Της Νικολίνας Μάνη,
Ουκ ολίγα έχουμε ακούσει τον τελευταίο χρόνο περί πανεπιστημιακής αστυνομίας. Η παρουσία Ομάδων Προστασίας Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων ΟΠΠΙ έχει τεθεί από φέτος σε ισχύ και λαμβάνει «ενεργό δράση» στους πανεπιστημιακούς χώρους. Ένα προτεινόμενο νομοσχέδιο υλοποιείται πια σε μια απτή και δυστυχή, κατά τη γνώμη μου, πραγματικότητα. Κι όμως, αρκετοί είναι όσοι υποστηρίζουν αυτόν τον «προστατευτικό» θεσμό. Προσεγγίζοντας το θέμα κοινωνικά, ποιες άραγε είναι οι αιτίες για τις ποικίλες απόψεις που έχουν θεμελιωθεί για το ζήτημα;
Αφορμή για να αναλυθούν τα παραπάνω αποτελούν κυρίως τα περιστατικά που διεξάγονται στα πανεπιστήμια, με πιο ηχηρά εκείνα του ΑΠΘ, αφού εκεί οι φοιτητικοί σύλλογοι ορθώς, θα έλεγα, διεκδικούν κάτι που παραδόξως δεν είναι αυτονόητο για το ελληνικό έννομο καθεστώς. Υπάρχει όμως και μια περαιτέρω λανθάνουσα αφορμή που πηγάζει από την επικαιρότητα των τελευταίων εβδομάδων, σχετικά με τις εγκληματικές συμμορίες στις εστίες της Πολυτεχνειούπολης. Το συμπέρασμα που απορρέει από αυτές τις εικόνες είναι ότι η ελληνική πολιτεία εξακολουθεί να θεραπεύει εκ των υστέρων τέτοιες καταστάσεις. Πώς συνδέεται ωστόσο αυτό με την πανεπιστημιακή αστυνομία;
Η ελληνική πολιτεία δεν χρηματοδοτεί επαρκώς τα πανεπιστημιακά ιδρύματα με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών διδασκαλίας και διαβίωσης των φοιτητών. Αντ΄ αυτού, εκμισθώνει και εκπαιδεύει ομάδες προστασίας, για να προστατεύσει τι; Τις προβληματικές δομές εκπαίδευσης οπού διδάσκονται οι νέοι ή μήπως τις «υποβασταζόμενες» εστίες οπού διαμένουν φοιτητές; Εξάλλου, και η συχνά συμφεροντολογική τηλεοπτική δημοσιογραφία πρόβαλε αυτά τα γεγονότα ως μια φαινόμενη αφορμή που καθιστά επείγουσα την αστυνομία σε ακαδημαϊκούς χώρους, με στόχο την κατασταλτική προστασία τους. Μα η απορία μου έγκειται στο εξής: γιατί να δίνουμε έμφαση τόσο σε κατασταλτικούς μηχανισμούς και όχι σε μέσα του προλαμβάνειν;
Η ελληνική κυβέρνηση, τα χρήματα που χρησιμοποιεί τώρα για να μισθώνει αστυνομικούς, θα μπορούσε άνετα να τα αξιοποιήσει για τη δημιουργία ασφαλέστερων και πιο αξιοπρεπών υποδομών. Την ίδια στιγμή, οι φοιτητές δεν χαίρουν «άκρας εκπαίδευσης», αφού περιορίζονται σε μια ήδη ελαττωματική από αρκετές απόψεις παιδεία, η προβληματικότητα της οποίας εντείνεται θεωρώ με την παρεμβολή οργάνων ασφάλειας.
