Της Συμέλας Θεοδοσιάδου,
Η επανάληψη της διαδικασίας στην ποινική δικονομία αποτελεί μία έκτακτη διαδικασία, δηλαδή ένα ιδιάζον ένδικο βοήθημα. Προβλέπεται στο πρώτο κεφάλαιο του έβδομου βιβλίου του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, και τυποποιείται αυστηρώς και με περιοριστική αναφορά των περιστάσεων στα άρθρα 525 έως 534 Κ.Π.Δ. Η ύπαρξη του θεσμού της επανάληψης της διαδικασίας έχει ως ratio την ασφάλεια του δικαίου, καθώς επιτυγχάνεται η εύρεση και αποκατάσταση της ουσιαστικής αλήθειας στην περίπτωση προδήλως εσφαλμένων αποφάσεων που κατέστησαν αμετάκλητες, ανεξάρτητα από την παραγραφή. Με την επανάληψη της διαδικασίας, θραύεται και ανατρέπεται το δεδικασμένο των άρθρων 57-58 Κ.Π.Δ, με αυτό να συνεπάγεται την αναβίωση του άρθρου 72 Κ.Π.Δ., δηλαδή την επανάκτηση της ιδιότητας του κατηγορουμένου.
Η επανάληψη της διαδικασίας μπορεί να είναι ασκηθεί:
Α) Προς όφελος του κατηγορουμένου (άρθρο 525 Κ.Π.Δ.) από τα νομιμοποιούμενα στο άρθρο 528§1 Κ.Π.Δ., όταν συντρέχει μία εκ των κατωτέρω περιπτώσεων και μόνο:
1) Αν δύο άνθρωποι καταδικάστηκαν για την ίδια πράξη με δύο διαφορετικές αποφάσεις και γίνεται αναμφισβήτητα φανερό από τη σύγκρισή τους ότι ένας από τους δύο είναι αθώος,
2) Αν, ύστερα από την οριστική καταδίκη κάποιου, αποκαλύφθηκαν νέα —άγνωστα στους δικαστές που τον καταδίκασαν– γεγονότα ή αποδείξεις, τα οποία μόνα τους ή σε συνδυασμό με εκείνα που είχαν προσκομιστεί προηγουμένως, κάνουν φανερό ότι αυτός που καταδικάστηκε είναι αθώος ή καταδικάστηκε άδικα για έγκλημα βαρύτερο από εκείνο που πραγματικά τέλεσε,
3) Αν βεβαιωθεί ότι άσκησαν ουσιώδη επιρροή στην καταδίκη του κατηγορουμένου ψευδείς καταθέσεις μαρτύρων ή γνωμοδοτήσεις πραγματογνωμόνων ή πλαστά αποδεικτικά έγγραφα ή πειστήρια, τα οποία είχαν προσαχθεί ή ληφθεί υπόψιν στη διαδικασία του ακροατηρίου,
4) Αν αποδείχθηκε δωροληψία δικαστή ή ενόρκου που μετείχε στο δικαστήριο που απήγγειλε την καταδίκη ή άλλη από πρόθεση παράβαση του δικαστικού τους καθήκοντος,
5) Αν μετά την αμετάκλητη καταδίκη αποδείχθηκε ότι ο καταδικασμένος αθωώθηκε με άλλη αμετάκλητη απόφαση ή βούλευμα,
6) Αν διαπιστώνεται με απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου […], παραβίαση δικαιώματος που αφορά στον δίκαιο χαρακτήρα της διαδικασίας που τηρήθηκε ή στην ουσιαστική διάταξη που εφαρμόσθηκε.
Όταν ασκηθεί αίτηση επανάληψης της διαδικασίας προς όφελος του καταδικασθέντος, σύμφωνα με το άρθρο 533 Κ.Π.Δ., εφαρμογή έχει η θεμελιακή αρχή non reformatio in pejus που θεμελιώνεται και καθορίζεται στο άρθρο 470 Κ.Π.Δ..
Β) Σε βάρος εκείνου που αθωώθηκε (άρθρο 527 Κ.Π.Δ.), μόνο από τον Εισαγγελέα του Δικαστηρίου που απήγγειλε την απόφαση κατ’ άρθρο 528§2 Κ.Π.Δ., όταν επίσης περιοριστικώς διαπιστωθεί:
1§: Ότι ουσιώδη επιρροή στην απόφαση για την αθώωση είχαν πλαστά έγγραφα ή πειστήρια, ή δωροδοκία δικαστή ή ενόρκου που συνέπραξε στην αθώωση, ή άλλη από πρόθεση παράβαση του δικαστικού τους καθήκοντος.
2§: Η ποινική διαδικασία επαναλαμβάνεται, αν από την αθώωση δεν έχει περάσει ο απαιτούμενος χρόνος για την παραγραφή του αξιοποίνου της πράξης.
