Βάθεια: Η πυργοπολιτεία της Μάνης

Της Δήμητρας Κούβελα,

Η Βάθεια αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους οικισμούς της Λακωνικής Μάνης, με πλούσια ιστορία που έως και σήμερα γίνεται φανερή μέσω των αρχιτεκτονικών της μνημείων. Ειδικότερα, αποτελεί μια παραθαλάσσια πυργοπολιτεία, η οποία προκαλεί το ενδιαφέρον πολλών καλλιτεχνών, κυρίως φωτογράφων, αλλά θεωρείται και δημοφιλής τουριστικός προορισμός. Βρίσκεται στο νότιο άκρο της «μανιατικής» χερσονήσου, 7 μόλις χιλιόμετρα μακριά από το ακρωτήριο Ταίναρο, το νοτιότερο άκρο της βαλκανικής χερσονήσου και της ηπειρωτικής Ελλάδας, και, οι πύργοι της είναι κτισμένοι σε πλαγιά. Η αρχιτεκτονική κληρονομιά του οικισμού αποτελεί μνημείο αρχιτεκτονικής παράδοσης και δείγμα λαϊκής οχύρωσης στην Ελλάδα.

Οι περισσότεροι πύργοι της Βάθειας κτίστηκαν τον 18^ο αιώνα από ισχυρές οικογένειες του τόπου. Πιθανολογείται, βάσει λεγομένων, ότι οι πύργοι ανήκαν σε τέσσερις οικογένειες, όσα και τα ελαιοτριβεία της εποχής στην περιοχή. Ο κάθε πύργος ήταν το σήμα κατατεθέν της κάθε οικογένειας και το ύψος του ήταν ανάλογο της ισχύος του ιδιοκτήτη του, καθώς επίσης προστάτευαν και την περιοχή από τουρκικές εισβολές, επειδή ήταν κτισμένοι ο ένας δίπλα στον άλλον και αποτελούνταν από τρεις, ακόμα και τέσσερις ορόφους έκαστος. Για αυτόν τον λόγο, τα παράθυρά τους ήταν πολύ στενά, εφόσον λειτουργούσαν ως πολεμίστρες και οι πόρτες ήταν χαμηλές, ενώ κάποιες είχαν από πάνω «ζεματίστρες», δηλαδή ανοίγματα από όπου έριχναν καυτό λάδι ή νερό στους εισβολείς. Οι πύργοι διέθεταν και ντουφεκότρυπες με σχήμα χωνιού, για να μην είναι ορατός απ’ έξω ο μαχητής και για να μπορεί να έχει μεγαλύτερη δυνατότητα σκόπευσης. Οι επάλξεις του πύργου ήταν συνήθως δύο, μία για βόρεια και δυτικά, μία για νότια και ανατολικά· και τις περισσότερες φορές υπήρχαν δύο φρουροί. Συνήθως, διέθεταν προεξέχοντα κυκλικά ή πολυγωνικά παρατηρητήρια, όπου το δόμα τους είχε ψηλό στηθαίο.

Κάποιες φορές, οι οικογένειες είχαν μεταξύ τους συγκρούσεις και αντιπάθειες και δεν επέτρεπαν την ανέγερση ψηλού πύργου πιο μικρών οικογενειών, διατάζοντας για το χαμήλωμα ή την κατεδάφισή του. Ως αποτέλεσμα, λόγω εσωτερικών συγκρούσεων στον οικισμό, πολλοί πύργοι καταστράφηκαν. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πιο ισχυρές οικογένειες προχωρούσαν σε κατεδαφίσεις ή ανατινάξεις άλλων, λιγότερο ισχυρών πύργων. Το χωριό ήκμασε κατά τον 19^ο αιώνα και είχε πάνω από 300 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, τη γεωργία, την πειρατεία και αργότερα, με την καλλιέργεια ελαιόδεντρων.

Οι πύργοι άρχισαν να εγκαταλείπονται από τους κατοίκους τον 20^ο αιώνα, ειδικότερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω του φαινομένου της αστικοποίησης, και έτσι αρκετοί πύργοι παρήκμασαν και εν τέλει κατέρρευσαν. Η κατάστασή τους παρέμεινε σταθερά η ίδια έως και το 1980, όταν ο Ε.Ο.Τ. (Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού) προχώρησε στην αναστήλωση πολλών από αυτών. Πολλά «πυργόσπιτα» μετατράπηκαν σε τουριστικά καταλύματα με παραδοσιακό ύφος. Έτσι, η ιστορία και η παράδοση του τόπου έγινε ευρύτερα γνωστή και ο τουρισμός αυξήθηκε. Ο τουρισμός ενισχύθηκε και στις κοντινές περιοχές, όπως στο Μαρμάρι που βρίσκεται πολύ κοντά στη Βάθεια, που αποτελεί μια παραλία ανάμεσα σε λόφους. Παρ’ όλα αυτά, μετά τη λήξη της σύμβασης του ελληνικού κράτους με τους ιδιοκτήτες των πύργων, δεν ανανεώθηκε η σύμβαση και έτσι πολλοί πύργοι παρέμειναν εγκαταλελειμμένοι. Ωστόσο, η Βάθεια συνεχίζει να αποτελεί έναν προορισμό άγριας και σπάνιας φυσικής ομορφιάς με ιστορικό πλούτο.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Βάθεια. Η πυργοπολιτεία της Μάνης που οχυρώθηκε και επέζησε κόντρα στους επίδοξους εισβολείς. Τι ήταν οι ζεματίστρες (drone), mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
• Βάθεια: Η πυργοπολιτεία της Μάνης που αντιστέκεται στο χρόνο, reader.gr, διαθέσιμο εδώ
• Βάθεια (Χωριό), exploring-greece.gr, διαθέσιμο εδώ
• Η Βάθεια στη Λακωνική Μάνη, travelphoto.gr, διαθέσιμο εδώ