Η αστυνομοκρατία στα ακαδημαϊκά ιδρύματα δικαιολογημένα βρίσκεται στο επίκεντρο της επικαιρότητας το τελευταίο έτος, διότι αποτελεί μια ριζοσπαστική –με την κακή έννοια κατ’ εμέ– λύση απέναντι στην παρανομία που επικρατεί στα ΑΕΙ. Το ενδιαφέρον, ωστόσο, στρέφεται και σε διεθνές επίπεδο, καθότι στα ξένα πανεπιστήμια της Ευρώπης η πανεπιστημιακή αστυνομία, ως όργανο της κρατικής αστυνομίας, δε νοείται καν ως μέση λύση για την καταπολέμηση της ακαδημαϊκής ανομίας.
Η πανεπιστημιακή αστυνομία αποτελεί ένα άκρως ευαίσθητο θέμα, σχετικά με το οποίο διατυπώνονται τρεις απόψεις. Αρχικά, υπάρχουν εκείνοι που ισχυρίζονται ότι η παρουσία ΟΠΠΙ είναι ακράδαντα αναγκαία στην πανεπιστημιακή κοινότητα για την προστασία των φοιτητών–παιδιών τους. Προφανώς, θα έλεγα, τα άτομα που διατείνονται αυτή την άποψη είναι πλήρως αποστασιοποιηθέντα από την πρακτική εικόνα του όλου θέματος. Θεμελιώνουν την υποστηρικτική τους στάση εστιάζοντας στον λανθάνοντα στόχο, αγνοώντας τα μέσα που τον «αγιάζουν».
Ακολούθως, υπάρχουν εκείνοι που εξυπηρετούν πολιτικά συμφέροντα πχ. πολιτικοί, ορισμένες εκπομπές σε κανάλια και κάποιοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι αποδέχονται ασυζητητί την αστυνομοκρατία, πιθανώς σε μια προσπάθεια ιδιωτικοποίησης της ελληνικής ελεύθερης –όχι για πολύ– παιδείας. Αν ρωτήσει κανείς αυτούς τους ανθρώπους γιατί επιμένουν τόσο πολύ όσον αφορά την υποστήριξη της ΟΠΠΙ, μάλλον δεν θα γνωρίζουν καν πως να τεκμηριώσουν εμπεριστατωμένα τη γνώμη τους. Γίνεται σαφές, πιστεύω, ότι τέτοιας λογής πεποιθήσεις είναι τηλεκατευθυνόμενες, προσανατολιζόμενες από τα κυβερνητικά κίνητρα ή ειδικότερα από τα συμφέροντα της πολιτικής παράταξης όπου και υπάγονται.
Ιδέες απόλυτες, αντιδημοκρατικές, αναιτιολόγητες, που φτάνουν τα όρια αυταρχισμού, εφόσον χαρακτηρίζονται από την έλλειψη των αρχών της ελευθερίας και της συλλογικότητας. Τα πανεπιστήμια είναι χώροι, οπού κυρίαρχη οφείλει να είναι η γνώση και η μάθηση. Τα ΑΕΙ συνιστούν οικοδομήματα, τα οποία στεγάζουν μυαλά φοιτητών διατεθειμένα να εντρυφήσουν στη γνώση. Για αυτό λοιπόν, δεν μπορεί μια τέτοια κοινότητα να φυλακίζεται, να τίθεται πίσω από τις «μπάρες». Άλλωστε, κατά πόσο πράγματι οι αστυνομικές δυνάμεις δύνανται να προστατεύσουν την πανεπιστημιακή κοινότητα;
Παράλληλα συναντάται μια τρίτη προσέγγιση απέναντι στο ζήτημα της ΟΠΠΙ, την οποία ευελπιστώ να συμμερίζονται οι περισσότεροι. Η πανεπιστημιακή αστυνομία δεν έχει ουδεμία θέση στο ακαδημαϊκό, όπως επίσης και στο σχολικό περιβάλλον. Ο θεσμός της παιδείας δεν νοείται να προστατεύεται από αστυνομικές δυνάμεις. Η αστυνομία και γενικά οι δυνάμεις ασφάλειας είναι κρατικά όργανα καταστολής, που αποσκοπούν στην καθολική παροχή ασφάλειας στους πολίτες και όχι στην επίβλεψη μιας φοιτητικής κοινότητας.
