Του Ελευθέριου Χονδρού,
Έκανε καμπάνια για την πρωθυπουργία ως η ιδεολογική ενσάρκωση της Σιδηράς Κυρίας της δεκαετίας του 1980, Margaret Thatcher· ως μια ισχυρή, διαφανής γυναίκα που θα εξαπέλυε, τελικά, το πραγματικό δυναμικό της –«μετά το Brexit»– Βρετανίας, μειώνοντας τους φόρους για τους επενδυτές και τις εταιρείες και κάνοντας τους εργάτες να δουλέψουν πιο σκληρά.
Η κάποτε αλαζόνας Liz Truss παραιτήθηκε την Πέμπτη ταπεινωτικά, μετά από μόλις 45 ημέρες στην εξουσία, και έγινε όχι ένα σύγχρονο σύμβολο των Συντηρητικών, αλλά η Πρωθυπουργός με τη μικρότερη θητεία στη βρετανική Ιστορία. Η Truss καταστράφηκε από αυτό που θεωρείται ευρέως ως η ανικανότητά της, δηλαδή η αδυναμία της να «πουλήσει» το όραμά της όχι μόνο στους νομοθέτες του κόμματός της και τον μικρό αριθμό των Tories στην ενδοχώρα, αλλά στο ευρύτερο εκλογικό σώμα και τους επενδυτές νομισμάτων και ομολόγων στο Λονδίνο.
Η ίδια η Truss θα έπρεπε να ήταν ασφαλής από μια άλλη πρόκληση ηγεσίας για τουλάχιστον έναν χρόνο. Ωστόσο, οι Συντηρητικοί είναι γνωστοί για το ότι εγκαταλείπουν αδίστακτα τους ηγέτες τους. Ο David Cameron έφυγε για την αντίθεσή του στο Brexit. Η Τeressa May αποχώρησε, επειδή δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το Brexit. Ο Johnson «εκδιώχθηκε» για ένα σωρό σκάνδαλα και για παραπλάνηση μελών του δικού του κόμματος, που τον έκριναν ανίκανο να κυβερνήσει. Η Truss για σοβαρή κακοδιαχείριση της οικονομίας, αλλά και επειδή κατέστη γρήγορα σαφές ότι δεν βοηθούσε το κόμμα της να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων. Η YouGov δήλωσε ότι ήταν η πιο αντιδημοφιλής Πρωθυπουργός που είχε παρακολουθήσει ποτέ ο οργανισμός.
Πολλές συνιστώσες οδήγησαν στον «θάνατο» της Liz Truss, αλλά μια νύχτα χάους στο βρετανικό Κοινοβούλιο προκάλεσε την παραίτησή της. Τα γεγονότα στη Βουλή των Κοινοτήτων στις 19 Οκτωβρίου έδειξαν ότι η Πρωθυπουργός είχε χάσει πλήρως τον έλεγχο. Ήταν ένα χαοτικό και μπερδεμένο 24ωρο, το οποίο είχε ισχυρισμούς εκφοβισμού στο Κοινοβούλιο και την παραίτηση της Yπουργού Εσωτερικών. Πιο συγκεκριμένα, εκείνο το βράδυ οι συντηρητικοί βουλευτές κλήθηκαν σε μια ψηφοφορία που φαινομενικά αφορούσε την υδραυλική ρωγμάτωση*, αλλά μπορεί να ήταν ή να μην ήταν ψήφος εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση της Liz Truss. Διατυπώθηκαν κατηγορίες ότι οι συντηρητικοί υπεύθυνοι κομματικής πειθαρχίας συμπεριφέρθηκαν ανάρμοστα για να κάνουν τους βουλευτές τους να ψηφίσουν υπέρ της κυβέρνησης. Ο «διωγμός» της Truss αντανακλά, επίσης, μια συνεχιζόμενη κρίση ταυτότητας μεταξύ των Συντηρητικών, έναν κατακερματισμό που οδήγησε στην αγωνιώδη εμπειρία του Brexit και αφήνει ανοιχτό το ερώτημα όχι μόνο για το ποιος θα αναλάβει τα ηνία της χώρας, αλλά και προς ποια κατεύθυνση θα πλεύσει αυτή.
