Του Νίκου Διονυσάτου,
Η Ισημερινή Γουινέα είναι ένα μικρό κράτος της Αφρικής, το οποίο απαρτίζεται από δύο τμήματα. Ένα ηπειρωτικό, που αποτελείται από μια τετραγωνισμένη λωρίδα γης στην ακτή του Ατλαντικού, «σφηνωμένη» ανάμεσα στο Καμερούν και την Γκαμπόν, και ένα νησιωτικό, που αποτελείται από το νησί Μπιόκο. Η Ισημερινή Γουινέα είναι, όπως και πολλά άλλα σύγχρονα αφρικανικά κράτη, ένα υποπροϊόν της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, η οποία εκτινάχθηκε σε ένταση και εύρος κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Κάπως έτσι λοιπόν, το 1884, η συγκεκριμένη περιοχή θα παραχωρηθεί ως κτήση στην Ισπανία, στην οποία θα παραμείνει για τα επόμενα 85 περίπου χρόνια, ως Ισπανική Γουινέα.
Παρά τις τόσες δεκαετίες ισπανικής κυριαρχίας, ωστόσο, τα χρόνια πριν τον θάνατο του δικτάτορα Francisco Franco, ήταν σαφές ότι η πάλαι ποτέ λαμπρή ισπανική αυτοκρατορία θα έπρεπε να εγκαταλείψει και τα τελευταία της απομεινάρια. Ένα από αυτά τα απομεινάρια ήταν και η Ισπανική Γουινέα, η οποία τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 διοικούνταν πλέον ως υπερπόντια περιφέρεια και τα χρόνια πριν την ανεξαρτησία θεωρούνταν από πολλούς αναλυτές ως ένα από τα πιο οικονομικά ανεπτυγμένα τμήματα της Αφρικής. Την δεκαετία του ’60 όμως, ο αφρικανικός εθνικισμός φούσκωνε και τα κινήματα ανεξαρτησίας πολλαπλασιάζονταν ολοένα σε κάθε μεριά της μαύρης ηπείρου, επομένως η ισπανική διοίκηση αντελήφθη την ρότα του ανέμου και το 1968 αποφάσισε επιτέλους να αποχωρήσει από την αποικία της. Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο αυτού του έτους έγιναν οι πρώτες ελεύθερες εκλογές, τις οποίες κέρδισε ο Francisco Macias Nguema, ψηφίστηκε ένα νέο σύνταγμα, ενώ τον Οκτώβριο, η Ισημερινή Γουινέα έγινε και επίσημα ανεξάρτητη. Αυτό το οποίο ακολούθησε, ωστόσο, αμέσως μετά την ανεξαρτησία, μόνο ως Αρμαγεδδών θα μπορούσε να χαρακτηριστεί.
Ο νέος Πρόεδρος της χώρας, που έγινε γνωστός με το προσωνύμιο “Macias”, ήταν ένας πρώην δικαστικός κλητήρας και διερμηνέας, ο οποίος προηγουμένως δούλευε για τους Ισπανούς. Ο άνδρας αυτός, ωστόσο, φαίνεται τόσο από τις ιδέες που εξέφραζε πριν και μετά την ανεξαρτησία της χώρας, όσο και από τις κρυφές του νοσηλείες σε νευρολογικές κλινικές της Ισπανίας, ότι ήταν βαριά ψυχοπαθής, κατάσταση η οποία επιδεινώθηκε σημαντικά και από τον εθισμό του σε διάφορα ψυχοδραστικά ναρκωτικά. Προεκλογικά, ο Macias είχε υποσχεθεί μια ευρεία ατζέντα που χαρακτηριζόταν από ιδέες φυλετικού εθνικισμού υπέρ της πλειοψηφικής εθνότητας των Fang, αλλά και μια σαφή διάθεση εκδίκησης προς τους λευκούς εποίκους. Αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας, λοιπόν, έβαλε μπροστά πρώτα απ’ όλα την εξόντωση όλων των, πραγματικών ή φανταστικών, πολιτικών του εχθρών. Ο αντίπαλός του στις εκλογές του 1968, Bonifacio Ondo Edu, είχε προλάβει να περάσει τα σύνορα με την Γκαμπόν, ωστόσο, ο Macias έβαλε πράκτορες του να τον ακολουθήσουν στην γείτονα χώρα, να τον απαγάγουν και να τον φέρουν πίσω στην χώρα, όπου εκτελέστηκε, μαζί με σειρά άλλων υψηλόβαθμων αξιωματούχων.