Επιπρόσθετα, και για λόγους πρακτικούς, γίνεται κατανοητό ότι η φύλαξη μεγάλων πανεπιστημιακών εκτάσεων, όπως για παράδειγμα το ΑΠΘ, είναι πιθανότατα αδύνατον να επιτευχθεί αποτελεσματικά. Ιδιαίτερα, αρκετοί από εμάς ήδη γνωρίζουμε την ανικανότητα ορισμένων αστυνομικών που υπάρχουν, στοιχείο που ίσως τελικά να καθιστά ανέφικτη την επιτυχή προστασία των πανεπιστημίων.
Ως μέλος και εγώ της φοιτητικής κοινότητας του ΑΠΘ, έχω συνειδητοποιήσει πια ότι η εικόνα του ακαδημαϊκού χώρου άλλαξε αυτόματα με την «νομιμοποιημένη εισβολή» των ΟΠΠΙ . Το να πηγαίνει ένας φοιτητής καθημερινά στη σχολή του και να αντικρύζει σε όλες τις εισόδους αστυνομικούς «πράσινους», όπως αυτοπροσδιορίζονται οι ΟΠΠΙ, θεωρώ πως είναι είναι ό,τι πιο απαισιόδοξο και θλιβερό μπορεί να συναντήσει κανείς εν έτει 2022 στην ελληνική ελεύθερη παιδεία, όπως την αποκαλούμε. Το γεγονός ότι οι στολές των αστυνομικών έγιναν πράσινες με την είσοδό τους στα πανεπιστήμια, δεν συνεπάγεται ότι ανήκουν κιόλας εκεί. Ακόμα και με πράσινες στολές εξακολουθούν να είναι όργανα της Πολιτείας που προασπίζουν την ιδέα του κατασταλτικού μηχανισμού της τιμωρίας και όχι της ελευθερίας.
Άλλωστε σε τι διαφέρει το μπλε των αστυνομικών από το πράσινο των ΟΠΠΙ; Ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα τους είναι ο στόχος της καταστολής με χρήση της βίας, ή έστω απειλή αυτής. Βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα… δεν θα έπρεπε να ερχόμαστε αντιμέτωποι με τέτοιες εικόνες ενόσω πηγαίνουμε να διδαχθούμε σε καθημερινή βάση στις σχολές μας. Ούσα φοιτήτρια που συστηματικά παρακολουθεί τις παραδόσεις των μαθημάτων, νομίζω ότι είναι αντιφατικό η διαδικασία της εκμάθησης να συνοδεύεται από ομάδες προστατευτισμού. Αναπόσπαστο θεμέλιο της εκμάθησης ήδη από την αρχαιότητα, είναι η γνώση καθαυτή, με βάση την αρχής της ελευθερίας, καθώς επίσης και της δημοκρατίας.
Είναι σωστό που εν τέλει καταλήξαμε ως Πολιτεία να περιορίζουμε την ελευθερία της γνώσης σε αυταρχικά πλαίσια; Λογικό επακόλουθο είναι νομίζω η αντίδραση πληθώρας φοιτητών και η ραγδαία έξαρση των διαδηλώσεων, με απώτερο σκοπό την ικανοποίηση του αιτήματος τους, δηλαδή την κατάργηση του φλέγοντος νομοσχεδίου. Πράγματι, η παρουσία της αστυνομίας στα ακαδημαϊκά ιδρύματα θίγει, κατά τη γνώμη μου, ουσιαστικά την ύψιστη αρχή της ελληνικής παιδείας, την «ελευθερία». Γι’ αυτό και η συλλογική δράση-αντίδραση εναντίον της αποτελεί αδήριτη ανάγκη για την επαναθεμελίωση και εγκαθίδρυση του φιλελεύθερου χαρακτήρα της παιδείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πανεπιστημιακή αστυνομία, ethnos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πανεπιστημιακή αστυνομία, efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ
