Της Ιωάννας Μπινιάρη,
«Η ικανότητά σας να αλλάξετε τα πάντα –συμπεριλαμβανομένου του εαυτού σας– ξεκινάει εδώ.»
Πιάνοντας κανείς για πρώτη φορά στα χέρια του το μυθιστόρημα Μαθήματα Χημείας, τα οποία «παραδίδει» η πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας Bonnie Garmus, κυρίως εντυπωσιάζεται από το φανταχτερό εξώφυλλο του βιβλίου, αλλά και αναρωτιέται τι είδους πλοκή μπορεί να κρύβεται πίσω από αυτόν τον ιδιαίτερο τίτλο. Από τις πρώτες σελίδες, ωστόσο, μέχρι και το τέλος της ανάγνωσης, αντιλαμβάνεται κανείς ότι πρόκειται για ένα σπουδαίο φεμινιστικό παραμύθι, που περιγράφει τη θέση της γυναίκας στην Αμερική της δεκαετίας του ’60.
Κεντρική ηρωίδα του εν λόγω βιβλίου, που κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, είναι η χημικός Ελίζαμπεθ Ζοτ, η οποία συνιστά τον ορισμό της ασυμβίβαστης και αντισυμβατικής γυναίκας. Με όπλο της τον δυναμισμό, την εξυπνάδα και το πείσμα της, παλεύει μέσα στον ανδροκρατούμενο χώρο της επιστημονικής κοινότητας και, συγκεκριμένα, στο Ινστιτούτο Ερευνών Χέιστινγκς όπου εργάζεται να αποδείξει ότι μια γυναίκα μπορεί να είναι όχι μόνο επιστήμονας, αλλά και πολλά άλλα πράγματα, διαφορετικά από τους ρόλους της συζύγου, μητέρας και νοικοκυράς, που είχαν τότε οι γυναίκες. Έχοντας περάσει δύσκολα παιδικά χρόνια και έχοντας υποστεί αρκετή κακοποίηση λόγω του φύλου της, αρνείται να πέσει θύμα της πατριαρχικής κοινωνίας εκείνης της δεκαετίας, που κυριαρχούσαν ο σεξισμός και οι έμφυλες διακρίσεις.
Ώσπου συναντά τον Κάλβιν Έβανς, έναν διάσημο, πετυχημένο και ευφυέστατο χημικό, με τον οποίο μοιράζονταν απόλυτη και πραγματική «χημεία» μέσα από την επικοινωνία, την επαφή και την πνευματικότητα. Εκείνος έμελλε να είναι ο άντρας που θα την επηρέαζε περισσότερο από όλους στη ζωή της, καθώς θα τη σύστηνε όχι μόνο με τον έρωτα και την αγάπη, αλλά και με πολλές νέες εμπειρίες. Αρκετά χρόνια αργότερα, όμως, η Ελίζαμπεθ θα βρεθεί ανύπαντρη εργαζόμενη μητέρα ενός πολύ έξυπνου κοριτσιού και με έναν σκύλο – φύλακα άγγελο, να παρουσιάζει την πιο επιτυχημένη εκπομπή μαγειρικής της τηλεόρασης.
Χάρη σε αυτήν την εκπομπή, η Ελίζαμπεθ μεταμορφώνεται σε μια διάσημη τηλεπερσόνα, που από την πρώτη στιγμή προσδίδει μια επαναστατική χροιά στη μαγειρική. Το σπουδαιότερο επίτευγμα, όμως, της ηρωίδας είναι ότι μέσα από τη «φωνή» που της δίνει η τηλεόραση και μπορεί να εκπέμπει σε χιλιάδες σπίτια, μαθαίνει στις γυναίκες όχι μόνο τα μυστικά της κουζίνας, αλλά και πως η θέση τους είναι έξω από αυτή. Η Ελίζαμπεθ προκαλεί τις γυναίκες να επαναστατήσουν, να αποκτήσουν χειραφέτηση, να κυνηγήσουν τα όνειρά τους και να μην συμβιβάζονται με τους στερεοτυπικούς ρόλους που τους έχουν δοθεί χωρίς να τις ρωτήσουν. Αφυπνίζει τις συνειδήσεις τους, τις καλεί να ξεφύγουν από τα πατριαρχικά στερεότυπα και τις προκαταλήψεις και να πάρουν τη ζωή στα χέρια της, χωρίς να βασίζονται σε κανέναν πέρα από τον εαυτό τους. Όπως είναι προφανές, με αυτόν τον τρόπο αυξάνεται όχι μόνο η αναγνωρισιμότητα και η επιτυχία της ηρωίδας, αλλά και η δυσαρέσκεια και αγανάκτηση που προξενούν οι λέξεις της.
Τα Μαθήματα Χημείας, λοιπόν, συνθέτουν μια ευφυέστατη και γοητευτική φεμινιστική ιστορία, που αντικατοπτρίζει την αδικία που έπρεπε να υποστούν οι γυναίκες τις παλαιότερες δεκαετίες, ακριβώς επειδή ήταν γυναίκες. Αναγιγνώσκοντας εν προκειμένω παραδείγματα όχι μόνο σεξισμού που προέρχονται από τους άντρες, αλλά και εσωτερικευμένου μισογυνισμού που προέρχεται από τις γυναίκες, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το εν λόγω βιβλίο προσπαθεί να αναδείξει την ουσία και τη σημασία του φεμινισμού, σκοπός του οποίου δεν είναι να αποδείξει ότι οι γυναίκες είναι ανώτερες από τους άντρες, αλλά ότι είναι ίσες με εκείνους. Η γραφή της συγγραφέως και τα οξυδερκή της σχόλια γύρω από θεματικές, όπως η θρησκεία, ο σεξισμός, ο φανατισμός και ο φεμινισμός, είναι εξαιρετικά και προξενούν στον αναγνώστη όχι μόνο τροφή για σκέψη και προβληματισμό, αλλά και άφθονο γέλιο.
Εν τέλει, πρόκειται για ένα γοητευτικό μυθιστόρημα, που αξίζει να κοσμεί τη βιβλιοθήκη κάθε γυναίκας, αλλά και κάθε άντρα, ούτως ώστε να αντιληφθεί ποια ήταν η θέση της γυναίκας κάποτε και να τη συγκρίνει με το σήμερα. Το μήνυμα, πάντως, που μεταδίδει η ιστορία είναι ότι η κοινωνική αλλαγή απαιτεί χρόνο και θυσίες, και παρά τις δυσκολίες που μπορεί να την περιστοιχίζουν, τελικά αξίζει τον κόπο να αγωνίζεται κανείς για να κερδίσει τη θέση που του αξίζει και να μην αφήνει κανέναν να τον «ποδοπατήσει», πόσο μάλλον λόγω του φύλου του.
