Της Μαριάννας Τέλλη,
Κατά την περιήγησή μου σε ένα βιβλιοπωλείο, ψάχνοντας κάποιο μυθιστόρημα για τις ώρες που βρίσκομαι στα μέσα μεταφοράς, το μάτι μου έπεσε πάνω στην αστυνομική λογοτεχνία και, συγκεκριμένα, σε ένα μικρό βιβλίο με αρκετά παλιομοδίτικο εξώφυλλο και μια φράση που δεν είχα ξαναδεί στην περιγραφή του: “A novel problem”. Αμέσως, η παρέα μου, γελώντας, μου είπε: «Είδες τα TikTok και σε έπιασε η περιέργεια ε;». Η απάντησή μου ήταν «όχι», καθώς δεν ήξερα περί τίνος πρόκειται, αλλά μετά από μια μικρή περιγραφή σχετικά με το περιεχόμενο του βιβλίου, η αλήθεια είναι ότι η περιέργειά μου εκτοξεύθηκε.
Το Cain’s Jawbone δεν αποτελεί ένα τυπικό αστυνομικό μυθιστόρημα γιατί, πολύ απλά, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί καν ως τυπικό βιβλίο. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα εξαιρετικά περίπλοκο παζλ του Άγγλου μεταφραστή και ποιητή Edward Powys Mathers, ο οποίος, παράλληλα, ασχολούνταν με τη σύνταξη προηγμένων κρυπτικών σταυρόλεξων υπό το ψευδώνυμο “Torquemada”.
Πρωτοεμφανιζόμενο τη δεκαετία του 1930, μια περίοδο που η αστυνομική λογοτεχνία και, δη η αγγλική, βρισκόταν σε άνθιση, το Cain’s Jawbone δεν άργησε να διεγείρει το ενδιαφέρον του κοινού. Βέβαια, σε αυτό βοήθησε και το διαγωνιστικό κομμάτι της έκδοσής του, αφού, παράλληλα με την έκδοση, ανακοινώθηκε ότι όποιος θα έλυνε το παζλ, θα λάμβανε το ποσό των 15 λιρών (περίπου 1.000 λίρες τώρα). Σήμερα το παζλ έχει επανεκδοθεί από τον οίκο Unbound, ο οποίος προσφέρει στον νικητή που θα το λύσει το ποσό των 250 λιρών για την αγορά βιβλίων του.
Εκ πρώτης όψεως, το παζλ έχει τη μορφή ενός συνήθους αστυνομικού μυθιστορήματος, αποτελούμενο από 100 σελίδες πεζού κειμένου. Όμως, οι σελίδες αυτές δεν είναι τοποθετημένες στη σειρά, αλλά είναι ανακατεμένες. Στόχος του αναγνώστη είναι να μπορέσει να τοποθετήσει τις σελίδες στη σωστή σειρά, ώστε να ανακαλύψει τους έξι φόνους της ιστορίας και να ονοματίσει τους δολοφόνους και τα θύματά τους. Όποιος βρει τη λύση, δεν έχει παρά να συμπληρώσει τα παραπάνω και να στείλει τις απαντήσεις του στον εκδοτικό οίκο.
Φαινομενικά, ακούγεται εύκολο. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει, όμως, καθώς υπάρχει πληθώρα από συνδυασμούς, οι οποίοι μπορούν να λειτουργούν (υπολογίζεται ότι είναι κοντά στα 32 εκατομμύρια), αλλά μόνο ένας από αυτούς είναι ο σωστός. Στα 88 χρόνια κυκλοφορίας του Cain’s Jawbone έχουν υπάρξει μόνο τρία άτομα που βρήκαν τη σωστή λύση: δύο άτομα το 1935, μόλις έναν χρόνο μετά την κυκλοφορία του, ενώ ο τρίτος νικητής ήταν ο κωμικός John Finnemore το 2020, ο οποίος κατάφερε να βρει τη λύση μέσα σε έξι μήνες, την περίοδο του lockdown για τον COVID-19. Μάλιστα, ο τελευταίος θεωρεί ότι η λύση θα του ήταν αδύνατη σε μια εποχή χωρίς την πληροφόρηση μέσω ίντερνετ, αλλά και χωρίς τον ελεύθερο χρόνο που προσέφερε η καραντίνα.
Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι αυτής της ιστορίας είναι η πρόσφατη αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος στις νεαρότερες ηλικίες μέσω των social media, αλλά και το πάθος που χαρακτηρίζει την προσπάθεια λύσης του. Τον Ιούλιο του 2021, άρχισε να γίνεται μια νέα συζήτηση σχετικά με το πάζλ στην πλατφόρμα του TikTok, ύστερα από βίντεο της @saruuuuuuugh, γνωστή ως Sarah Scannell. Η νεαρή βοηθός επικοινωνίας στη ΜΚΟ παραγωγής ντοκιμαντέρ Citizen Film ξεκίνησε να καταγράφει την προσπάθειά της να επιλύσει το παζλ και να τη μοιράζεται με τους ακόλουθούς της. Πολύ σύντομα, όπως συνηθίζεται στο TikTok, το παζλ έγινε viral και εξαντλήθηκε από τα ράφια των βιβλιοπωλείων.
Από τότε μέχρι και σήμερα, χιλιάδες άτομα ασχολούνται με την επίλυση του μυστηρίου. Εύκολα βρίσκει κανείς πολυάριθμα βίντεο στο TikTok και το Youtube, συζητήσεις στα υπόλοιπα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, blogs, αλλά και μια εξαιρετικά ενεργή κοινότητα στο Reddit, αποκλειστικά φτιαγμένη για να μπορούν οι επίδοξοι λύτες να ανταλλάσσουν πληροφορίες και γνώμες πάνω στο παζλ.
Η ιστορία του Cain’s Jawbone δεν μπορεί παρά να εγείρει το ενδιαφέρον του καθενός, είτε αυτός είναι λάτρης των μυστηρίων είτε της λογοτεχνίας γενικότερα. Το τρόπαιο δεν είναι τόσο τα χρήματα, όσο η αποκλειστικότητα που θα έχει ο νικητής στην καλά κρυμμένη ιστορία. Επιπλέον, η ολοένα και αυξανόμενη κοινότητα από λύτες δημιουργεί την αίσθηση ενός παραδοσιακού κυνηγιού θησαυρού, ενώ, παράλληλα, δίνει και την εντύπωση ότι δεν είμαστε μόνοι σε αυτόν τον αγώνα, μας φέρνει πιο κοντά με κόσμο που δεν θα είχαμε αλλιώς την ευκαιρία να επικοινωνήσουμε.
Δεν ξέρω για εσάς, αλλά το δικό μου book club μόλις βρήκε τη νέα αποστολή του μέχρι το τέλος του 2022, που είναι και η διορία για τις λύσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Cain’s Jawbone: how crime novel’s puzzling plot still keeps us guessing”, Andrew Anthony, 27.11.21, theguardian.com, διαθέσιμο εδώ.
- “Cain’s Jawbone: TikTok helps reissued literary puzzle fly off the shelves”, Alison Flood, 23.11.21, theguardian.com, διαθέσιμο εδώ.
- Sarah Scannell, tiktok.com, διαθέσιμο εδώ.
- CainsJawbone, A community of people trying to solve Cain’s Jawbone, the world’s most fiendishly difficult literary puzzle, reddit.com, διαθέσιμο εδώ.
