Του Νίκου Διονυσάτου,
Το Σαββατοκύριακο της 1ης και 2ας Οκτωβρίου 2022 θα περάσει στην ιστορία ως μια στιγμή εκλογικού πυρετού ανά την υφήλιο. Μια μόλις εβδομάδα μετά τις ιταλικές εκλογές, η Λετονία, η Βουλγαρία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Βραζιλία πραγματοποίησαν η μια μετά την άλλη τις κορυφαίες εκλογικές τους διαδικασίες. Και παρόλο που η μάχη Bolsonaro-Lula Da Silva, η νίκη των Σέρβων αυτονομιστών στη Βοσνία, αλλά και το πολιτικό μπάχαλο στη γειτονική μας Βουλγαρία, θα άξιζαν ως θέματα από μόνα τους ένα άρθρο, οι λετονικές εκλογές ήταν μια αναμέτρηση με πολλές ανατροπές, οι οποίες εν τέλει, όπως φαίνεται, θα επηρεάσουν θετικά τις εξελίξεις στην Ουκρανία, και κατ’ επέκταση σε ολόκληρη την υπόλοιπη Ευρώπη.
Η Λετονία είναι μια χώρα που συχνά περνάει στα ψιλά γράμματα των διεθνών ειδήσεων. Πρόκειται για ένα μικρό κράτος της Βαλτικής, με μεγάλη Iστορία και ιδιαίτερο πολιτισμό, στοιχεία που συχνά διαφεύγουν της προσοχής των περισσότερων ανθρώπων στο εξωτερικό, οι οποίοι, στην καλύτερη των περιπτώσεων, γνωρίζουν ίσως μερικά πράγματα για τον νότιο γεωγραφικό και πολιτιστικό της γείτονα, την Λιθουανία, με το σημαντικό αυτοκρατορικό της παρελθόν. Η Λετονία, η οποία επηρεάστηκε μέσα στους αιώνες από όλους τους γείτονες της και παρά το μικρό της μέγεθος, είναι μια εξαιρετικά πολύχρωμη εθνογραφικά κοινωνία. Παραδοσιακά προτεστάντες οι Λετονοί, λόγω της κατάκτησης και του εκχριστιανισμού τους από τους Γερμανούς Τεύτονες Ιππότες, είχαν μεγαλύτερη εγγύτητα με την Σκανδιναβία, κάτι που, από κοινού με την αυτονομία που διέθετε το δουκάτο της Κουρλάνδης, η πρώτη μορφή δηλαδή ενός λετονικού κράτους, στα πλαίσια της Πολωνολιθουανικής Κοινοπολιτείας, ήταν στοιχεία τα οποία οδήγησαν σταδιακά στη διαμόρφωση μιας ξεχωριστής λετονικής εθνικής ταυτότητας. Από εκεί και πέρα, μέσα στην επικράτεια που αργότερα θα προέκυπτε ως χώρος εξάπλωσης των Λετονών, υπήρχαν και άλλοι πληθυσμοί, όπως οι συγγενείς εθνολογικά με εκείνους, Λατγκάλιοι, οι ουραλόφωνοι Λιβόνιοι, οι Γερμανοί της Βαλτικής, οι Εβραίοι και πολύ αργότερα, οι Ρώσοι.
Μετά την κατάλυση της Πολωνολιθουανικής Κοινοπολιτείας στα τέλη του 18ου αιώνα, η σημερινή Λετονία κατακτήθηκε εξολοκλήρου από την Ρωσική Αυτοκρατορία και παρά τις έντονες εξεγέρσεις εναντίον της τσαρικής τυραννίας, οι Βάλτες δεν θα γνώριζαν την πολιτιστική και γλωσσική τους αναγνώριση, παρά μόνο κατά τις αρχές του 20ου αιώνα, μαζί με τους Εσθονούς και του Λιθουανούς. Λίγο αργότερα μάλιστα, μετά το χάος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Οκτωβριανής Επανάστασης και της επακόλουθης προσωρινής γερμανικής κατάκτησης από τον στρατό του Κάιζερ, οι τρεις Βαλτικές χώρες κατάφεραν, μαζί με την Φινλανδία, να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους από τη Σοβιετική Ρωσία και για τα επόμενα 20 χρόνια να παραμείνουν ανεξάρτητες, αν και πάντοτε με τον φόβο της σύνθλιψης τους από τη Σοβιετική Ένωση.
