Της Νικολέττας Παπαθανασίου,
12 Απριλίου 2022: ο κορυφαίος Έλληνας ορειβάτης Αντώνης Συκάρης σε ηλικία 60 ετών αφήνει την τελευταία του πνοή στο όρος Νταουλαγκίρι της οροσειράς των Ιμαλαΐων. «Δεν έχω οξυγόνο» δήλωσε στον γιο του κατά την τελευταία τηλεφωνική τους επικοινωνία, προτού ο ίδιος εκπνεύσει κατά την κατάβασή του, έχοντας κατακτήσει άλλη μία κορυφή άνω των 8.000 μέτρων. Δύο ήταν οι καταλυτικοί παράγοντες που συνέβαλαν στη μοιραία κατάληξή του: η έλλειψη οξυγόνου και η σωματική και ψυχική εξουθένωση. Ειδικότερα, σύμφωνα με αναδυθέντα στοιχεία, ο θάνατός του αποδίδεται σε επιπλοκές της λεγόμενης «νόσου των ορειβατών».
Η νόσος των ορειβατών, γνωστή και ως «η νόσος των μεγάλων υψομέτρων», αφορά μια παθολογική κατάσταση, η οποία περιλαμβάνει ένα συνονθύλευμα συμπτωμάτων και εκδηλώνεται ως αποτέλεσμα ταχείας ανάβασης άνω των 2.500 μέτρων.
Τι ακριβώς, όμως, συμβαίνει στον οργανισμό;
Είναι γνωστό πως με την αύξηση του υψομέτρου η διαθεσιμότητα του οξυγόνου, καθώς και η ατμοσφαιρική πίεση μειώνονται. Στην πραγματικότητα, ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει ικανοποιητική προσαρμοστική ικανότητα, με αποτέλεσμα να δύναται ο ίδιος να εγκλιματιστεί στις νέες συνθήκες και να προλαμβάνεται η υποξία. Ωστόσο, σε περίπτωση που η ανάβαση πραγματοποιείται ταχέως και εξακολουθητικά, ο χρόνος για να λάβει χώρα η προσαρμογή στις ολοένα και δυσμενέστερες, για τον ανθρώπινο οργανισμό, συνθήκες κρίνεται ανεπαρκής. Η νόσος των ορειβατών, λοιπόν, απορρέει από την απέλπιδα προσπάθεια του οργανισμού να εγκλιματιστεί στο νέο του περιβάλλον.
Στη συγκεκριμένη νόσο διακρίνουμε τα εξής 3 στάδια:
- Οξεία νόσος των όρων: Πρόκειται για το αρχικό στάδιο, κατά το οποίο το άτομο παρουσιάζει ήπια συμπτώματα, όπως κεφαλαλγία, μυαλγίες και ναυτία.
- Πνευμονικό οίδημα μεγάλου υψομέτρου: Πρόκειται για μια επείγουσα, δυνητικά θανατηφόρα κατάσταση, κατά την οποία παρατηρείται συσσώρευση υγρού στο πνευμονικό παρέγχυμα. Εμφανίζονται συμπτώματα όπως ο επίμονος βήχας, η δύσπνοια, η ταχύπνοια και η ταχυκαρδία.
- Εγκεφαλικό οίδημα μεγάλου υψομέτρου: Πρόκειται για συσσώρευση υγρού στον εγκέφαλο, η οποία πυροδοτεί κεφαλαλγίες, διαταραχές της συνείδησης, καθώς και διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος. Συνιστά τη σοβαρότερη επιπλοκή της ασθένειας, η οποία επιτάσσει την άμεση ιατρική παρέμβαση.
Στην οξεία νόσο των όρων, δηλαδή στο αρχικό στάδιο της νόσου, τα συμπτώματα υποχωρούν σε διάστημα περίπου 12-48 ωρών, με την προϋπόθεση πως η ανάβαση έχει διακοπεί και πλέον λαμβάνει χώρα η κατάβαση από το υψόμετρο. Η ιατρική παρακολούθηση απαιτείται, προκειμένου να προληφθεί η ανάπτυξη πνευμονικού και εγκεφαλικού οιδήματος.
Σε περίπτωση που το πνευμονικό ή το εγκεφαλικό οίδημα δεν αποφευχθεί, κρίνεται αδήριτη η ανάγκη της άμεσης προσκόμισης του ασθενούς στην εγγύτερη ιατρική μονάδα. Σε αυτήν, θα αξιολογηθεί η κλινική εικόνα του πάσχοντος μέσω της διενέργειας μιας σειράς εξετάσεων (βιοχημικές, αξονικές και μαγνητικές τομογραφίες) και βάσει των αποτελεσμάτων θα επιλεχθεί η καταλληλότερη θεραπευτική προσέγγιση. Σε κάθε περίπτωση, λαμβάνει χώρα η παροχή συμπληρωματικού οξυγόνου, ενώ συχνά απαιτείται και η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Συγκεκριμένα, έχουν αποδειχθεί τα ευεργετικά αποτελέσματα της νιφεπιδίνης, μιας ουσίας με αντιυπερτασική δράση, στην περίπτωση του πνευμονικού οιδήματος. Από την άλλη, οι ουσίες ακεταζολαμίδη και δεξαμεθαζόνη φαίνεται πως προλαμβάνουν την ανάπτυξη του εγκεφαλικού οιδήματος.
Καθίσταται εναργές, λοιπόν, πως ο κίνδυνος ανάπτυξης της νόσου των μεγάλων υψομέτρων παραμονεύει συνεχώς για όσους επιδίδονται στη δραστηριότητα της ορειβασίας. Παρά τη σοβαρότητα της παθολογικής αυτής κατάστασης, υπάρχουν ορισμένα προληπτικά μέτρα που δύναται να ληφθούν. Ειδικότερα, κρίνεται αναγκαίο ο εξοπλισμός κάθε ορειβάτη να περιλαμβάνει φορητούς συμπυκνωτές οξυγόνου, καθώς και φαρμακευτικά σκευάσματα για πρόληψη της νόσου (κατόπιν συνεννόησης με ειδήμονα). Φυσικά, ως σημαντικότερο προληπτικό μέσο προκρίνεται η σταδιακή ανάβαση κάθε υψομέτρου, προκειμένου ο οργανισμός να μπορέσει να εγκλιματιστεί. Αν τηρηθούν τα προαναφερθέντα, ο ορειβάτης θα μπορέσει με πολύ λιγότερο φόβο να απολαύσει όλα τα οφέλη που τόσο απλόχερα χαρίζει το άθλημα της ορειβασίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Altitude Sickness, webmd.com. Διαθέσιμο εδώ
- Altidute sickness, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
- Αντώνης Σύκαρης: Τι είναι η νόσος των ορειβατών που του στέρησε τη ζωή, news4health.gr. Διαθέσιμο εδώ
- What Is High Altitude Pulmonary Edema (HAPE)?, healthline.com. Διαθέσιμο εδώ
- HIGH-ALTITUDE CEREBRAL EDEMA, sportsmedtoday.com. Διαθέσιμο εδώ
