τους συνανθρώπους μας συμβάλλει στην καταπολέμηση τέτοιων συμπτωμάτων. Επομένως, λόγω του «touch starvation» ο σύγχρονος άνθρωπος της καραντίνας πλήττεται από τα συναφή αποτελέσματα, με κορύφωση στα αρνητικά ψυχικά του αισθήματα την ανικανότητα ή έστω τη δυσκολία του να επικοινωνεί με τη γλώσσα του σώματος και τη σωματική επαφή με τους συνανθρώπους του στη μετά την καραντίνα κοινωνία.
Πράγματι, η προσαρμογή στην κανονικότητα έπειτα από δύο έτη ενός νέου τρόπου ζωής για όλους μας δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Ακόμη δεν είναι, ακόμη μεταβαίνουμε σε έναν κόσμο που προσπαθεί να επανέλθει και να συνυπάρξει με τον ιό επιτυχώς. Παράλληλα σε όλα αυτά, ο καθένας μας δίνει τον προσωπικό του αγώνα με τον εαυτό του για να ξεπεράσει ό,τι του προκάλεσε ο αναγκαστικός κοινωνικός αποκλεισμός. Η σωματική επικοινωνία είναι σαν να διακόπηκε σχετικώς προσωρινά και καλούμαστε τώρα να ανταπεξέλθουμε σε αυτή δίχως να λαμβάνεται υπόψη αυτή η περίοδος παύσης.
Στη μετά την καραντίνα κοινωνία, το άγγιγμα και η αλληλεπίδραση μέσω αυτού βρίσκεται αντιμέτωπο με σαφή κωλύματα, ερείπια της απομόνωσης που βιώσαμε. Ωστόσο, η παρούσα κατάσταση δε θα επικρατεί για πάντα. Σταδιακά, η ατομική και συλλογική προσπάθεια για επιστροφή στην οικεία σε όλους πραγματικότητα και για εξέλιξη αυτής θα επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ήδη έχουν εντοπιστεί ελπιδοφόρα στοιχεία. Η σωματική επικοινωνία, ως έμφυτη ενέργεια για τον άνθρωπο, θα γίνεται όλο και πιο εύκολη για όλους μας. Η ανακούφιση και η θετική επίδραση της σωματικής επαφής θα καταπραΰνει τον φόβο και θα ωθήσει το άτομο προς αυτήν. Άλλωστε, ποιος δε θα επιθυμούσε την ασφάλεια και τη ζεστασιά μιας αγκαλιάς;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Social Touch and Our Post-pandemic Future, hopkinsmedicine.org, διαθέσιμο εδώ
- What All That Touch Deprivation Is Doing to Us, nytimes.com, διαθέσιμο εδώ
- Touch starvation is a consequence of COVID-19’s physical distancing, tmc.edu, διαθέσιμο εδώ