Τον Μάρτιο του 1969, ο Macias με τα ίδια του τα χέρια σκότωσε τον Υπουργό Εξωτερικών του, πετώντας τον από το παράθυρο, επειδή υποπτευόταν ότι ήθελε να τον ανατρέψει. Την άνοιξη του 1969 η κατάσταση αρχίζει να ξεφεύγει από κάθε έλεγχο. Η Ισπανία με μια τεράστια επιχείρηση ξεκίνησε την πλήρη και άμεση εκκένωση όλων των λευκών της χώρας, ενώ οι ξένοι παρατηρητές έβλεπαν το χάος να καταλαμβάνει τα πάντα. Την Παραμονή των Χριστουγέννων του 1969, ο Macias, σε κεντρικό στάδιο της πρωτεύουσας έβαλε να εκτελεστούν δια τυφεκισμού 150 άνθρωποι, ενώ σε μια επίδειξη διαστροφής, έκανε άλλους 36 κρατούμενους να σκάψουν τους τάφους τους, στην συνέχεια έβαλε να τους θάψουν, μόνο με το κεφάλι έξω από το έδαφος, και άφησε να τους φάνε ζωντανούς κόκκινα μυρμήγκια.
Το 1971, ο Πρόεδρος καταργεί το σύνταγμα και αναλαμβάνει προσωπικά όλες τις εξουσίες, το 1972 κάνει το αξίωμα του ισόβιο και το 1973 απαγορεύει και επίσημα όλα τα υπόλοιπα κόμματα, εκτός από το δικό του, με δημοψήφισμα στο οποίο το νέο του πολίτευμα παίρνει 99% των ψήφων. Ο Πρόεδρος είχε αναπτύξει μια εμμονή εναντίον της Ισπανίας του Franco, ο οποίος θεωρούσε ότι ήθελε να τον ανατρέψει, και έτσι άρχισε να συλλαμβάνει από παντού «κατασκόπους της Ισπανίας», ενώ στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου, ο Macias έλαβε σημαντικότατη στήριξη από διάφορες χώρες του Ανατολικού Μπλοκ, με κυριότερες την Κούβα και την Βόρεια Κορέα. Μάλιστα, είναι γνωστό ότι ο πρόεδρος Macias είχε αναπτύξει μια στενότατη φιλική σχέση με τον Kim Il–Sung, παππού του σημερινού ηγέτη της Βόρειας Κορέας, κάτι που πράγματι λέει πολλά για την ψυχική του υγεία.
Και η παράνοια του δικτάτορα Macias επεκτεινόταν ολοένα και περισσότερο, καθώς προχωρούσε η δεκαετία του ‘70. Ο Πρόεδρος άρχισε να δίνει το όνομα του σε διάφορες τοποθεσίες της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας, Μαλάμπο και στην συνέχεια πραγματοποίησε μια κανονικότατη γενοκτονία εναντίον του λαού των Bubi, της δεύτερης μεγαλύτερης εθνότητας της χώρας, ενώ παράλληλα ανάγκασε όλους τους ιερείς να ξεκινούν τις λειτουργίες τους με την φράση: «Ο Θεός έφτιαξε την Ισημερινή Γουινέα, χάρη στον Macias». Στα πρότυπα της Πολιτισμικής Επανάστασης του Mao στην Κίνα, και του κινήματος των Κόκκινων Χμερ του Pol Pot στην Καμπότζη, το καθεστώς της Ισημερινής Γουινέας εκείνης της εποχής μπορεί να χαρακτηριστεί ως «αντι-διανοούμενο». Εκτός από τις μαζικές εκτελέσεις πολιτικών, εχθρικά, ή και φίλα προσκείμενων προς αυτό, το καθεστώς είχε ως κεντρικό στόχο ουσιαστικά την εξάλειψη κάθε «μορφωμένου». Χιλιάδες δάσκαλοι, γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί και άλλοι εξειδικευμένοι εργαζόμενοι, που δεν είχαν καταφέρει να φύγουν ήδη, οδηγήθηκαν στην αγχόνη με δίκες παρωδία, ενώ το επίπεδο διακυβέρνησης της Ισημερινής Γουινέας είχε πλέον φτάσει σε επίπεδα καθαρής τρέλας, με νόμους όπως η απαγόρευση των γυαλιών οράσεως, της δυτικής ιατρικής, της λέξης «διανοούμενος», αλλά και του ψαρέματος, καθώς πολλοί «εχθροί του καθεστώτος» διέφευγαν στις γύρω χώρες μέσα σε ψαρόβαρκες, μιας και τα σύνορα ήταν κλειστά.
