Της Κάτιας Σπυροπούλου,
Η παγκόσμια οικονομική υπερδύναμη εν ονόματι Κίνα εξακολουθεί να προβάλλει τις φιλοδοξίες της στις υπόλοιπες χώρες. Αυτή τη φορά το επιτυγχάνει μέσω της νέας πρωτοβουλίας της Belt and Road (Μια Ζώνη ένας Δρόμος). Η κινεζική διπλωματία έκανε μια βασική στροφή το 2013, με την ανακοίνωση της στρατηγικής «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» ή “一带 一路”, η οποία ενσωματώθηκε στο σύνταγμα της χώρας το 2017, αποτελώντας, κατά την άποψη πολλών σχολιαστών, τον ακρογωνιαίο λίθο της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής.
Η πρωτοβουλία αφορά όχι μόνο την ανάπτυξη υποδομών, αλλά και ένα καίριο στοιχείο ήπιας ισχύος. Βασικός σκοπός της υπερδύναμης είναι η διαμόρφωση παγκόσμιων περιβαλλόντων πληροφόρησης προς όφελός της, κάτι που δεν φοβάται να δείξει. Έτσι, έχει επενδύσει σε μαζική παρακολούθηση και λογοκρισία στο εσωτερικό, διεθνείς ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές, ξένα μέσα ενημέρωσης, διαδικτυακές πλατφόρμες και πλατφόρμες για κινητές συσκευές, μάρκετινγκ υποστηριζόμενο από το κράτος και παγκόσμια επέκταση των εταιρειών τεχνολογίας επικοινωνιών. Παρείχε, επίσης, υποστήριξη σε άλλες χώρες να υιοθετήσουν την προσέγγισή της σε ένα «εθνικά κυρίαρχο Διαδίκτυο», χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό ρυθμιστικής επιρροής, μεταφοράς τεχνολογίας και επιθετικής προώθησης πολιτικής σε βασικά πολυμερή διεθνή φόρουμ.
Μπορεί στο μυαλό της το σχέδιό της να φαντάζει άρτιο –κάτι που εξηγείται αν λάβει κανείς υπόψη την προπαγάνδα που δημιούργησε για την προώθηση των στόχων της–, ωστόσο, οι τοπικές κοινωνίες και κοινότητες έχουν διαφορετικές αντιλήψεις για τα οφέλη και τις πιθανές βλάβες της πρωτοβουλίας “Belt & Road”. Αδιαμφισβήτητα, το μέλλον της Πρωτοβουλίας του Πεκίνου πιθανότατα θα εξαρτηθεί από τη βιωσιμότητα των φιλελεύθερων δημοκρατικών εναλλακτικών λύσεων. Όπως πληροφορούμαστε από τη Carisa Nietsche, συνεργάτιδα του Προγράμματος Διατλαντικής Ασφάλειας στο Κέντρο για μια Νέα Αμερικανική Ασφάλεια (CNAS), καθώς και από τον Nicholas Lokker, βοηθό ερευνητή στο Transatlantic Security Program στο CNAS, η ανάπτυξη της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) της χώρας την έχει θέσει στο επίκεντρο, καθώς η αξιολόγηση της Ευρώπης για την Κίνα έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα από εκεί που έβλεπε το Πεκίνο ως εταίρο, πλέον το αντιλαμβάνεται ως ανταγωνιστή, ακόμη και ως «συστημικό αντίπαλο».
Από τη σκοπιά του Πεκίνου, το BRI δεν είναι τίποτα το λιγότερο από μία ευκαιρία για επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης μέσω αυξημένης συνδεσιμότητας. Συγχρόνως, η προσπάθειά του να εξασφαλίσει διπλωματικούς στόχους και στόχους ασφάλειας μέσω της πρωτοβουλίας έχει θέσει υπό αμφισβήτηση τη «σοφία» της συμμετοχής. Η μελλοντική πορεία του σχεδίου εξαρτάται τόσο από τα χέρια του ευρωπαϊκού όσο και του κινεζικού οικονομικού περιβάλλοντος. Πάντως, το θέμα που βρίσκεται στο τραπέζι είναι το εάν θα υπάρχουν βιώσιμες, φιλελεύθερες, δημοκρατικές εναλλακτικές λύσεις.
Μέχρι στιγμής, το BRI έχει ένα άνισο ιστορικό στην Ευρώπη. Ενώ 31 ευρωπαϊκές χώρες, εκ των οποίων οι 17 αποτελούν μέλη της Ε.Ε., έχουν υπογράψει Μνημόνια Συναντίληψης με την Κίνα, αρκετές έχουν αποσυρθεί πρόσφατα λόγω αυξανόμενων ανησυχιών για την καταναγκαστική συμπεριφορά του Πεκίνου και τους πιθανούς κινδύνους που συνδέονται με τις κινεζικές επενδύσεις. Η Λιθουανία, για παράδειγμα, μπλόκαρε τις κινεζικές επενδύσεις στο λιμάνι της Klaipėda εν μέσω μιας αυξανόμενης διπλωματικής διαμάχης με το Πεκίνο. Η απόφαση ακολούθησε τόσο την απόσυρση της Εσθονίας από ένα έργο σήραγγας στη Βαλτική, που υποστηρίζεται από την Κίνα, όσο και την αποχώρηση της Ρουμανίας από μια συμφωνία με την Κίνα για την κατασκευή νέων πυρηνικών αντιδραστήρων στο Cernavodă το 2020. Ωστόσο, αλλού στην Ευρώπη, η εικόνα φαίνεται ουσιαστικά διαφορετική.
Αναφορικά με τη χώρα μας, οι σχέσεις που έχει συνάψει με την Κίνα χαρακτηρίζονται ως εντυπωσιακές. Ειδικότερα, έχει εμβαθύνει τους οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα, με την κρατική ναυτιλιακή COSCO να αυξάνει το μερίδιό της στο λιμάνι του Πειραιά στο 67%. Πιο πρόσφατες επενδύσεις σε άλλα ευρωπαϊκά λιμάνια, όπως το Tarento στην Ιταλία, το οποίο φιλοξενεί μια βασική βάση του ΝΑΤΟ, υποδηλώνουν ότι η Κίνα επιδιώκει να επαναλάβει την επιτυχία της στον Πειραιά σε όλη την ήπειρο(!). Εν τω μεταξύ, οι κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Σερβίας έχουν διπλασιάσει την οικονομική και πολιτική υποστήριξή τους για τους σιδηροδρόμους Βουδαπέστης-Βελιγραδίου της Κίνας, παρά τις μεγάλες καθυστερήσεις και τις ανησυχίες σχετικά με τη διαφάνεια.
Συνοπτικά, το μέλλον του «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος» είναι αβέβαιο. Και αυτό υποδηλώνεται από αυτόν τον συνδυασμό επιτυχιών και αποτυχιών στην Ευρώπη και από το τι τελικά αυτό το μέλλον μπορεί να εξαρτάται. Εάν οι δυτικές επιχειρήσεις μπορούν πραγματικά να προσφέρουν πολλά από τα οφέλη του BRI χωρίς σχετικούς κινδύνους ασφάλειαςς, η κινεζική χρηματοδότηση μπορεί να χάσει την ελκυστικότητά της. Από την άλλη πλευρά, η αποτυχία αυτών των πρωτοβουλιών θα μπορούσε να ανακάμψει προς όφελος της Κίνας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η αντίδραση στην πρωτοβουλία «Μια ζώνη, Μια Οδός», Foreign Affairs, διαθέσιμο εδώ
