Της Γεωργίας Αλεξανδράκου Αλμπάνη,
Το κουρδικό ζήτημα αποτελεί ένα από τα πιο αξιοσημείωτα και συνεχώς επίκαιρα θέματα στη διεθνή σκηνή, φέρνοντάς μας συνεχώς στο προσκήνιο την πολυτάραχη Μέση Ανατολή. Πολύ νωρίτερα από τις πρόσφατες εξελίξεις του 21ου αιώνα, το κουρδικό απασχόλησε την κοινή γνώμη ως μια εσωτερική αναταραχή ενός κράτους που ενδεχομένως επηρέαζε και τις γύρω ασιατικές χώρες. Η εν λόγω προσέγγιση, ωστόσο, θεωρείται αναχρονιστική αν όχι εσφαλμένη, καθώς έχει τις ρίζες της στον ιστορικά πρότερο διχασμό μεταξύ του κουρδικού λαού, που οφείλεται στη γεωγραφική διάσπαση του κράτους από την Οθωμανική και τη Περσική Αυτοκρατορία, οι οποίες μοίρασαν το κράτος σε αντίστοιχα στρατόπεδα αδιαφορώντας για τον λαό, περί τα μέσα του 19ου αιώνα. Παράλληλα, σημειώνεται ότι η συγκεκριμένη περίοδος αποτέλεσε και την απαρχή του εθνικιστικού κινήματος στην ασιατική χώρα, ως αποτέλεσμα του τέλους μιας ειρηνικής περιόδου και της έναρξης ενός εσωτερικού πολέμου που οδήγησε σε σφαγές, εγχώριες καταστροφές και σημαντικά εσωτερικά μεταναστευτικά ρεύματα, αποδυναμώνοντας έτσι την οικονομία και την κυριαρχία ενός άλλοτε σημαίνοντος κράτους.
Σήμερα, οι Κούρδοι στη Μέση Ανατολή και ενώ συνεχίζουν να είναι ακόμη διχασμένοι, τόσο εθνολογικά όσο και εδαφικά, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες διατήρησης ή και τροποποίησης του status quo στη περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο και με την εμφάνιση του ΙΚ οι Κούρδοι μαχητές έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάδειξη του ζητήματος εκ νέου και στην πολιτική ανάπτυξη του Κουρδιστάν όχι ως λαού με έδαφος, όπως άλλωστε προστάζει το διεθνές δίκαιο, αλλά ως εθνών ενωμένων υπό τη σκέπη κομμάτων που δρουν σε διαφορετικά εδάφη. Οι πολιτικές των κομμάτων, όμως, που αποσκοπούσαν στη δημιουργία ισότητας, ελευθερίας και δικαιοσύνης ενός ενιαίου κράτους, υπήρξαν θα λέγαμε αποτυχημένες, πράγμα που τόνωσε εκ νέου την ανάγκη προστασίας του έθνους, ξυπνώντας έτσι το εθνικιστικό ιδεώδες.
Επιπροσθέτως, τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται όλο και πιο έντονη η παρουσία εξωγενών δυνάμεων στην περιοχή, οι οποίες πυροδοτούν με τη σειρά τους τις εξελίξεις, καθώς εκάστη των δυνάμεων λειτουργεί με γνώμονα το ίδιο συμφέρον αδιαφορώντας επιδεικτικά για την τύχη των ανθρώπων στην περιοχή. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να συμπεράνουμε ότι η πολιτισμική κρίση στην περιοχή προέρχεται από τις εσωτερικές διενέξεις, αλλά διογκώνεται και επιδεινώνεται κυρίως από εξωτερικούς παράγοντες.