Το 1975 ο Πρόεδρος Macias έκλεισε όλα τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας, το 1976 επέβαλλε στους υπηκόους του να αλλάξουν όλα τα ονόματα τα οποία ήταν ισπανικής προέλευσης, με καινούργια αφρικανικά, ενώ το 1978 απαγόρευσε τον χριστιανισμό, και αντικατέστησε το εθνικό σύνθημα της Ισημερινής Γουινέας με την φράση: «Δεν υπάρχει άλλος Θεός, πέρα από τον Macias Nguema». Στα τέλη της δεκαετίες του ’70, η οικονομία της χώρας κατέρρεε χωρίς σταματημό, κάτι που από το 1977, τον οδήγησε στην εφαρμογή ενός νέου συστήματος παραγωγής, το οποίο πολλοί ειδικοί χαρακτήρισαν ως την «εκ νέου νομιμοποίηση της δουλείας», αποκαλώντας την Ισημερινή Γουινέα «Νταχάου της Αφρικής».
Το 1979 πια, η κατάσταση στο αφρικανικό κράτος είχε φτάσει στο απροχώρητο, και όταν την άνοιξη εκείνου του έτους ο Macias έκανε μια ακόμα «εκκαθάριση», αυτή την φορά σε μέλη της δικής του οικογένειας, το ποτήρι ξεχείλισε. Ο ανιψιός του, Teodoro Obiang Nguema Mbasongo, οργάνωσε τους επόμενους μήνες ένα πραξικόπημα, και την 3η Αυγούστου 1979, ανέτρεψε τον θείο του, τον συνέλαβε και τον εκτέλεσε με συνοπτικές διαδικασίες, αναλαμβάνοντας την θέση του Προέδρου. Η γυναίκα και τα παιδιά του Macias διέφυγαν από τον ανιψιό του δικτάτορα, παίρνοντας πολιτικό άσυλο στην Βόρεια Κορέα, ενώ ο Πρόεδρος Teodoro Obiang κυβερνάει μέχρι και σήμερα, όντας ο μακροβιότερος δικτάτορας της Αφρικής. Η Ισημερινή Γουινέα θεωρείται ακόμα από ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτικούς αναλυτές ως μια από τις πιο διεφθαρμένες και απολυταρχικές χώρες του πλανήτη, όμως τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με το ντελίριο τρόμου του δικτάτορα Macias. Κατά την διάρκεια της θητείας του Macias υπολογίζεται ότι δολοφονήθηκε από το καθεστώς περίπου το 1/3 των κατοίκων της Ισημερινής Γουινέας, ενώ περίπου το 50% όσων επέζησαν από την διακυβέρνηση του μανιακού δικτάτορα, έφυγε από την χώρα για να γλιτώσει.
Το μικρό αυτό κράτος, τουλάχιστον, και παρά τα αμέτρητα προβλήματα του, έχει τώρα μια σχετικά σταθερή οικονομία, κυρίως λόγω των τεράστιων αποθεμάτων πετρελαίου στον κόλπο της Γουινέας. Αυτό, σε συνδυασμό με την εύθραυστη υγεία του 80χρονου πια Προέδρου Obiang, αλλά και μια σειρά θετικών εξελίξεων, όπως η επίσημη κατάργηση της θανατικής ποινής τον Σεπτέμβριο του 2022, δίνει ελπίδα σε πολλούς για το μέλλον ενός έθνους που γνώρισε την Αποκάλυψη και επιβίωσε, όντας η μόνη ισπανόφωνη χώρα της Αφρικής, και διατηρώντας ζωντανή μέχρι σήμερα μια ιδιαίτερη ταυτότητα και μια μοναδική αφρο–καστιλλιάνικη κουλτούρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Francisco Macias Nguema (1924-1979), Blackpast.org, Διαθέσιμο εδώ
- Equatorial Guinea president to run again to extend 43-year rule, Reuters, Διαθέσιμο εδώ
- Equatorial Guinea abolishes the death penalty, Al Jazeera, Διαθέσιμο εδώ
-
Equatorial Guinea, Britannica, Διαθέσιμο εδώ
