Της Ισιδώρας Ανδρέου,
Έφτασε, λοιπόν, η ώρα να μιλήσουμε για την απαρχή του κόσμου μας, την αρχή κάθε πολιτισμού, που κρύβει μέσα της την κουλτούρα, τις Τέχνες και την τεχνολογία που μας βοήθησε να φτάσουμε στο σήμερα. Ἐν ἀρχῇ ἦν το χάος και χάος, τα άπαντα του κόσμου. Φυσικά, θα αναζητήσουμε την αρχή αυτή αρκετά χρόνια πίσω, στη μυθολογία –για εμάς– και στην Iστορία –για τους αρχαίους ημών προγόνους. Γυρίζοντας πίσω τον χρόνο, ανατρέχουμε στη μυθολογία και, ειδικότερα, στον μυθικό Τιτάνα, Προμηθέα, ο οποίος βοήθησε τους ανθρώπους, δίνοντάς τους τη φωτιά. Με την κίνησή του αυτή συνεισέφερε στη δημιουργία του πολιτισμού, της κουλτούρας, της τεχνολογίας, αλλά και όλων των τεχνών που χαρακτηρίζουν το γένος των ανθρώπων. Το όνομά του συμβολίζει τη γνώση.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Προμηθέας ήταν Τιτάνας και θεός της φωτιάς. Ήρθε σε ρήξη με τον πατέρα των Θεών, Δία, όταν αποφάσισε να βοηθήσει το ανθρώπινο γένος, χαρίζοντάς του το θείο δώρο της φωτιάς. Ο ίδιος είναι γνωστός για την ευφυΐα και τις ευεργετικές του πράξεις για το ανθρώπινο είδος και, γενικά, θεωρείται ως ο εμπνευστής των τεχνών και επιστημών. Ο Προμηθέας, παρακούοντας την εντολή και απαγόρευση του Δία, έδωσε τη φωτιά στο ανθρώπινο γένος και καταδικάστηκε σε μία ισόβια τιμωρία. Ο Θεός Ήφαιστος, ύστερα από διαταγή του πατέρα των Θεών, κάρφωσε τον Προμηθέα με ατσάλινα δεσμά σε έναν βράχο και ένας γυπαετός (έμβλημα του Δία) κάθε μέρα του έτρωγε το συκώτι, ενώ τη νύχτα επανερχόταν στην αρχική του μορφή. Το συκώτι στην αρχαία Ελλάδα συχνά αποτελούσε την «έδρα» των ανθρώπινων συναισθημάτων, ενώ είναι στοιχείο που δείχνει πως οι αρχαίοι μας πρόγονοι γνώριζαν ότι το ανθρώπινο συκώτι έχει την ιδιότητα της ανάπλασης. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ηρακλής ήταν εκείνος που απελευθέρωσε από το μαρτύριό του τον μυθικό Τιτάνα.
Το άγαλμα φιλοτεχνήθηκε περί το 1762 από τον καλλιτέχνη και γλύπτη Nicolas Sebastien Adam και βρίσκεται στο Λούβρο. Ο χρόνος παγώνει από το χέρι του δημιουργού ακριβώς την τραγική στιγμή που το πτηνό κατασπαράζει το συκώτι του τραγικού Τιτάνα. Ο ίδιος απεικονίζεται κεκλιμένος και στραμμένος προς τα δεξιά, με προτεταμένο το δεξί του χέρι και λυγισμένο το αριστερό. Ευδιάκριτα είναι τα σιδερένια δεσμά του, ενώ με ιδιαίτερη λεπτομέρεια αποδίδεται και η μορφή του γυπαετού. Τα φτερά του, τα οποία είναι λυγισμένα, αποτυπώνονται στο μάρμαρο με πολλή προσοχή, ενώ το ένα του πόδι, «καρφωμένο» πάνω στον θώρακα του ήρωα, δίνει την εντύπωση του αρπαχτικού. Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη της τρανταχτής παρατηρητικότητας του γλύπτη, όσον αφορά τη φύση και τον τρόπο κυνηγιού του συγκεκριμένου πτηνού.
Το σώμα του Προμηθέα απεικονίζεται αρκετά γυμνασμένο, με τους μύες στα κάτω άκρα, αλλά και στην κοιλιακή χώρα να εμφανίζονται έντονοι. Ο ίδιος έχει λάβει μία στάση οδύνης, αφού απεικονίζεται την εφιαλτική στιγμή που ο αετός του τρώει το συκώτι. Ο θεατής αποσβολώνεται παρακολουθώντας το θέαμα του αγάλματος, μία σκηνή άκρως δραματική και παραστατική. Το μάτι του θεατή βλέπει τον πόνο και συμπάσχει στην τραγική στιγμή του ήρωα, αφού το άγαλμα παρουσιάζεται με έντονη κινησιολογία. Ο Προμηθέας σφίγγει τα άνω άκρα του, σε μία προσπάθεια να αποφύγει τον πόνο που βιώνει εκείνη τη στιγμή. Πρόκειται για μία στιγμή έντονα ρεαλιστική, με το ρούχο του μυθικού Τιτάνα να αποτυπώνεται στο μάρμαρο πτυχωτό, προσδίδοντας στο μαρμάρινο δημιούργημα ζωντάνια και παραστατικότητα, αφού δίνει την αίσθηση πως φυσά ένας άνεμος και αυτό στροβιλίζεται στον αέρα. Πρόκειται για ένα μοτίβο που προσδίδει στο έργο έναν τόνο δραματικότητας.
Το εν λόγω γλυπτό αποτελεί ύμνο στον εμπνευστή της ανθρώπινης άυλης κληρονομιάς και του υλικού πολιτισμού. Πρόκειται για μία τραγική στιγμή που παγώνει στον χρόνο και λαξεύτηκε για να μας θυμίζει πως, όπως ο Ιησούς Χριστός θυσιάστηκε, αναβαίνοντας στον σταυρό για τον άνθρωπο, έτσι και κάποιοι προπάτορές του, θυσίασαν την ελευθερία, αλλά και τη ζωή τους για να χαρίσουν στον άνθρωπο όσα έχει μέχρι και σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τραγωδία του Αισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης», elemesos.com, διαθέσιμο εδώ
- Προμηθέας, theogonia.gr, διαθέσιμο εδώ
