Της Φωτεινής Καρρά,
«Δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος» έγραφε ο Λειβαδίτης. Δυστυχώς, μία καλειδοσκοπική ματιά στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι καταδεικνύει ότι τα λόγια του ποιητή ανήκουν στη σφαίρα της ουτοπίας. Ο σύγχρονος άνθρωπος χαρακτηρίζεται από έναν υπερφίαλο εγωτισμό, μία αποχαυνωτική αδιαφορία και απάθεια για όλους και για όλα. Ο απότοκος αυτού είναι η απροθυμία να συμβάλει εθελοντικά στο να απαλύνει τη δυστυχία των συνανθρώπων του.
Η ανθρωπιά, ο εθελοντισμός και η αλληλεγγύη είναι έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες. Η αλληλεγγύη πηγάζει από την κοινωνικότητα του ατόμου. Απορρέει από τη στενή εξάρτηση των ανθρώπων από την κοινωνία και την αδυναμία του εκάστοτε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που προκύπτουν. Η αλληλεγγύη αποτελεί κατά κοινή ομολογία κοινωνική αρετή, δείγμα προόδου και σφυρηλάτησης ισχυρών ανθρώπινων σχέσεων σύμφωνα με το πνεύμα της δικαιοσύνης και της αδελφοσύνης. Αποτελεί τον βασικό παράγοντα για την ομαλή συμβίωση των ατόμων σε κάθε μορφή κοινωνικής ζωής.
Αναγνωρίζεται η συμβολή της στην ατομική και κοινωνική πρόοδο, καθώς διασφαλίζει τα ανθρώπινα αγαθά. Σύμφωνα με κάποιους κοινωνιολόγους και κοινωνικούς ανθρωπολόγους που ασχολήθηκαν διεξοδικά με την έννοια της αλληλεγγύης, δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική ευημερία και επιθυμητή οικονομική ανάπτυξη χωρίς την αλληλεγγύη.
Συνακόλουθα, ο ανθρωπισμός (Ουμανισμός) έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα και στον αιώνα του Περικλή (5ος αιώνας). Στην περίοδο αυτή, το πρότυπο του σωστού πολίτη ήταν αυτό «καλού και αγαθού», που ενεργούσε πρώτα για το κοινωνικό σύνολο και έπειτα για τον ίδιο. Η εξέλιξη της έννοιας έφερε τον Χριστιανικό Ανθρωπισμό, που έδωσε έμφαση στα ιδανικά της πίστης και της αγάπης και έδωσε προτεραιότητα στον συνάνθρωπο. Μέσω του ουμανισμού επικρατούν συνθήκες κατανόησης, συνεργασίας και αλληλοβοήθειας, ενώ παράλληλα περιορίζεται ο ατομικισμός και τα φαινόμενα βίας και εγκληματικότητας. Έτσι, εξασφαλίζεται αξιοκρατία, δικαιοσύνη και επικρατεί σεβασμός απέναντι στους νόμους και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Όλες οι πτυχές του πολιτισμού, ανθρωπιστική αλλά και τεχνολογική, αναπτύσσονται με γνώμονα τον σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή, χωρίς να εξυπηρετούν οικονομικοπολιτικές σκοπιμότητες ισχυρών παραγόντων. Θεμελιώνεται το δημοκρατικό ιδεώδες και αποφεύγεται η φαλκίδευση του δημοκρατικού πολιτεύματος, καθώς εγγυάται τον πλουραλισμό, τον γόνιμο διάλογο και τη διευρυμένη πολιτική και κοινωνική συνείδηση που μόνο οι ανθρωπιστές διαθέτουν.
Στον αντίποδα, η απουσία ανθρωπισμού και αλληλεγγύης προξενεί την έξαρση φαινομένων βίας, εγκληματικότητας, ρατσισμού και διασάλευσης της κοινωνικής γαλήνης και συνοχής. Οι συνθήκες αυτές εντείνονται ακόμη περισσότερο από την παραβίαση της δικαιοσύνης, της ισονομίας, της αξιοκρατίας και την επικράτηση του ωφελιμιστικού πνεύματος. Επιφέρεται κατάφορη παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Οι άνθρωποι, είτε ως μέλη ολόκληρων κρατών είτε ως μέλη άλλων πληθυσμών, παύουν να έχουν δικαιώματα στην εργασία, την αξιοπρέπεια, την παιδεία, ακόμη και την ζωή.
Το πνεύμα του υλικού ευδαιμονισμού συντελεί στη δημιουργία μονοδιάστατων προσωπικοτήτων χωρίς ανθρωπιστικές αξίες, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται μονολιθικά και μισαλλόδοξα άτομα, συχνά ανίκανα να συμπεριφερθούν με αλληλεγγύη και αλληλοσεβασμό. Οι εστίες πολέμου πολλαπλασιάζονται προκαλώντας αυξημένη πείνα και ανέχεια, κυρίως στις χώρες του Τρίτου Κόσμου όπου η οικονομική εκμετάλλευση είναι εντονότερη. Οι συνθήκες χειροτερεύουν μέσω του εξοπλιστικού ανταγωνισμού και των ρατσιστικών και σοβινιστικών φαινομένων.
Πρώτιστο πνευματικό χρέος της εποχής μας είναι, νομίζω, να αναζητήσουμε τον βαθύ, ουσιαστικό και καθολικό ανθρωπισμό που έδρα έχει τον άνθρωπο – πνευματικό ον. Πρέπει πάλι, λοιπόν, να είμαστε σε θέση πίσω από όλες τις εκδηλώσεις και τα έργα μας να βλέπουμε ότι πηγή τους και κατεύθυνσή τους έχουν τον ιδανικό άνθρωπο, που θα καταρρίψει κάθε είδους στερεοτυπικά κατάλοιπα που τροχοπεδούν την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας.