Δεδομένου ότι οι Κούρδοι δεν διαθέτουν ενιαίο κράτος, είναι διασκορπισμένοι στα γειτονικά κράτη και μέσω αυτών εκφράζουν τις ιδέες τους και προωθούν τα σχέδιά τους. Τι συμβαίνει, όμως, όταν δεν είναι στις όμορες χώρες επιθυμητοί; Αρχικά, πρέπει να σημειωθεί ότι οι Κούρδοι έχουν ενσωματωθεί στα γειτονικά και ξεκίνησαν ως επιθυμητοί σε αυτά, καθώς επέτρεψαν να τους επηρεάσουν γλωσσικά, πολιτισμικά ακόμη και ιδεολογικά, ζώντας αρμονικά με τους ιθαγενείς της εκάστοτε χώρας υποδοχής, δημιουργώντας παράλληλα δυναμικές μειονότητες. Με το πέρας του χρόνου, όμως, η συνθήκη αυτή τροποποιήθηκε. Το κάθε γειτονικό κράτος άρχισε να προτάσσει συμφέροντα είτε δικά του είτε των κάθε φορά εκπροσωπημένων δι’ αυτών ισχυρών κρατών της Δύσης, απομονώνοντας καταρχάς τους Κούρδους και, εν συνεχεία, προσπαθώντας να τους διασπάσει περαιτέρω εξαλείφοντας την όποια κουρδική ταυτότητα παρέμενε ακόμη ζωντανή.
Ενδεχομένως, ωστόσο, αυτή η εξέλιξη να μην μας ξαφνιάζει ιδιαίτερα. Όλα τα γειτονικά κράτη στην πορεία απέκτησαν αυταρχικά ή προσκείμενα σε αυτά καθεστώτα που σε κάθε περίπτωση θα επενέβαιναν δραματικά για τους Κούρδους, καθώς θα δυσχέραιναν κι άλλο τη προσπάθειά τους για εθνική ένωση. Έτσι, για παράδειγμα, το ιρανικό καθεστώς παραμένει ακμαίο, η ανοικοδόμηση του Ιράκ κυλά με αργούς ρυθμούς ενώ η Τουρκία, παρά τις όποιες προσπάθειες δυτικοποίησής της, υιοθετεί όλο και περισσότερες αυταρχικές αρχές και πολιτικές. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι μια ειρηνική λύση του ζητήματος αυτού με το συγκεκριμένο υπόβαθρο δεν φαίνεται εφικτή για το εγγύς μέλλον.
Η δυσκολία αυτή στην επίλυση του κουρδικού διαφαίνεται καθημερινά μέσα από τις εξελίξεις. Οι Κούρδοι αντιτάσσονται στις πολιτικές του Ιράν και του Ιράκ, άλλοτε ο καθένας από το έδαφός του και άλλοτε συλλογικά, με σκοπό την πραγματοποίηση ενός ονείρου. Τη δημιουργία ενός κράτους με όλα τα συστατικά στοιχεία που αυτό απαιτεί. Εντούτοις, οι προσπάθειες αυτές όχι μόνο αποβαίνουν κάθε φορά άκαρπες, αλλά θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές αμάχων καταστρέφοντας και ερειπώνοντας κάθε φορά περιοχές που γίνονται στόχοι βαλλιστικών επιθέσεων. Οι Κούρδοι του Ιράκ κατηγορούν το Ιράν για συνεχείς απόπειρες αφανισμών, την ίδια στιγμή που το Ιράκ στοχοποιεί τους Κούρδους της αντίπερα όχθης. Στις επιθέσεις αυτές οι Κούρδοι απαντούν με πόλεμο, επιθέσεις ή και διαδηλώσεις που η εκάστοτε κυβέρνηση προσπαθεί να προπαγανδίσει για να σπείρει τη διχόνοια ανάμεσα στο συμπαγές πνευματικά αυτό έθνος.