Αυτό αναπόφευκτα συνέβη τελικώς το 1940, λίγο μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς η περιοχή αποτελούσε στρατηγικής σημασίας στόχο για τους Σοβιετικούς, οι οποίοι ήθελαν να αυξήσουν την ακτογραμμή τους στην Βαλτική και από κοινού με τις επαναπροσαρμογές στα φινλανδορωσικά σύνορα να προστατεύσουν το πολυτιμότατο γι’ αυτούς, λιμάνι του Λένινγκραντ. Και κάπως έτσι, έπειτα από την ολική καταστροφή που προκλήθηκε κατά την επιχείρηση Barbarossa στις Βαλτικές και την ανακατάληψη τους από τον Κόκκινο Στρατό, το 1944, Λετονία, Λιθουανία και Εσθονία θα παραμείνουν για τα επόμενα 50 σχεδόν χρόνια τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης. Το 1990 ωστόσο θα επαναστατήσουν πρώτες ενάντια στο σοβιετικό ζυγό, και θα καταφέρουν πανηγυρικά να γίνουν εκ νέου ανεξάρτητες, μπαίνοντας όλες μαζί στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, το 2004.
Εδώ ωστόσο είναι που για άλλη μια φορά, η μικρή Λετονία ξεχώριζε σε σχέση με τους δύο γείτονες της. Στην Λετονία, έπειτα από τις δεκαετίες της σοβιετικής κυριαρχίας και αφότου μετά τον Β’ Παγκόσμιο είχε γίνει η μαζική έξοδος των Γερμανών της Βαλτικής από τις κομμουνιστικές αρχές, υπήρξε ένας τεράστιος αριθμός Ρώσων που είχαν εγκατασταθεί μαζικά στη χώρα προκειμένου αφενός να καλύψουν τις ανάγκες για βιομηχανικούς εργάτες που είχαν προκύψει και αφετέρου να οδηγήσουν στην εις βάθος ρωσοποίηση της Λετονίας. Αντίστοιχες κινήσεις έγιναν φυσικά και στην Εσθονία και την Λιθουανία, ωστόσο στην περίπτωση της πρώτης, ήταν μικρότερης κλίμακας, ενώ στην περίπτωση της δεύτερης, είχαν και σχετική αποτυχία. Έτσι, οι Ρώσοι που εγκαταστάθηκαν στην Λετονία άλλαξαν εντελώς την ανθρωπογεωγραφία της, μιας και σήμερα υπολογίζεται ότι εκεί υπάρχει μια ρωσόφωνη μειονότητα της τάξης του 25%. Και κάπου εδώ φτάνουμε στον εκλογικό χάρτη και πως αυτός ο ρωσικός πληθυσμός συνδέεται άρρηκτα με το αποτέλεσμα της αναμέτρησης της περασμένης Κυριακής.
Στις προηγούμενες λετονικές εκλογές, αυτές του 2018, το φιλορωσικό σοσιαλιστικό κόμμα «Αρμονία», το οποίο αντλούσε ψήφους σχεδόν εξολοκλήρου από την ρωσική μειονότητα της χώρας, κατάφερε να εκλεγεί πρώτο με ένα ικανοποιητικό για τα λετονικά δεδομένα 20%. Αυτή η εξέλιξη οδήγησε τα περισσότερα από τα υπόλοιπα κόμματα, ως επί τω πλείστον κεντρώα ή κεντροδεξιά, με ξεκάθαρο φιλοευρωπαϊκό και νατοϊκό προσανατολισμό να κάνουν κυβέρνηση συνεργασίας, χωρίς την «Αρμονία» και με πρωθυπουργό τον Krisjanis Karins, ο οποίος έχει διπλή υπηκοότητα Λετονίας και Ηνωμένων Πολιτειών.
