Της Δήμητρας Γρηγοριάδου,
Η Εκάτη (ή Περσηίς) είναι θεότητα της αρχαιοελληνικής μυθολογίας και το όνομά της φαίνεται να είναι ελληνικό, καθώς μάλλον σχετίζεται με το επίθετο εκατηβόλος που αποδιδόταν στον Απόλλωνα. Ήταν το μοναδικό παιδί των Τιτάνων Πέρση και Αστερίας και κληρονόμησε δυνάμεις πάνω στη γη, τον ουρανό και τη θάλασσα. Υπάρχει έντονος συσχετισμός της Εκάτης με σταυροδρόμια, εισόδους, φως, μαγεία, γνώση φαρμακευτικών και δηλητηριωδών βοτάνων, φαντάσματα και νεκρομαντεία.
Η θρακική αυτή θεότητα και Τιτάνας, σύμφωνα με τη Θεογονία του Ησίοδου, που από την εποχή των Τιτάνων κυβέρνησε στον ουρανό, τη γη και τη θάλασσα, χάριζε στους θνητούς πλούτο, νίκη, σοφία, καλή τύχη στους ναυτικούς και τους κυνηγούς και ευημερία στους νέους και στα κοπάδια των βοοειδών. Αλλά όλες αυτές οι ευλογίες θα μπορούσαν ταυτόχρονα να παρακρατηθούν από αυτήν αν οι θνητοί δεν τις άξιζαν. Μετά την Τιτανομαχία παρόλο που η Εκάτη ήταν εναντίον των Θεών, ο Δίας ενώ τους τιμώρησε όλους, δεν της συμπεριφέρθηκε βίαια ούτε της στέρησε αυτά που της είχαν δώσει οι Τιτάνες. Στον αντίποδα, της επέτρεψε να κρατήσει μερίδιο από τη γη, τον ουρανό και τη θάλασσα.
Η Εκάτη στις απεικονίσεις στην τέχνη συνήθως κρατούσε δύο πυρσούς ή κλειδί. Στα αγάλματα απεικονιζόταν συχνά με τριπλή μορφή, ως θεά των σταυροδρομίων, τονίζοντας την τριπλή υπόστασή της: την ουράνια, τη χθόνια και την υποχθόνια, εξ ου και τα 3 κεφάλια/σώματα. Επίσης, κάποιες φορές ήταν ντυμένη με παρθενικό φόρεμα και μπότες σαν τη θεά Άρτεμις. Τα μικρά αγάλματα ή οι συμβολικές παραστάσεις της Εκάτης (εκαταία) ήταν πολυάριθμα ειδικά στην Αθήνα, όπου βρίσκονταν μπροστά ή μέσα σε σπίτια και σε σημεία που δύο δρόμοι διασταυρώνονταν μεταξύ τους. Φαίνεται, μάλιστα, ότι οι άνθρωποι συμβουλεύονταν τέτοιες Εκαταίες ως χρησμούς. Η Εκάτη περιγράφηκε, επίσης, ως σύζυγος του Χθόνιου (Κάτω Κόσμου) Ερμή στις λατρείες των Θεσσαλικών Φεραίων (Φερών) και της Ελευσίνας. Και οι δύο θεοί ήταν ηγέτες των φαντασμάτων των νεκρών και συνδέονται με την επιστροφή της Περσεφόνης.
Ο ρόλος της Εκάτης ήταν πολύ σημαντικός στον μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης, καθώς βοήθησε τη θεά Δήμητρα στην αναζήτηση της κόρης της. Σύμφωνα με τον ομηρικό μύθο, εκτός από τον Ήλιο, η Εκάτη ήταν η μόνη θεότητα που παρατήρησε από τη σπηλιά της την αρπαγή της Περσεφόνης και έτσι, με έναν πυρσό στο χέρι, συνόδευσε τη Δήμητρα στην αναζήτηση της Περσεφόνης. Όταν αυτή βρέθηκε, η Εκάτη παρέμεινε μαζί της ως συνοδός της και ως σύντροφος του Άδη και έγινε κατ΄ αυτόν τον τρόπο θεότητα του Κάτω Κόσμου. Σε μεταγενέστερους συγγραφείς τη συναντάμε ως πανίσχυρη και τρομερή θεότητα που κυβερνά τις ψυχές των νεκρών και τους καθοδηγεί μέσα στη νύχτα, καθώς και ως θεά των εξαγνισμών και των εξιλεώσεων.
Σε μεταγενέστερα επίσης χρόνια επισημάνθηκαν ιδιαίτερα οι μαγικές της ικανότητες, καθώς και η χθόνια υπόστασή της γενικότερα και εμφανίστηκε παράλληλα με τρομακτική μορφή (Μέδουσα, Εριννύες). Λατρευόταν και για τη δύναμη που είχε να κρατά το κακό μακριά από την καθημερινή ζωή. Η Εκάτη ως θεά της μαγείας και των ξορκιών λέγεται ότι έστελνε φαντάσματα και βασανισμένες ψυχές σε σταυροδρόμια και τάφους για να διδάξουν τη μαγεία στους ανθρώπους, ενώ μερικές φορές πήγαινε και η ίδια με τη μορφή σκύλου. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν στενή σχέση με τη μαγεία και η Εκάτη θεωρείται θεά της μαγείας/μαγικής πρακτικής, της νύχτας, του φεγγαριού, των φαντασμάτων και της νεκρομαντείας.
Για τον ελλαδικό χώρο η Εκάτη είναι ίσως η πρώτη ξεκάθαρη αναφορά στην τριπλή φύση (μετά ακολούθησε η τριαδική φύση του Θεού στον χριστιανισμό κτλ.). Η εκτεταμένη δύναμη που κατείχε η θεά ήταν πιθανώς ο λόγος που στη συνέχεια συγχύστηκε και ταυτίστηκε με πολλές άλλες θεότητες (Δήμητρα, Περσεφόνη, Άρτεμις, Σελήνη) και τελικά έγινε μυστικιστική θεά προς τιμήν της οποίας τελούνταν μυστήρια στη Σαμοθράκη και στην Αίγινα σαν να ήταν η βασίλισσα όλης της φύσης.
Αυτό που πρέπει να επισημάνουμε πριν κλείσουμε είναι ότι ως θεά της μαγικής τέχνης καλύπτει και τη λευκή πλην της μαύρης μαγείας, δηλαδή την ίαση με μαγικά βότανα κ.ά. Τέλος, ως σεληνιακή θεά είχε άμεση σχέση με το γυναικείο φύλο και τη γυναικεία φύση γενικότερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής βιογραφίας και μυθολογίας
- Theoi.com, “Hecate: Greek goddess of witchcraft, ghosts & magic”. Διαθέσιμο εδώ
- Encyclopedia Britannica, Hecate: Myth and Symbols. Διαθέσιμο εδώ
