Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαδραμάτισε βασικό ρόλο, στο παρελθόν, στην ενίσχυση των ειρηνευτικών διαδικασιών στην Κεντρική Αμερική, προωθώντας τους χώρους, «ανοιχτούς για όλους» (inclusive spaces), που απαιτούνται για την έγκαιρη επίλυση των συγκρούσεων στην περιοχή σε διεθνές επίπεδο. Ο «Διάλογος του San Jose» παρείχε τη δομή για μια εξέχουσα πολιτική διάσταση στις σχέσεις μεταξύ της Κεντρικής Αμερικής και της Ευρώπης, η οποία παραμένει σε ισχύ σήμερα.
Ένα από τα κράτη της Κεντρικής Αμερικής με το οποίο η Ε.Ε. διατηρεί διπλωματικές, αλλά και εμπορικές σχέσεις, είναι η Νικαράγουα. Η Ε.Ε. έχει δεσμευτεί στη Νικαράγουα, εργαζόμενη για την εδραίωση ενός μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης που βασίζεται στην ειρήνη, τη δημοκρατία, την εδραίωση του κράτους δικαίου και τη μεγαλύτερη ενασχόληση της περιφέρειας με την πολιτική. Ωστόσο, όπως θα δούμε και στη συνεχεία, η δημοκρατία αποτελεί τον μεγαλύτερο εχθρό της χώρας «των λιμνών και των ηφαιστείων».
Η πτώση της δημοκρατίας στη Νικαράγουα
Κάποιοι είπαν ότι οι συλλήψεις από τον ηγέτη της Νικαράγουας, Daniel Ortega, των πιθανών αντιπάλων του στις προεδρικές εκλογές του 2021, καθώς και δημοσιογράφων και ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών, σηματοδοτούσαν το τέλος της δημοκρατίας στη Νικαράγουα. Ωστόσο, η αλήθεια είναι πως η δημοκρατία στην Νικαράγουα έπασχε χρόνια. Κοιτάζοντας την ιστορία της διακυβέρνησης του Ortega από τότε που κέρδισε το αξίωμα του, το 2006, είναι σαφές, ότι εκτροχιάστηκε από την πορεία της δημοκρατικής διακυβέρνησης, σχεδόν από την αρχή.
Ο Ortega είχε κερδίσει για πρώτη φορά την εξουσία το 1979 μέσω μιας βίαιης επανάστασης στην οποία οι “Frente Sandinista de Liberación Nacional” ανέτρεψαν την κυβέρνηση του Anastasio Somoza. Κατά τη διάρκεια της δωδεκάχρονης ζωής της, η κυριαρχία των Sandinistas σημαδεύτηκε από πολιτική καταστολή, έναν αδέξιο συνδυασμό μαρξιστικής και φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής και ένα σκληρό πόλεμο με τους συμμάχους των ΗΠΑ, σε συνδυασμό με οδυνηρές οικονομικές κυρώσεις. Ενώ πολλοί ήλπιζαν ότι ο Ortega θα κυβερνούσε πιο δημοκρατικά από πριν, αντ’ αυτού παραβιάζει ανελλιπώς το διεθνές δίκαιο. Ακολουθεί, δηλαδή, τη φόρμουλα των Βουρβόνων βασιλιάδων της Γαλλίας, για τους οποίους ειπώθηκε, όταν αποκαταστάθηκε η μοναρχία τους, ότι ούτε δεν είχαν μάθει ούτε είχαν ξεχάσει τίποτα.
Τα αποτελέσματα της αντιδημοκρατικής πολιτικής του Ortega
Οι συνεχείς παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από την Νικαράγουα είχαν ως αποτέλεσμα η Ε.Ε., σε συντονισμό με τους εταίρους της, να επιβάλει περιοριστικά μέτρα σε πάνω από 21 φυσικά πρόσωπα και 3 οντότητες, συμπεριλαμβανομένου της Αντιπροέδρου της χώρας, Rosario Murillo. Λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν από την Ευρώπη εναντίον συγγενών και συνεργατών του φασίστα Προέδρου, καθώς και κυβερνητικών αξιωματούχων και θεσμών, ο ίδιος εξοργίστηκε και έκτοτε λαμβάνει αποφάσεις που δεν είναι αδύνατο να οδηγήσουν στη τελική, ολική ρήξη των σχέσεων με την Ε.Ε., οι οποίες βρίσκονται, προφανώς, στο ναδίρ τους.
Πιο συγκεκριμένα, η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επιδεινώνεται σταδιακά από το 2018 στη χώρα της Κεντρικής Αμερικής, ενώ από τις εκλογές της 7ης Νοεμβρίου του 2021, που δεν ήταν ούτε ελεύθερες ούτε δίκαιες, η καταστολή στη Νικαράγουα συνεχίστηκε και η κατάσταση χειροτέρεψε περαιτέρω, φτάνοντας τώρα, σε ένα σημείο που χαρακτηρίζεται από την απουσία διαλόγου, τη βαθιά πολιτική κρίση και την απομόνωση της Νικαράγουας από τη διεθνή κοινότητα. Αυτή είναι η αληθινή κληρονομιά που αφήνουν πίσω τους ο Ortega και η Murillo, καθυστερώντας τη χώρα μετά από πολλές δεκαετίες σκληρής ανάπτυξης.