Την ίδια στιγμή που στο Ιράκ απαντούν στις πολεμικές απειλές του Ιράν, μέσα στο τελευταίο οι απλοί Κούρδοι πολίτες κινητοποιούνται ενάντια στην πολιτική αφανισμού εναντίον τους, σαμποτάροντας την ιρανική κυβέρνηση. Παρά τις διαφορές, όμως, στον τρόπο αντίδρασης, το παράπονο των Κούρδων είναι κοινό και στρέφεται στη Δύση και στις χώρες που εθελοτυφλούν. Ζητούν υποστήριξη μέσω όπλων, πολεμικών και πολιτικών, αλλά και χρημάτων, καθώς αυτά με το ξέσπασμα του νέου πολέμου στην καρδιά της Ευρώπης φαντάζουν όλο και πιο απατηλά. Ακόμη, έχοντας γνώση ότι η βοήθεια που χορηγείται στην Ουκρανία τη βοηθά σημαντικά στην αντιμετώπιση των εισβολέων, ζητούν την ίδια αντιμετώπιση, καθώς διαβλέπουν ότι αυτός είναι ο τρόπος επανένωσης των κουρδικού λαού σε ενιαίο κράτος.
Άξιο προβληματισμού είναι ότι όταν η Δύση κινδύνευε από το νεοσύστατο τότε ΙΚ, η χορήγηση βοήθειας υπήρξε σχεδόν άμεση και η αντιμετώπισή τους δεν άργησε να έρθει. Τώρα, λοιπόν, η υποστήριξη αυτή απουσιάζει. Τώρα που οι Κούρδοι ζητούν βοήθεια για τη δική τους οργάνωση και ανασύσταση, η βοήθεια αυτή είναι απούσα και θα συνεχίσει να είναι όσο δεν χτυπά άμεσα την πόρτα της Δύσης. Πολλοί, βέβαια, υποστηρίζουν ότι στην εποχή του Covid, οι Κούρδοι οραματίσθηκαν μια ειρηνική ζωή, καθώς είχαν και τα μέσα, αλλά και τον χρόνο να σκεφτούν και αν δουν ένα μη πολεμικό μέλλον. Η πεποίθηση αυτή, όμως, δεν επιβεβαιώνεται από τα πιο πρόσφατα γεγονότα. Βαλλιστικές επιθέσεις, σοροί αμάχων και κατεστραμμένων όπλων, καθώς και διαμαρτυρίες για τον τρόπο συμπεριφοράς είτε αποτελούν πραγματικότητα είτε είναι προ των πυλών.
Σε όλα αυτές τις εξελίξεις, «στόμα» των ιδεολογιών και των δράσεων των Κούρδων αποτελούν κυρίως οι Κούρδοι του ημιαυτόνομου ιρακινού Κουρδιστάν, που αναγνωρίζονται όχι μόνο από τη διεθνή κοινότητα αλλά και από το ίδιο το Ιράκ ως ημιαυτόνομη περιοχή, που έχει, μάλιστα, δικό της κοινοβούλιο και παίρνει τις δικές της αποφάσεις. Μάλιστα, οι Κούρδοι της περιοχής προσδοκούν τη σταδιακή αποδιοργάνωση του Ιράκ, ώστε αυτό να αποτελέσει την απαρχή της σύστασης του νέου κουρδικού κράτους. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι ακόμη και σε αυτό το ζήτημα, η τέχνη έρχεται να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη. Αυτήν τη φορά, το θέατρο και οι άνθρωποί του έχουν αναλάβει σχεδόν από την αρχή του ζητήματος να επηρεάσουν τους Κούρδους, τους όμορους λαούς, αλλά και τη διεθνή γνώμη ότι το κουρδικό είναι ένα ζήτημα που χαίρει άμεσης επίλυσης και να προειδοποιήσουν ότι η μη επίλυσή του θα μας φέρει στα πρόθυρα μιας ακόμη ανθρωπιστικής κρίσης. Αυτό που μένει να δούμε πλέον είναι προς τα πού θα γείρει η ζυγαριά της ιστορίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ‘They tried to wipe us out’: Kurds shelled as Iran seeks scapegoats for unrest, The Guardian, Διαθέσιμο εδώ
- Το Κουρδικό ζήτημα: Ο κουρδικός εθνικισμός, το PKK και η Τουρκική πολιτική κατά των Κούρδων, The SAFIA Blog, Διαθέσιμο εδώ
- The Changing Dynamics of the Kurdish Question, SWP.org, Διαθέσιμο εδώ