Η αίτηση επανάληψης του άρθρου 525 επόμ. Κ.Π.Δ. ασκείται ενώπιον του Συμβουλίου Εφετών, όταν η αμετάκλητη απόφαση εξεδόθη από Πλημμελειοδικείο· σε κάθε άλλη περίπτωση αρμόδιο είναι το Συμβούλιο του Αρείου Πάγου, σύμφωνα με το άρθρο 529 Κ.Π.Δ. Το αρμόδιο Συμβούλιο αποφαίνεται για το εάν θα διαταχθεί η επανάληψη της διαδικασίας, εφόσον έχει προβεί σε ουσιαστική εκτίμηση του συνολικού αποδεικτικού υλικού. Επί δεκτής αίτησης επανάληψης της διαδικασίας, το αρμόδιο Συμβούλιο είτε θα κρίνει ότι είναι αναγκαία η επανάληψη, επομένως θα παραπέμψει την υπόθεση σε άλλο ομοιόβαθμο Δικαστήριο με αυτό που είχε απαγγείλει την ακυρωθείσα απόφαση, είτε θα κρίνει ότι δεν είναι αναγκαία η επανάληψη, οπότε θα αποφανθεί το ίδιο το Συμβούλιο επί της ουσίας.
Σημαντικό επί του θεσμού είναι η αναφορά στο επιτρεπτό της άσκησης ενδίκων μέσων και κατά της απόφασης της που θα εκδοθεί κατά τη συζήτηση της επανάληψης της διαδικασίας, σύμφωνα με το άρθρο 532 Κ.Π.Δ.. Στο ένδικο μέσο της αναίρεσης βάσει των άρθρων 484 και 485 Κ.Π.Δ., υπόκειται επιπροσθέτως η απόφαση του Συμβουλίου Εφετών, το οποίο νομιμοποιούνται κατ’άρθρο 529 Κ.Π.Δ. να ασκήσουν ο αιτών την επανάληψη και ο Εισαγγελέας.
Αντί επιλόγου, μία πρόσφατη απόφαση επί της συγκεκριμένης θεματικής, η οποία θα αναπτυχθεί συνοπτικά είναι η 385/2022 του Αρείου Πάγου (ζ’τμ. ποινικό) που συνήλθε σε Συμβούλιο. Πιο συγκεκριμένα, η αίτηση για επανάληψη της διαδικασίας βασίστηκε στην περίπτωση του άρθρου 525§1 περ. 3 Κ.Π.Δ., καθώς ασκήθηκε προς όφελος αμετακλήτως καταδικασθέντος, του οποίου η καταδίκη βασίστηκε σε πλαστά τοπογραφικά διαγράμματα που προσκόμισαν οι αντίδικοί του στο πλαίσιο αστικής υπόθεσης. Μάλιστα, για την πράξη τους αυτή, οι αντίδικοί του καταδικάστηκαν από το Ποινικό Δικαστήριο.
Στην πρότασή του, ο Αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου, με την οποία εισήγαγε την αίτηση στο αρμόδιο Δικαστικό Συμβούλιο, πρότεινε την απόρριψη της αίτησης επανάληψης της διαδικασίας. Στο σκεπτικό της απορριπτικής του πρότασης, θεώρησε πως καίτοι τα τοπογραφικά απεδείχθησαν πλαστά, δεν άσκησαν ωστόσο ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της υπόθεσης. Ο Άρειος Πάγος σε Συμβούλιο, εν τέλει, διέγνωσε τη βασιμότητα της αίτησης επανάληψης της διαδικασίας του αιτούντος, διότι: «Κατ’ ακολουθία των προεκτεθέντων, η κρινόμενη αίτηση επαναλήψεως της διαδικασίας είναι βάσιμη, αφού προκύπτει αναμφίβολα ότι για την καταδίκη του αιτούντος άσκησαν ουσιώδη επιρροή τα από Μαρτίου 2000 και Απριλίου 2009 πλαστά τοπογραφικά σχεδιαγράμματα της ιδιοκτησίας των …… και ……., φερόμενα ως συνταχθέντα από τον αρχιτέκτονα-μηχανικό, ……, όπως τούτο προκύπτει τόσο από το σκεπτικό όσο και από το διατακτικό της υπ` αριθμό 7934/2018 απόφασης του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Αθηνών, που καταδίκασε τα ως άνω πρόσωπα μεταξύ άλλων αδικημάτων και για χρήση των ως άνω πλαστών τοπογραφικών σχεδιαγραμμάτων».
Τέλος, έκρινε πως δεν προκύπτει η ανάγκη για επανάληψη της διαδικασίας, διότι προέκυψε ότι η πράξη για την οποία καταδικάστηκε ο αιτών την επανάληψη, έχει ήδη υποκύψει σε παραγραφή, αφού έχει παρέλθει χρόνος μεγαλύτερος της οκταετίας. Για αυτό, η υπόθεση κρατήθηκε, και ο Άρειος Πάγος σε Συμβούλιο, αφού κήρυξε την ακύρωση της καταδικαστικής απόφασης, έπαυσε οριστικά την ποινική δίωξη, τόσο για τον αιτούντα την επανάληψη της διαδικασίας, όσο και για τους συγκατηγορουμένους του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- Α.Π. (ζ’ τμ. ποιν. Συμβ.) 385/2022: ΤΝΠ NOMOS INTRASOFT
- Πόπη Η. Παπανδρέου, Διαγράμματα Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, 5η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη
- Αδάμ Παπαδαμάκης, Ποινική Δικονομία – Η δομή της ποινικής δίκης, 9η έκδοση, αναθεωρημένη με βάση το νέο ΚΠΔ, 2019, Εκδόσεις Σάκκουλα