Η κλιμάκωση των εντάσεων
Περαιτέρω αναστάτωση υπήρξε στις 28 Σεπτεμβρίου, όταν η κυβέρνηση Ortega κήρυξε, χωρίς κάποιον προφανή λόγο, ως persona non grata την πρέσβη της Ε.Ε. στη Νικαράγουα, Bettina Muscheidt. Μόλις δύο ημέρες αργότερα, «έκοψε» τις διπλωματικές σχέσεις με την Ολλανδία με αιτιολογία πως η «παρεμβατική και νεοαποικιακή» ευρωπαϊκή χώρα είχε προσβάλει και συνέχιζε να προσβάλλει οικογένειες της Νικαράγουας.
Η απέλαση της Ευρωπαίας πρέσβη από τη Νικαράγουα θεωρήθηκε αδικαιολόγητη και μονόπλευρη από τον Ύπατο Εκπρόσωπο της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, Joseph Borrell, ο οποίος, επίσης, προειδοποίησε ότι αυτές οι «εχθρικές» ενέργειες θα επηρεάσουν τις διμερείς σχέσεις μεταξύ της χώρας της Κεντρικής Αμερικής και των κρατών μελών της Ε.Ε. και θα οδηγήσουν σε «ακόμη μεγαλύτερη διεθνή απομόνωση.»
Ως αμοιβαία απάντηση το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανακοίνωσε στις 10 Οκτωβρίου ότι η επικεφαλής της αποστολής της Δημοκρατίας της Νικαράγουα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Zoila Yanira Müller Goff, κηρύχθηκε persona non grata. Σε δήλωση που εκδόθηκε στις 10 Οκτωβρίου, το Συμβούλιο τόνισε ότι η απόφαση ελήφθη με την πρωτοβουλία του Borrell.
Τι σημαίνει “persona non grata”;
Με κυριολεκτικούς όρους, η φράση είναί λατινική και χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει «ένα ανεπιθύμητο άτομο». Ο όρος με διπλωματική έννοια αναφέρεται σε ένα αλλοδαπό πρόσωπο του οποίου η είσοδος ή η παραμονή σε μια συγκεκριμένη χώρα απαγορεύεται από τη χώρα αυτή.
Ο χαρακτηρισμός έλαβε διπλωματικό νόημα στη Σύμβαση της Βιέννης του 1961 για τις Διπλωματικές Σχέσεις. Σύμφωνα με το άρθρο 9 της συνθήκης, μια χώρα μπορεί να κηρύξει οποιοδήποτε μέλος του διπλωματικού προσωπικού persona non grata «ανά πάσα στιγμή και χωρίς να χρειάζεται να εξηγήσει την απόφασή της». Η δήλωση persona non grata είναι η πιο καταδικαστική μορφή μομφής που μπορεί να επιφέρει μια χώρα σε ξένους διπλωμάτες, θεωρώντας ότι προστατεύονται από συλλήψεις και άλλες μορφές δίωξης με διπλωματική ασυλία.
Ένα πρόσωπο που δηλώνεται ως τέτοιο μπορεί να ανακληθεί από διπλωματική αποστολή ή να τερματιστεί η αποστολή του. Εάν το δηλωθέν άτομο δεν ανακληθεί, η χώρα μπορεί να αρνηθεί να αναγνωρίσει το άτομο ως μέρος της αποστολής. Μιας που οι χώρες που ανακηρύσσουν κάποιον persona non grata δεν χρειάζεται να δώσουν εξήγηση για μια τέτοια κίνηση, οι χαρακτηρισμοί έχουν δοθεί για μια αρκετά μεγάλη γκάμα λόγων.
Παρόλο το χάος που επικρατεί, η Ε.Ε. φαίνεται ακόμη ιδιαιτέρως πρόθυμη να αποκλιμακώσει την ένταση. Επιβεβαίωσε, μάλιστα, τη συνεχιζόμενη δέσμευσή της στον λαό της Νικαράγουα και στην υπεράσπιση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τόνισε πως η τρέχουσα πολιτική κρίση στη χώρα θα πρέπει να επιλυθεί μέσω γνήσιου διαλόγου μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Δεν ξέχασε, επίσης, να επισημάνει πως παραμένει ανοιχτή στον διάλογο με τη Νικαράγουα, υπό τον όρο, βέβαια, ότι αυτός ο διάλογος διεξάγεται με σεβασμό. Θα υπάρξει άραγε αυτός ο σεβασμός από τον αυταρχικό Ortega ή θα αποκτήσει η Ε.Ε. έναν ακόμη εχθρό;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EU declares Nicaragua envoy persona non grata in tit-for-tat move, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
- Nicaragua must restore full enjoyment of civil and political rights, particularly freedom of expression, peaceful assembly and association, media and civic assembly: UN and IACHR experts, ohchr.org, διαθέσιμο εδώ
- What does it mean to be declared persona non grata?, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
- Nicaragua isolates itself from the international scene, Le Monde, διαθέσιμο εδώ
- HRC 51 – EU Statement – Item 4: General Debate on Human Rights situations that require the Council’s attention, Delegation of the European Union to the UN and other international organisations in Geneva, διαθέσιμο εδώ
- Nicaragua: Speech by High Representative/Vice-President Josep Borrell at the EP Plenary, Delegation of the European Union to the UN and other international organisations in Geneva, διαθέσιμο εδώ