Η Βρετανία είναι «χαμένη» για το ποια είναι η θέση της στον κόσμο και ποια είναι η σχέση της με την Ευρώπη, για το πώς να αντιμετωπίσει τον εκτοξευόμενο πληθωρισμό και την αναμενόμενη ύφεση και τι πρέπει να κάνει για θέματα που κυμαίνονται από τη μετανάστευση έως την κλιματική αλλαγή. Η Truss προσπάθησε να ανατρέψει τον εαυτό της και το σχέδιο ανάπτυξης, εγκαταλείποντας γρήγορα κορυφαίους Υπουργούς και καταστρέφοντας τη χαρακτηριστική πολιτική της, που συμπεριελάμβανε φορολογικές περικοπές για τους πλούσιους, τους επενδυτές και τις εταιρείες. Αυτή η στροφή της 180 μοιρών βοήθησε στιγμιαία να ηρεμήσουν οι επενδυτές ομολόγων και ενίσχυσε το βρετανικό νόμισμα. Βέβαια, αυτό δεν ήταν αρκετό για να τη σώσει πολιτικά.
«Δεδομένης της κατάστασης, δεν μπορώ να ανταποκριθώ στον ρόλο στον οποίο εκλέχθηκα από το Συντηρητικό Κόμμα», είπε μπροστά από την πρωθυπουργική κατοικία στη Ντάουνινγκ Στριτ την Πέμπτη. «Μίλησα, λοιπόν, με την Αυτού Μεγαλειότητα τον βασιλιά Κάρολο Γ’ για να τον ειδοποιήσω ότι παραιτούμαι», συμπλήρωσε.
Οι συντηρητικοί υψηλής επιρροής, που κινούν τα νήματα της εξουσίας, είναι σκληρά διχασμένοι σχετικά με το ποιος θα πρέπει να ηγηθεί του κόμματός τους και να γίνει η/ο τρίτος Πρωθυπουργός της Βρετανίας μέσα σε οκτώ εβδομάδες. Το Συντηρητικό Κόμμα σχεδιάζει να επιλέξει νέο αρχηγό έως τις 28 Οκτωβρίου, μετά από ψηφοφορία από τους νομοθέτες του κόμματος στο Κοινοβούλιο και μια διαδικτυακή ψηφοφορία που περιλαμβάνει τα μέλη του κόμματος που πληρώνουν συνδρομή (αποτελούν λιγότερο από το 0,3 τοις εκατό του βρετανικού πληθυσμού). Ο Graham Brady, Πρόεδρος της Επιτροπής του 1922 της κοινοβουλευτικής ομάδας του Συντηρητικού Κόμματος, ανακοίνωσε μια σαρωτική αλλαγή στους κανόνες, περικόπτοντας μια διαδικασία που συνήθως διαρκεί δύο μήνες.
Οποιοσδήποτε συντηρητικός νομοθέτης θελήσει μπορεί να θέσει υποψηφιότητα, υπό την προϋπόθεση ότι έχει την υποστήριξη τουλάχιστον 100 κομματικών συναδέλφων του στο Κοινοβούλιο. Τα ονόματα που φημολογούνται ως πιθανοί υποψήφιοι περιλαμβάνουν τον πρώην Υπουργό Οικονομικών Rishi Sunak, τον κύριο αντίπαλο της Truss στην τελευταία κούρσα ηγεσίας, ο οποίος προειδοποίησε ότι οι οικονομικές πολιτικές της θα κατέληγαν στη καταστροφή και όσα έλεγε η ίδια αφορούσαν μια, όπως την αποκάλεσε, «χώρα φαντασίας». Υπάρχει, επίσης, η Penny Mordaunt, η σημερινή ηγέτης της Βουλής των Κοινοτήτων, η οποία ήρθε τρίτη στον τελευταίο «διαγωνισμό» και είναι δημοφιλής στους πιστούς του Συντηρητικού Κόμματος. Μια άλλη επιλογή είναι η επιστροφή του Boris Johnson.
Οι φήμες πληθαίνουν ότι θα μπορούσε να κυνηγήσει τον σπάνιο ρόλο του «πρώην και μελλοντικού Πρωθυπουργού». Οι υποστηρικτές του Johnson υποστηρίζουν ότι, λόγω της συντριπτικής εκλογικής νίκης του το 2019, έχει ευθύνη να ηγηθεί, χωρίς να υπάρχει ανάγκη να διεξαγάγει άλλες γενικές εκλογές. Ωστόσο, η αποκατάστασή του θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη, δεδομένων των συνθηκών της αναγκαστικής παραίτησής του τον Ιούλιο και του γεγονότος ότι παραμένει μια πολωτική φιγούρα μεταξύ των ψηφοφόρων.