Τέσσερα χρόνια μετά, το σκηνικό είχε αλλάξει άρδην, ειδικά μετά την 24η Φεβρουαρίου και την εισβολή του Putin στην Ουκρανία. Το κόμμα του Karins, η κεντροδεξιά «Νέα Ενότητα», ήρθε πρώτο στις εκλογές, σκαρφαλώνοντας από το 7%, στο 19% και απορροφώντας ουσιαστικά τους ψηφοφόρους από τα δύο εκ των τεσσάρων κομμάτων που συμμετείχαν μαζί του στην προηγούμενη κυβέρνηση συνεργασίας, η «Αρμονία» έμεινε εκτός κοινοβουλίου, πηγαίνοντας λίγο κάτω από το εκλογικό όριο της χώρας, στο 4.8%, ενώ τα ακροδεξιά κόμματα «Εθνική Συμμαχία» και «Πρώτα η Λετονία» αύξησαν τα ποσοστά τους σε 9% και 6% αντίστοιχα. Παράλληλη άνοδο είχε και η λετονική αριστερά όμως, με τους ψηφοφόρους να δίνουν 6% και στους «Προοδευτικούς», οι οποίοι εισήλθαν για πρώτη φορά στο κοινοβούλιο, με την ατζέντα τους να δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα και την οικολογία. Το νέο κοινοβούλιο πλαισιώνεται από την «Ένωση των Πρασίνων και των Αγροτών», που με μόλις 12% γίνεται το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στη βουλή, αλλά και ένα νέο, σαφώς μικρότερο σε μέγεθος από την «Αρμονία», φιλορωσικό κόμμα με την επωνυμία «Για την Σταθερότητα».
Γενικά οι εκλογές έδειξαν την απόλυτη νίκη των φιλοευρωπαϊκών κομμάτων και τη συντριβή τόσο της «Αρμονίας» όσο και των άλλων μικρότερων φιλορωσικών κομμάτων. Αυτό συνέβη κυρίως επειδή, ενώ πολλοί ρωσόφωνοι της Λετονίας στήριξαν την βάναυση εισβολή του Putin, η «Αρμονία» την καταδίκασε, κάτι το οποίο δίχασε σημαντικά τις κοινότητες των Ρώσων στις Βαλτικές. Έπειτα από χρόνια προσπαθειών των κυβερνήσεων σε Λετονία, Λιθουανία και Εσθονία να απαλλαγούν ολοκληρωτικά από τους Ρώσους στο εξωτερικό και στο εσωτερικό τους, με κλεισίματα ρωσικών σχολείων, απομακρύνσεις σοβιετικών μνημείων και στρατηγικές πλήρους δυτικοποίησης των κοινωνιών τους, πολλοί ρωσόφωνοι της περιοχής αισθάνονται ότι τα μειονοτικά δικαιώματα και η ταυτότητα τους καταπατούνται και αυτό εκφραζόταν μέχρι τώρα και στις εκλογικές αναμετρήσεις.
Παράλληλα, φέτος, το μούδιασμα και η σαστιμάρα που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία οδήγησε πολλούς ρωσόφωνους, ειδικά νέους, προς άλλα κόμματα, και παράλληλα σε μια ηθική τους απομάκρυνση από τα πλοκάμια της Μόσχας. Βέβαια, πολλοί Ρώσοι στις Βαλτικές εξακολουθούν να μην εγκαταλείπουν την πίστη τους στον Putin, ωστόσο πλέον τα περιθώρια έχουν στενέψει σημαντικά και καθώς η Ρωσία πνέει για άλλη μια φορά στην ιστορία της τα λοίσθια, πολλοί απομακρύνονται από την ετοιμοθάνατη και προοδευτικά ολοένα και πιο βίαιη ρωσική αρκούδα. Γιατί, η ταυτότητα των ρωσόφωνων δεν κατεδαφίζεται εν μια νυκτί, όπως οι λετονικές αρχές αποφάσισαν να κατεδαφίσουν ένα εμβληματικό μνημείο μπρουταλιστικής σοβιετικής αρχιτεκτονικής στην Ρίγα προ μερικών εβδομάδων, αλλά αντιθέτως ξεθωριάζει σιγά σιγά, καθώς η σκιά του Κρεμλίνου σβήνει μακριά από τις φιλόξενες βαλτικές ακτές…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Latvia’s election confirms decisive win for pro-Western over pro-Moscow parties Access to the comments , Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Latvia 2022 general election , POLITICO, διαθέσιμο εδώ
- As Latvia goes to polls, ethnic Russian minority fears losing identity ,EURACTIV, διαθέσιμο εδώ
