Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Το αναπτυξιακό μοντέλο της Ιαπωνίας για πολλά χρόνια βασίζεται στην οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας της σε ομάδες συμφερόντων, υπό την έντονη παρέμβαση των κρατικών αρχών για την ισορροπία και την ενίσχυσή του. Ουσιαστικά, με την ανάπτυξη μίας μορφής κορπορατιστικού συστήματος η Ιαπωνία στόχευε στη δραστηριοποίηση των εθνικών της δυνάμεων παραγωγής και την αύξηση των εξαγωγών της μέσω ενός «φτηνού» εθνικού νομίσματος, το οποίο έκανε τα εξαγωγικά της προϊόντα ιδιαίτερα ανταγωνιστικά. Παρά την επιτυχή ανάπτυξη αυτού του συστήματος, η ιαπωνική οικονομία συνεχίζει να περνάει περιόδους στασιμότητας με χαμηλή άνοδο του Α.Ε.Π. της. Επιπλέον, το τελευταίο διάστημα το υποτιμημένο γιεν φαίνεται να χάνει τη θετική του επίδραση.
Διαχρονικά, το αδύναμο ιαπωνικό γιεν ευνόησε το μοντέλο που είχε δομήσει την οικονομία της, το οποίο είναι γνωστό με την ονομασία “Japan Inc”. Ειδικότερα, παρείχε χαμηλές τιμές για τα εξαγωγικά προϊόντα της στους ξένους αγοραστές, καθιστώντας τα ιδιαιτέρως ανταγωνιστικά διεθνώς. Όμως, όπως όλα δείχνουν, τα τελευταία χρόνια αυτό το αναπτυξιακό μοντέλο της Ιαπωνίας έχει μεταβληθεί αισθητά, με την επίδραση του υποτιμημένου εθνικού νομίσματος στην ανάπτυξη των εξαγωγών να είναι μικρότερη σε σχέση με τα παλαιότερα. Αυτό συμβαίνει, διότι το 25% περίπου του μεταποιητικού τομέα της χώρας έχει μετατοπιστεί στο εξωτερικό (offshoring).
Ενδεικτικά, θα δούμε την επίδραση που έχει η μεγάλη διολίσθηση του γιεν έναντι άλλων νομισμάτων ισχυρών οικονομιών σε μία από τις μεγαλύτερες και δημοφιλέστερες ιαπωνικές επιχειρήσεις. Ειδικότερα, για τη Sony το ασθενέστερο εγχώριο νόμισμα έχει μικτό αντίκτυπο. Ο ιαπωνικός όμιλος έχει αναθέσει την παραγωγή πολλών καταναλωτικών ηλεκτρονικών προϊόντων που διαθέτει στην αγορά σε εξωτερικούς συνεργάτες τις τελευταίες δεκαετίες.
Για αυτές τις επιχειρήσεις, το «φθηνό» γιεν ανεβάζει το κόστος παραγωγής σε δολάρια, καθώς και τις απαραίτητες πρώτες ύλες που αγοράζονται σε δολάρια, προκαλώντας ισχυρές αυξήσεις στις τελικές τιμές των προϊόντων που προσφέρει η Sony. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι που μας πέρασε η τιμή του PlayStation 5 στις αγορές της Ιαπωνίας, της Ευρώπης, της Κίνας, κ.α. ανέβηκε κατά 6 με 10%, λόγω του αδύναμου γιεν και της παγκόσμιας έλλειψης ημιαγωγών που αύξησαν το κόστος παραγωγής. Ωστόσο, προϊόντα που συνεχίζει να κατασκευάζει εντός της χώρας και εξάγει ή προμηθεύει άλλες εταιρείες, όπως τους image sensors που πουλάει στην Apple, συνεχίζει να τα ευνοεί στο διεθνές εμπόριο για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω. Συνολικά, η χαμηλή αξία του γιεν φέρει ελαφρώς θετικό πρόσημο στις επιχειρήσεις του ομίλου της Sony.
Η υποχώρηση του εθνικού νομίσματος έχει ξεπεράσει τα 150 ¥ έναντι του αμερικανικού δολαρίου για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες. Συγκεκριμένα, έχει φτάσει στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 1990. Αυτή η τόσο μεγάλη διολίσθηση έχει ενισχυθεί αρκετά από τα σήματα που έχει στείλει στην αγορά η Τράπεζα της Ιαπωνίας για τη διατήρηση του περιβάλλοντος χαμηλών επιτοκίων. Στόχος της Κυβέρνησης και της Κεντρικής Τράπεζας είναι να επιτύχουν αυξήσεις στις τιμές των αγαθών, μέχρι να προσαρμοστούν σε αυτές και οι μισθοί.
Πολλοί αναλυτές διαφόρων επενδυτικών τραπεζών διεθνώς έχουν υποβαθμίσει τις βραχυπρόθεσμες προβλέψεις τους για την πορεία του γιεν. Η JP Morgan έχει ανεβάσει τις εκτιμήσεις της για το γιεν έναντι του αμερικανικού δολαρίου στα 155 ¥ από 147 ¥ που είχε ανακοινώσει στους προηγούμενους υπολογισμούς της. Το ίδιο και η Goldman Sachs αναπροσάρμοσε τις προβλέψεις για το γιεν έναντι του αμερικανικού δολαρίου προς τα πάνω στα 155 ¥ από 145 ¥.
Αυτή τη στιγμή, η Τράπεζα της Ιαπωνίας διαθέτει $1,2 τρις σε συναλλαγματικά αποθέματα, δίνοντάς της τη δυνατότητα να ασκήσει διακριτική παρέμβαση για τη στήριξη του εγχώριου νομίσματός της. Όμως, σύμφωνα με αναλυτές, δεν φαίνεται πως θα τα χρησιμοποιήσει στο κοντινό μέλλον για την ενίσχυση του γιεν. Επίσης, αναφέρουν πως και η χρήση των αποθεματικών σε δολάρια δεν θα αποβεί ιδιαίτερα αποτελεσματική, όσο τα spread των ιαπωνικών επιτοκίων έναντι των υπόλοιπων μεγάλων οικονομιών που διατηρεί ισχυρές εμπορικές σχέσεις (Η.Π.Α., Ε.Ε., Αυστραλία, κ.α.) διευρύνονται.
Γενικά, τα προβλήματα που έχει μπροστά της να αντιμετωπίσει η ιαπωνική οικονομία είναι πολλά και βαρυσήμαντα. Μένει να δούμε πόσο καλά θα καταφέρουν να ανταποκριθούν στις τωρινές και μελλοντικές προκλήσεις της Ιαπωνίας η Κυβέρνηση και η Κεντρικής της Τράπεζα, που αποτελούν βασικούς κινητήριους μοχλούς της οικονομίας τους. Πάντως, το μοντέλο ανάπτυξης που βασίζεται στις συχνές κρατικές παρεμβάσεις, στο υψηλό «εσωτερικό» χρέος και τις εξαγωγές έχει αρχίσει και εξασθενεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why the weak yen no longer means what it once did for Japan Inc, ft.com, διαθέσιμο εδώ
- Yen slips past ¥150 against the dollar to lowest level since 1990, ft.com, διαθέσιμο εδώ