Πρέπει να επισημανθεί, ακόμη, ότι οι Συντηρητικοί είναι στην εξουσία για 12 χρόνια και έχουν φέρει πολλά δεινά. Αν γίνονταν τώρα γενικές εκλογές, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα έχαναν και, μάλιστα, συντριπτικά. Το αντιπολιτευόμενο Εργατικό Κόμμα σημειώνει άνοδο 30 μονάδων στις δημοσκοπήσεις. Ο ηγέτης των Εργατικών, Keir Starmer, ο οποίος δεν χρειάστηκε να κάνει πολλά περισσότερα από το να καθίσει και να δει τους αντιπάλους του να αυτοκαταστρέφονται, ζήτησε γενικές εκλογές «άμεσα». Παρόλα αυτά, η πρόταση για πρόωρες εκλογές θα χρειαζόταν τουλάχιστον τα δύο τρίτα των ψήφων στο Κοινοβούλιο. Αυτό θα ήταν δυνατό, μόνο εάν οι Συντηρητικοί υποστηρίξουν το μέτρο, το οποίο θα απεχθάνονταν να κάνουν, όσο βρίσκονται κάτω στις δημοσκοπήσεις.
Σε μια παθιασμένη συνέντευξη την Τετάρτη το βράδυ, ο νομοθέτης Charles Walker μίλησε ειλικρινά για την απογοήτευσή του. «Είμαι έξαλλος», είπε. «Πραγματικά δεν θα έπρεπε να το πω αυτό, αλλά ελπίζω όλοι εκείνοι που έβαλαν τη Liz Truss στο Νο. 10, να θεωρούν ότι άξιζε τον κόπο… γιατί η ζημιά που έχουν κάνει στο κόμμα μας είναι εξαιρετική». Η Truss μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για έξι εβδομάδες ζημιάς. Ο προηγούμενος κάτοχος ρεκόρ Πρωθυπουργού με τη μικρότερη θητεία ήταν ο George Canning, η διάρκεια της οποίας ανέρχεται σε 119 ημέρες – από τις 12 Απριλίου 1827 μέχρι τον θάνατό του, στις 8 Αυγούστου 1827.
Η είδηση της παραίτησης της Truss έκλεψε την παράσταση στα εγκαίνια της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες, καθώς οι ηγέτες που εισέρχονταν στις συναντήσεις κλήθηκαν να πάρουν θέση για την πολιτική κρίση στη Βρετανία. Υπήρχαν ίχνη χαιρεκακίας και μερικά πονηρά χαμόγελα από τους ηγέτες που είχαν καθίσει στην άλλη πλευρά των διαπραγματεύσεων για το Brexit. Αλλά οι ηγέτες το κράτησαν ως επί το πλείστον αριστοκρατικό, με τον Γάλλο Πρόεδρο Εmmanuel Macron να δηλώνει ότι ελπίζει η Βρετανία «να ανακτήσει την πολιτική σταθερότητα πολύ γρήγορα».
Παρά τις εσωτερικές διαμάχες του Συντηρητικού Κόμματος, το κόμμα δεν είναι εγγενώς ακυβέρνητο, αρκεί να κάνει τη σωστή επιλογή. Όπως έχει δείξει η πρόσφατη Ιστορία, το ρίσκο για το κόμμα είναι εξαιρετικά υψηλό. Όπως είπε και ο καθηγητής Πολιτικής στο Queen Mary του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Tim Bale: «Το Συντηρητικό Κόμμα είναι ένα κόμμα που εξαρτάται από το ποιος ηγείται, που σημαίνει ότι αν κάνουν λάθος στην επιλογή του αρχηγού, τότε θα αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα».
* διαδικασία εξόρυξης φυσικού αερίου ή πετρελαίου που γίνεται με μια αντισυμβατική μέθοδο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Opinion: What doomed Liz Truss, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Liz Truss resigns as British PM after 45 days, El Pais, διαθέσιμο εδώ
- Conservatives Scramble to Replace Liz Truss as U.K. Leader, New York Times, διαθέσιμο εδώ
